تحلیل شبکه‌های مضمونی روزنامه قانون: اصلاح ایران با جامع آدمیت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

بخش جامعه شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

10.22059/ijsp.2025.399189.671332

چکیده

«روزنامه قانونِ» میرزاملکم‌خان به‌عنوان یکی مهمترین آثار موثر در انقلاب مشروطه شناخته می‌شود؛ به نحوی که بسیاری از روشنفکران با رجوع به محتوای شناختی آن در فعالیت‌های انقلاب مشروطه مشارکت داشته‌اند. اینکه تحولات اجتماعی از دوران پیشامشروطه تا دوران پسامشروطه از دریچه کدام شناخت مضمونی رخ داده است، بررسی علمی روزنامه قانون را ضروری می‌نماید. به‌همین منظور با استفاده از روش «تحلیل شبکه های مضمونی» آتراید-استرلینگ، تمام شبکه‌های مضمونی این روزنامه کشف، توصیف و تفسیر شد. یافته‌ها نشان می‌دهد روزنامه قانون دارای 108 مضمون پایه، 19 مضمون سازمان‌دهندۀ و 4 مضمون فراگیر است. مضامین فراگیرِ «ایران: محوری‌ترین دغدغه»، «حکومت: تقدیس پادشاهی و تخریب دولت»، «قانون‌خواهی: مهمترین مطالبه» و «آدمیت: ترکیب آموزه و سیاست» هر کدام یک شبکه مضمونی را تشکیل داده است. علاوه‌براین، براساس نسخه پیشرفته روش آتراید-استرلینگ، با ترکیب و استنتاج از 4 مضمون فراگیر فوق یک مضمون ابر فراگیر «اصلاح ایران با جامع آدمیت» کشف و تفسیر شد. نتایج تحقیق نیز نشان می‌دهد، با اینکه نام روزنامه، قانون است و قانون‌خواهی مهمترین مطالبه آن است، ولی شبکه مضامین اصلی به کار گرفته شده در روزنامه حول «جامع آدمیت» شکل گرفته‌اند؛ و قانون صرفاً یکی از جنبه های مضمونی این جامع است. جامع آدمیت نیز مسیر اصلی پیشنهاد شده برای اصلاح ایران است که ترکیبی از آموزه‌های اخلاقی و رفتاری با کنش‌های سیاست‌ورزانه جهت‌دار (معطوف به بخشی از حکومت یعنی وزرا) مطابق با «اصول آدمیت» است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • استادی، کاظم (1391). ملکم خان و خطوط آدمیت، پیام بهارستان، سال دوم، شماره 15.
  • امیراحمدی، مهران (1381)، راهبران فکر مشروطه، انتشارات دُرسا.
  • ایمان، محمدتقی (1390)، مبانی پارادایمی روش های تحقیق کمی و کیفی در علوم انسانی، انتشارات پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
  • آدمیت، فریدون (1340)، فکر آزادی و مقدمه نهضت مشروطیت، انتشارت سخن.
  • حائری، عبدالهادی (1364): تشیع و مشروطیت در ایران، انتشارات امیرکبیر.
  • زاهد، فیاض (1385). درخشش روزنامه قانون در میان آثار و افکار ملکم خان، نشریه یاد، شماره 82
  • طباطبایی، سید جواد (1385). تاملی درباره ایران(جلد دوم): نظریه حکومت قانون در ایران، انتشارات ستوده.
  • فوکو، میشل (1401). نظم اشیاء: دیرینه شناسی علوم انسانی، ترجمه یحیی امامی، انتشارات پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
  • کمالی طه، منوچهر (1352)، حکومت قانون، بی نا.
  • کوزلک، راینهارت (1401)، تاریخ مفهومی، ترجمه عیسی صدیق، انتشارات فرهامه.
  • مرادخانی، فردین (1403). مفهوم آزادی در اندیشه میرزا ملکم خان، فصلنامه مطالعات تاریخ فرهنگی، شماره 60، صص 183-216.
  • مستشارالدله، یوسف‌خان (بی تا). یک کلمه، به کوشش باقر مومنی، بی نا.
  • ملکم خان، میرزا (1354)، روزنامه قانون، به کوشش هما ناطق، انتشارات امیرکبیر.
  • ناطق، هما (1354)، مقدمه روزنامه قانون، به کوشش هما ناطق، انتشارات امیرکبیر.

                                                                                                                                                                                                             

  • Kia, M. (1996). Pan‐Islamism in late nineteenth‐century Iran.Middle Eastern Studies, 32(1), 30-52.
  • Mano, A. P. (2017). An innovative approach to sex trafficking research: The methodological advancement of attride-stirling’s thematic network analysis. International Annals of Criminology, 55(1), 40-59.
  • Attride-Stirling, J. (2001). Thematic networks: an analytic tool for qualitative research. Qualitative research, 1(3), 385-405.
  • Algar, H. (2021). Mirza Malkum Khan: a biographical study in Iranian modernism. University of California Press.
  • Abrahamian, E. (2021). Iran between two revolutions, Princeton University Press

 

 

بررسی مسائل اجتماعی ایران
دوره 16، شماره 1
(مربوط به بهار و تابستان 1404)
شهریور 1404
صفحه 5-30

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار