TY - JOUR ID - 87913 TI - مطالعه جامعه‌شناختی پدیده زیست غیررسمی کارتن‌خوابان در خانه‌پاتوق‌های شهر مشهد JO - بررسی مسائل اجتماعی ایران JA - IJSP LA - fa SN - 2008-8973 AU - فولادیان, مجید AU - دیاری, مرتضی AD - دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد AD - کارشناس ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی دانشگاه تهران Y1 - 2022 PY - 2022 VL - 12 IS - 2 SP - 287 EP - 328 KW - خانه‌پاتوق KW - زیست خیابانی KW - هم‌مصرفان KW - طردشدگان KW - پاتوق‌نشینی KW - عرضه‌وتقاضای جنسی DO - 10.22059/ijsp.2022.87913 N2 - پدیده بی‌خانمانی باتوجه به اهمیت ویژه آن در مسائل اجتماعی امروزه ایران، قابلیت پژوهش از جهات گوناگون را داراست. دراین‌راستا، پژوهش حاضر در زمینه خانه‌پاتوق‌هایی انجام گرفته که درقامت یکی از الگوهای زیست خیابانی مورد توجه کارتن‌خوابان بوده و به‌رغم اهمیت ویژه آن مورد غفلت واقع شده است. این پژوهش درپی ارائه تصویری بالنسبه ژرفانگر از پدیده خانه‌پاتوق است. پرسش اصلی تحقیق حاضر چنین بوده که اساسا چه عواملی منجر به گزینش خانه‌پاتوق جهت مراجعه روزمره و یا اسکان موقت درمیان کارتن‌خوابان شده است؟ بدین منظور از رویکرد کیفی و روش نظریه زمینه‌ای استفاده شده است. جامعه نمونه شامل گروه‌های بی‌خانمانی بوده که در اشکال مختلف، به خانه‌پاتوق‌های شهر مشهد مراجعه کرده‌اند. ساکنان موقت، مراجعان روزانه، مالکان و متصدیان خانه‌پاتوق‌ها و درنهایت واسطه‌گران مواد مخدر، شامل این جامعه بوده‌اند. گردآوری یافته‌ها بر اساس نمونه‌گیری نظری و با استفاده از نمونه‌گیری گلوله‌برفی انجام شده است. در پژوهش حاضر،  15 خانه‌پاتوق مورد بررسی قرار گرفته و در نهایت با مردان و زنان بی‌خانمان ساکن موقت یا مراجعه‌کننده روزانه، مالکان خانه‌پاتوق‌ها، فروشندگان مواد مخدر، واسطه‌گران کالاها و مطلعین کلیدی مصاحبه انجام گرفته است. علاوه بر انجام 30 مصاحبه، در پژوهش حاضر از مشاهده نیز بهره گرفته شده است. تحلیل داده‌‌ها به روش نظریه‌زمینه‌ای انجام شده است. برمبنای یافته‌ها، خانه‌پاتوق به مثابه پناهگاه و ضمانت‌بخش امنیت نسبی کارتن‌خوابان، به عنوان پدیده محوری ذکر شده است. شرایط علّی شامل زیست مسالمت‌آمیز پاتوق؛ تقابل با جرم‌انگاری، غریبگی با گرم‌خانه‌ها و خانه‌پاتوق‌ها؛ و مقوّم درآمدزایی بوده است. شرایط زمینه‌ای شامل خانه‌پاتوق در قامت مهمان‌خانه کارتن‌خوابی، بهره‌مندی از اطلاعات خیابان‌خوابی و تمایل به پنهان‌سازی هویت خویش بوده و شرایط مداخله‌ای شامل عضویت در شبکه معتادان خانه‌پاتوق، روابط عاطفی و تسهیلات حوزه مواد مخدر است. استراتژی‌های استمراربخشی به تعاملات شبکه‌ای درآمدزا، کنش‌های مخاطره‌آمیز ضمانت‌بخش اعتبار، درآمدزایی در امر اسکان، واسطه‌گری و قاعده‌مندسازی رفت‌وآمد شناسایی شده است. درنهایت پیامدها شامل محرومیت از خدمات سازمان‌های مردم‌نهاد، آسیب‌پذیری زنان و تشدید اعتیاد است. نتایج حاکی از آن است که رواج‌ الگوهای درآمدی و شبکه‌ای و ازسویی شکل‌یابی شبه‌مهمان‌خانه معتادان، نقش مهمی در استقبال از خانه‌پاتوق‌ها ایفا کرده است. درنهایت غریبگی با گرم‌خانه و نامتناسب‌دانستن آن با جایگزینی به‌نام خانه‌پاتوق پاسخ داده شده است. UR - https://ijsp.ut.ac.ir/article_87913.html L1 - https://ijsp.ut.ac.ir/article_87913_67237cec5b30da9e9c8793f9093425ce.pdf ER -