بررسی چگونگی موفقیت جهادسازندگی به مثابه نهادی بومی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 هیأت علمی پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، ایران

2 عضو هیأت علمی گروه جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

3 عضو هیأت علمی پژوهشکده مطالعات فناوری، تهران، ایران

10.22059/ijsp.2024.367385.671192

چکیده

امروزه هر کشوری سعی دارد بر مبنای شرایط تاریخی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی خود، برنامه و روش منحصر به فردی را در مسیر پیشرفت طراحی و اجرا کند. از این رو بررسی تجربیات موفق بومی و احصاء عوامل و چگونگی موفقیت در آنها از امور لازم برای روشن شدن مسیر پیشرفت اختصاصی هر کشور است. مقاله حاضر با تمرکز بر مطالعات پیشین از روش تحلیل ثانویه برای بررسی چگونگی موفقیت جهاد سازندگی به عنوان یکی از تجربیات موفق بعد از پیروزی انقلاب اسلامی استفاده کرده است. لذا از بررسی 38 عنوان کتاب، مقاله و رساله برگزیده در موضوع جهادسازندگی ابتدا به مضامین اصلی در توضیح چگونگی موفقیت جهادسازندگی دست یافتیم و آنها را براساس ابعاد نظریه تحلیل نهادی استروم در 4 بعد اصلی ویژگی بازیگران، ویژگی نهاد، ویژگی خدمات و ویژگی‌های جامعه توضیح دادیم.در نهایت عامل پیوند دهنده ویژگی های مرور شده در ابعاد چهارگانه ذیل مفهوم «عقلانیت اجتماعی» جایگذاری و تحلیل شد.

کلیدواژه‌ها


استروم، الینور (1394)، فهم تنوع نهادی. ترجمه سید جمال‌الدین محسنی زنوزی. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
ایروانی، محمدجواد (1377)، نهادگرایی و جهاد سازندگی (چاپ اول). تهران: مشتاقان فلاح. وزارت جهاد سازندگی، اداره کل روابط عمومی.
پیغامی، عادل و حامد سعیدی‌صابر (1388)، اقتصاد هترودکس: نگاهی به جریان‌های رقیب اقتصاد متعارف. تهران: دانشگاه امام صادق(ع).
تفضلی، فریدون (1375)، تاریخ عقاید اقتصادی. چاپ دوم. تهران: نی.
جعفرنژاد، نوید (21/11/1391). روایتی از تشکیل جهاد سازندگی در ایران. پایگاه خبری خراسان‌نیوز. ضمیمه فرهنگی. شناسه خبر: 18337.
جهاد کشاورزی خراسان جنوبی (1386)، نصایح و پندهای پیشکسوتان: خاطرات بازنشستگان سازمان جهاد کشاورزی استان خراسان. سنگرسازان بی‌سنگر.
جهاد سازندگی (1382)، تاریخ و فرهنگ جهاد سازندگی استان همدان (1358- 1363).
جهاد سازندگی (بی‌تا)، جهاد ‌سازندگی در جنگ. انتشارات ستاد مرکزی پشتیبانی جنگ.
حسنی، مجتبی و امین شاه‌بابایی آشتیانی (1395)، اقتصاد جهادی: مروری بر تجربه اقتصادی جهاد سازندگی.
حقیقی، جمهور (1388)، «بررسی تشکیل جهاد سازندگی و مدیریت جهادی در تقویت و توسعه اجتماعی و مشارکت مردمی». دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران: وزارت جهاد کشاورزی
خلقانی، جعفر. ابراهیم­پور، محسن (1386)، نگرش نهادی- هنجاری به جهاد سازندگی». اولین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران، وزارت جهاد کشاورزی
دانایی‌فرد، حسن. باقری کنی، مصباح­الهدی. حجازی فر، سعید (1394)، شناسایی مؤلفه‌های سازمان‌های فضیلت­محور و جهادی. فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 23، شماره 4، زمستان 1394.
دعایی، حمید (1397)، سنگرسازان بی‌سنگر؛ اسطوره‌های ماندگار. جهاد کشاورزی استان سمنان.
رفیع پور، فرامرز (1372)، سنجش گرایش روستائیان به جهاد سازندگی (پژوهش در سه استان اصفهان، فارس و خوزستان). تهران: مرکز تحقیقات و بررسی مسائل روستایی.
روح‌اللهی، مهدی. طباطباییان، حبیب‌الله. منطقی، منوچهر. بامداد صوفی، جهانیار (1397)، «الگوی شکل­گیری نوآوری در جهاد سازندگی». فصلنامه علمی-پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 26، شماره 2، تابستان 1397.
ریزوندی، محمدامیر؛ سحابی، بهرام؛ مؤمنی، فرشاد و یاوری، کاظم (1395)، کاوشی در تعریف نهاد: ارزیابی رویکردهای متأخر بدیل در تعریف نهاد. برنامه‌ریزی بودجه. دوره ۲۰، شماره ۴، ص ۱۸۵-۲۱۰.
زارعی، آرمان (1393)، نهادگرایی جدید جامعه‎شناختی؛ رهیافتی برای تحلیل ثبات و تغییر. روش‌شناسی علوم انسانی، سال 19، شماره 77، ص 165-193.
سندرلاب، اریک (1396)، تاریخچه سازمانی جهاد سازندگی ایران از تأسیس تا نهادسازی (1358-1390). مجموعه گزارش‌های پژوهش نهادهای انقلاب اسلامی از نگاه غرب. ترجمه: ‌هادی جعفری و محسن جعفری. تهران: دانشگاه جامع امام حسین (ع).
شکوری، علی (1386)، بررسی نقش جهاد سازندگی در توسعه روستایی. اولین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران: وزارت جهاد کشاورزی
صدرالسادات، سیدعلی (1388)، ارائه مدلی مفهومی برای بازشناسی جهاد سازندگی به عنوان الگوی عملی یک سازمان اخلاقی. دومین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران: وزارت کشاورزی.
ظهوریان ابوترابی، میثم (1397)، کشف الگوی مدیریت نیروهای داوطلب مردمی در جهاد سازندگی. رساله.
ظهوریان ابوترابی، میثم؛ مرتضوی، سعید؛ لگزیان، محمد و فراحی، محمدمهدی (1396)، شناسایی مؤلفه‌های فرهنگ سازمانی جهادی با تکیه بر تجربه مدیران جهاد سازندگی. فصلنامه علمی- پژوهشی مدیریت اسلامی، سال 26، شماره 1، ص 147-183.
ظهوریان ابوترابی، میثم؛ مرتضوی، سعید؛ لگزیان، محمد و فراحی، محمدمهدی (1397)، کشف عوامل مؤثر بر استحاله نهاد جهاد سازندگی: تحلیل شبکه مضامین. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال 21، شماره 78، ص 121-127.
فرهادی، محمدرضا. نوری، فتحعلی. چهارآیین، برومند (1388)، بررسی علل تأثیرپذیری فرهنگ و مدیریت جهادی از نظام بوروکراسی. دومین همایش ملی و فرهنگ و مدیریت جهادی، تهران: وزارت جهاد کشاورزی
قافله‌باشی، مجتبی؛ طباطبایی سید علیرضا؛ رفیعی، سید‌حسین؛ حسنی، سید حمزه؛ حاجی‌پور، حامد و امینی، سعید (1399)، زنده‌باد جهاد: ده روایت از مدیران و پیشکسوتان جهاد سازندگی. تهران: راه یار.
قائدعلی، حمیدرضا. عاشوری، مهدی (1393)، مدیریت جهادی شیوه­ای تحقق‌یافته از مدیریت اسلامی. فصلنامه مهندسی فرهنگی، سال نهم، شماره 82، ص 67-83.
قائدعلی، حمیدرضا؛ مشرف جوادی، محمدحسین (1393)، فرهنگ سازمانی حاصل از مدیریت جهادی؛ مطالعه موردی جهاد سازندگی در دفاع مقدس. فصلنامه مهندسی فرهنگ، سال هشتم، شماره 79، ص 63-78.
قائدعلی، حمیدرضا، مشرف جوادی‎‌، محمدحسین (1393)، بررسی ویژگی­های جهادگران در قالب مؤلفه‌های هوش معنوی. فصلنامه مطالعات راهبردی بسیج، سال هفدهم، شماره 64، ص 97-117.
مرادی، پرویز. صفری، مسعود (1394)، توسعه روستایی مروری بر ضرورت‌ها و ویژگی­های تشکیل جهاد سازندگی. اولین همایش علمی- پژوهشی افق‌های نوین در علوم جغرافیا و برنامه­ریزی، معماری و شهرسازی ایران، تهران.
مشایخی، علی؛ حسینی، محمدرضا و جعفری، محسن (1399)، رسم جهاد، تجربه‌های کار جمعی در جهاد سازندگی به روایت حسین‌علی عظیمی. تهیه شده در واحد تاریخ شفاهی دفتر مطالعات جبهه فرهنگی انقلاب اسلامی. تهران: یار.
منطقی، مرتضی (1396)، نقش الگوی جهادی در تعمیق ریشه­های هویتی جوانان. راهبرد فرهنگ، شماره 39، ص 123-155.
موحد، خسرو (1386)، تبیین ویژگی‌های مدیریت جهادی. اولین همایش ملی فرهنگ و مدیریت جهادی. تهران: وزارت جهاد کشاورزی.
نادی راوندی، سمیه (1396) بررسی و معرفی انواع مطالعات سنتزی/ ترکیبی/ مروری، مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، دوره 24، شماره 4: 257-263
نجفی، حسین (1394). سنگرسازان بی‌سنگر؛ خاطراتی از جهادگران در جنگ. بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس استان آذربایجان شرقی.
نریمانی، مرتضی (1380)، السراج المنیر (جلد 4: ر ـ ش) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 11). زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1380)، السراج المنیر (جلد 5: ص ـ ع) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 12). زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1380)، السراج المنیر (جلد 1: آ ـ الف) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 8). زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس‏.
نریمانی، مرتضی (1380)، السراج المنیر (جلد 2: پ ـ ث) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 9). زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1380)، السراج المنیر (جلد 3: ج ـ ذ) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 10). زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‌رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1382)، السراج المنیر (م) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 15) / مرتضی نریمانی / زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1382)، السراج المنیر (ن – ی‌) (سنگرسازان بی‌سنگر؛ 16) / مرتضی نریمانی / زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1382)، السراج المنیر (ک – ل) ) سنگرسازان بی‌سنگر؛ 14 / مرتضی نریمانی / زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نریمانی، مرتضی (1382)، السراج المنیر (غ ـ ق) ) سنگرسازان بی‌سنگر؛ 13. زاینده‌رود (اصفهان) و جهاد کشاورزی استان اصفهان، مرکز اطلاع‏رسانی دفاع مقدس.
نورث، داگلاس سی (1397)، نهادها، تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی. ترجمه محمدرضا معینی. تهران: سازمان برنامه‌وبودجه.
نهادگرایی و جهاد سازندگی (چاپ اول). تهران: مشتاقان فلاح. وزارت جهاد سازندگی، اداره کل روابط عمومی.
وزارت جهاد کشاورزی (1373)، مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات ارائه شده به اولین سمینار علمی- کاربردی تحول اداری در جهاد سازندگی. تهران: وزارت جهاد کشاورزی. دبیرخانه ستاد تحول اداری. تابستان، 19 و 20 آبان.
وزارت جهاد سازندگی (1377)، پرتوی از همایش سازندگی و همایش مدیران ارشد وزارت جهاد سازندگی. ناشر: وزارت جهاد سازندگی –اداره کل روابط عمومی
وزارت جهاد سازندگی (1360) دوماهنامه علمی-ترویجی جهاد، تهران، شماره 24
وزارت جهاد سازندگی (1366) دوماهنامه علمی-ترویجی جهاد، تهران، شماره 104
وطنی، رضا (1394)، سنگرسازان بی‌سنگر: عملکرد گردان مهندسی رزمی 15 ولی‌عصر (عج) پشتیبانی جنگ جهاد سازندگی استان سمنان در هشت سال دفاع مقدس. ناشر: امینان.
 
Eftekhari Hajar and Allahyari Mohammad Sadegh .(2015). Identifying the Organizational Intelligence of Agriculture Jihad Organization in Guilan Province, Iran. International Journal of Agricultural Management and Development (IJAMAD). Volume05. Issue4. 295 – 304.
Foran, J. & Goodwin, J. (1993) Revolutionary outcoms in Iran and Nicaragua: Coalition fragmentation, war, and the limits of social transformation. Theory and Society, 22 (2): 209-247
Ghadermarzi, Hamed & Ataei, Pouria & Karimi, Hamid & Norouzi, Arash. (2020). The learning organisation approaches in the Jihad-e Agriculture Organisation, Iran. Knowledge Management Research & Practice. 20. 1-11.
Lob Eric. (2018). Construction Jihad: state-building and development in Iran and Lebanon’s Shi'i Territories, Third World Quarterly, DOI: 10.1080/01436597.2018.1460197.
Lob, E. (2016). The Islamic Republic Of Iran's Foreign Policy and Construction Jihad's Developmental Activities in Sub-Saharan Africa. International Journal of Middle East Studies. No. 48 (2). pp. 313–338. http://doi.org/10.1017/S0020743816000064
Lob, Eric. (2020 ). Iran’s Reconstruction Jihad: rural development and regime consolidation after
North, D. C. (2005). Understanding the process of economic change. NJ: Prinection University Press. pp. 9-38.