تکوین محله آناهیتا: آوارگی، طرد و حاشیه‌نشینی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی دانشگاه رازی

2 عضو هیئت علمی دانشگاه رازی

3 گروه جامعه شناسی

10.22059/ijsp.2024.370815.671204

چکیده

این مقاله به مراحل شکل‌گیری محله آناهیتا در کلان‌شهر می‌پردازد. رویکرد نظری مقاله مبتنی بر آراء هانری لوفور دربارۀ «تولید فضا» است. روش پژوهش مردم‌نگاری و فنون گردآوری داده مشاهده و مصاحبه هستند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند: در نتیجه افزایش جمعیت شهر کرمانشاه در دهه‌های 40 و 50 خورشیدی مدیریت شهری در دشت «خوره‌سو» شروع به شهرک‌سازی کرد. شهرک آناهیتا توسط شرکت انبوه‌ساز آکوپال برای امرای ارتش در منتهی‌الیه شمال‌غربی کرمانشاه ساخته شد. با شروع جنگ تحمیلی، آوارگان شهرستان قصر شیرین در این شهرک اسکان داده شدند. آنان به مرور به بازتقسیم واحدهای مسکونی روی آورند تا بتوانند جمعیت بیشتری را در آن جای دهند. به مرور مردم زمین‌های خالی و اطراف شهرک را به دور از نظارت شهرداری ساختند. سال 1373 شهرداری نظارت محله را بر عهده گرفت و اجازه ساخت و ساز خارج از محدوده را ممنوع کرد و نام‌گذاری معابر، انشعاب آب، برق و گاز را بر عهده گرفت. مشکل مالکیت سبب شد که شهرداری نتواند بر ساخت طبقات نظارت کند و فعالیت چندانی در زمینه ساخت فضای سبز، فضای آموزشی و بهداشتی نداشت. سرانجام مردم در چنین وضعیتی به شیوه‌های خارج از استانداردهای شهرسازی محله‌ای کم‌برخودار آناهیتا را به شکل کنونی بنا نهادند که در زمره محله‌های حاشیه‌نشین است.

کلیدواژه‌ها


اباذری، یوسف و قلی­پور، سیاوش (1391). «فضای اجتماعی شهر کرمانشاه در عهد قاجار»، پژوهش­های انسان­شناسی ایران، شماره 2، صص 37- 9.
الدن، استوارت (1395). «سیاست فضا وجود دارد، زیرا فضا سیاسی است»، درآمدی بر تولید فضای هانری له فور، ترجمه‌ی آیدین ترکمه، تهران، تیسا.
آمایش سرزمین (1396). نظام شهری، سازمان برنامه و بودجه، استان کرمانشاه.
ژلنیتس، آندری (1395). «تولید فضای هانری لوفور»، درآمدی بر تولید فضای لوفور، گردآوری و ترجمه: آیدین ترکمه، چاپ دوم، تهران: تیسا.
فرمیهنی فراهانی، بهزاد و صرافی، مظفر (1400). «نقش طرح­واره­های ذهنی در تولید فضا (نقد سه­گانه­ی فضایی لوفور از منظر مکتب ویگو تسکیایی شناخت)»، نشریۀ علمی معماری و شهرسازی ایران، دوره 12، شماره 1، بهار و تابستان 1400، صص 21- 5.
فیروزنیا، قدیر و همکاران (۱۳۹۵). «تأثیر جنگ تحمیلی بر روند رشد و توسعه اقتصادی سکونت­گاه­های روستایی مطالعه موردی: شهرستان قصرشیرین»، مطالعات برنامه­ریزی سکونتگاه­های انسانی، سال یازدهم، شماره ۳۷، زمستان ۱۳۹۵، صص ۱۱۸-1۰۳.
قلی­پور، سیاوش (1396). «سازمان‌دهی فضای شهر کرمانشاه در دوره­ی پهلوی اول»، پژوهش­های انسان‌شناسی ایران، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1396، صص 71-51.
قلی­پور، سیاوش و زارع، معصومه (1392). «برنامه­های توسعه و فضای شهری در کرمانشاه (1335 تا 1345)»، مطالعات جامعه­شناختی (علمی- پژوهشی)، دوره 195، شماره دوم، پاییز و زمستان 1391، صص 258- 231.
قلی­پور، سیاوش و همکاران (1393). «بازگشت طردشدگان، ظهور سکونتگاه­های غیررسمی در کرمانشاه»، مطالعات جامعه­شناختی، دوره 21، شماره 1، بهار و تابستان 1393، صص 87- 63.
قلی­پور، سیاوش، احمدی، وکیل؛ کریمی، جلیل(1398). «تحلیل اقتصادی_ سیاسی نظام شبکه شهری استان کرمانشاه (1335 تا 1395)»، دو فصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین الملل، دورۀ اول، شماره اول، صص 54-27.
کریمی، جلیل و همکاران (1396). «تهیدستان شهری (نگاهی تاریخی و جمعیت­شناختی به حاشیه­نشینی در کرمانشاه)»، دو فصلنامه پژوهش­های جامعه­شناختی معاصر، سال ششم، شماره 11، پاییز و زمستان 1396، صص 26-1.
کلانتری، عبدالحسین و همکاران (1396). «از مطالبه­ی حق به شهر تا شکل­گیری انقلاب شهری (شهر تهران، سال 1357)»، فصلنامه­ی مطالبات جامعه­شناختی شهری، سال هفتم، شماره بیست و سوم، صص 77-53.
گاتدینر، مارک (1394) «مارکس زمان ما: هانری لوفور و تولید فضا، کتاب درآمدی بر تولید فضای هانری لوفور»، گردآوری و ترجمه: آیدین ترکمه، چاپ دوم، تهران: تیسا.
لوفر،هانری (1391). تولید‌فضا، گردآوری ‌و‌ترجمه: آیدین ترکمه، تهران: تیسا.
مریفیلد، اندی (1400). آنری لوفور، مقدمه‌ای انتقادی، ترجمه‌ی امین علی محمدی، تهران: همشهری.
مشاور تدبیر شهر (1382). گزارش امکان سنجی طرح توانمند سازی اسکان غیر رسمی کرمانشاه، وزارت مسکن و شهرسازی.
 
Bogden, R and Taylor, S. (1977). Introduction to Qualitative Research Method, New York: Wiley.
Brewer, J (2005). Ethnography, Open Univwesity Press.
Clark, J and  Clark , B (1969). Kermanshah: A provicinal city in Iran, Durham University.
Fetterman, D (2010), Ethnography, London: Sage.
Hammersly, M. and Atkinson, P. (2007). Ethnography: Principle in Practice, London: Tavistok.
Lefebvre, H (1996), Writings on Cities, Oxford, Blackwell.