بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار جمعیت‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی، بخش جامعه‌شناسی و برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشکده اقتصاد، مدیریت و علوم اجتماعی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

10.22059/ijsp.2025.380500.671252

چکیده

اهداف: این پژوهش، در پی بررسی سلامت اجتماعی و سرمایه اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه شیراز در سال تحصیلی 1402-1401 بود. چارچوب نظری این پژوهش بر اساس نظریه سلامت اجتماعی کییز بود.
روش پژوهش: روش پژوهش کمی و از نوع پیمایشی بود. جامعه آماری مورد مطالعه کلیه دانشجویان دانشگاه شیراز بودند. روش نمونه گیری در این پژوهش روش نمونه گیری تصادفی از نوع خوشه‌ای و حجم نمونه مورد مطالعه بر اساس فرمول کوکران 376 نفر بود. برای جمع‌آوری داده‌‌ها از ابزار پرسشنامه ساختارمند شامل مقیاس‌های سلامت اجتماعی کییز و شاپیرو (2005) و سرمایه اجتماعی میرفردی و ولی نژاد (1394)، استفاده شد. اعتبار ابزار به روش اعتبار صوری مورد تائید قرار گرفت و برای سنجش پایایی از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد و داده‌ها به کمک نرم افزار SPSS نسخه 26 مورد تحلیل قرار گرفتند.
یافته‌ها: یافته‌های پژوهش نشان داد که میزان سلامت اجتماعی و سرمایه اجتماعی دانشجویان در سطح متوسطی است. تفاوت معناداری بین سلامت اجتماعی دانشجویان زن و مرد وجود نداشت. بین سلامت اجتماعی با توجه به مقطع تحصیلی، رشته تحصیلی، گروه سنی و قومیت تفاوت معناداری وجود نداشت. میزان سلامت اجتماعی دانشجویان برحسب پایگاه اقتصادی- اجتماعی متفاوت بود و طبقه بالا، بیشترین سلامت اجتماعی را داشت. بین متغیرهای سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی رابطه مثبت و معناداری در سطح 99 درصد وجود داشت. در مجموع، متغیرهای سرمایه اجتماعی و پایگاه اقتصادی- اجتماعی، 12 درصد از واریانس متغیر وابسته را تبیین کردند.
نتیجه: همراستایی بین سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی، نشانگر کارکردهای اجتماعی آنها برای اهداف عمومی جامعه است.

کلیدواژه‌ها


احمدآبادی، سمیه و رمضانی، فریبرز. (1400). نقش تفاوت جنسیتی دانشجویان در سلامت عمومی-اجتماعی و اضطراب کرونا در دوران پاندمی‎کرونا. مجله دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی مشهد، 64(6)، 4400-4408.
امینی رارانی، مصطفی. (۱۳۸۹). بررسی رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی در ایران. پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم بهزیستی و توان­بخشی، گروه مدیریت رفاه اجتماعی.
برتالنفی، لودویگ­فون. (1374). مبانی، تکامل و کاربردهای نظریه عمومی سیستم­ها. ترجمه کیومرث پریانی. تهران: نشر تندر.
بشارتی, مرتضی؛ رضایی، علی اکبر؛ سپهرنیا، رزیتا؛ قیومی، عباسعلی و قدمی، محسن. (1401). شناسایی نیروهای پیشران اعتماد اجتماعی با روش تحلیل ماتریس متقاطع. آینده پژوهی ایران، 7 (1)، 83-108.
تباری هادی، عبدالله؛ کلدی، علیرضا؛ محققی کمال، سید حسین؛ فروزان آمنه، ستاره و صالحی، مسعود. (1387). بررسی سلامت اجتماعی دانشجویان. نشریه رفاه اجتماعی، 8 (30-31)، 171-189.
حاتمی، منیره. (1401). بررسی رابطه سرمایه های اجتماعی و شبکه های اجتماعی با سلامت اجتماعی دانشجویان. پایان نامه کارشناسی ارشد آموزش عالیه سارویه، گروه علوم انسانی روانشناسی تربیتی.
حسینی، فاطمه. (۱۳۸۷). بررسی سطح سلامت اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن در دانشجویان دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی. پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
حیدرآبادی، ابوالقاسم؛ مطلبی، منیژه؛ رحمانی فیروزجاه، علی و عباسی اسفجیری، علی اصغر. (1399). بررسی جامعه شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی مطالعه موردی دانش آموزان منطقه پنج تهران. مجله مطالعات جامعه­شناسی، 13 (47)، 59-70.
دانشگاه شیراز. (1401). گزارش درون دانشگاهی آمار دانشجویی. شیراز: دانشگاه شیراز، اداره کل امور آموزشی.
زاهدی اصل، محمد؛ درویشی فرد، علی­اصغر. (1395). عوامل اجتماعی موثر بر میزان سلامت اجتماعی سالمندان: مطالعه موردی سالمندان کوه­دشت، فصل­نامه برنامه­ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 7 (26)، 24-2.
سام آرام، عزت الله. (۱۳۸۸). بررسی رابطه سلامت اجتماعی و امنیت اجتماعی با تأکید بر رویکرد پلیس جامعه‌محور. مجله علمی‌پژوهشی نظم اجتماعی، ۹، 1-29.
سمیعی، مرسده؛ رفیعی، حسن؛ امینی رارانی، مصطفی و اکبریان، مهدی. (1389). سلامت اجتماعی ایران: از تعریف اجماع مدار تا شاخص شواهد مدار. مسائل اجتماعی ایران، 1 (2)، 32-51.
شربتیان، محمد حسن و ایمنی، نفیسه. (۱۳۹۷). تحلیل جامعه‌شناختی سلامت اجتماعی جوانان و عوامل مؤثر بر آن مطالعه موردی: جوانان ۱۸ تا ۳۰ سال در شهرستان قاین. جامعه­شناسی کاربردی، ۲۹ (۱)، 167-188.
شیری محمدآباد، حمیده. (۱۳۹۴). بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با سلامت اجتماعی در بین زنان شهر یزد. پایان‌نامه کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی دانشگاه یزد.
صادقی سرچشمه، عباس. (1393). عوامل اجتماعی موثر بر میزان سلامت اجتماعی جوانان شهر یزد. پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
صباغ، سارا: معینیان، نرمینه و صباغ، صمد. (1390). سنجش سلامت اجتماعی و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در بین خانوارهای شهر تبریز، نشریه مطالعات جامعه­شناسی، 10 (3)، 44-27.
عجم، علی­اکبر. (1395). پیش­بینی خودکارآمدی تحصیلی از طریق سلامت اجتماعی دانشجویان دانشگاه علوم پزشکی، دوماهنامه علمی- پژوهشی راهبردهای آموزش در علوم پزشکی، 35 (1)، 78-72.
علیزاده اقدم، محمدباقر: سام آرام، عزت الله: سلطانی بهرام، سعید و رجایی، خدیجه. (۱۳۹۲). بررسی تأثیر سلامت اجتماعی بر کیفیت زندگی دانشجویان دانشگاه پیام‌نور مشکین‌شهر، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، ۴ (۲)، ۵۲۶-۵۴۶.
غفاری، غلامرضا. (1383). اعتماد اجتماعی در ایران. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
قیومی، آزاده. (1400). فرا تحلیل رابطه سرمایه اجتماعی و سلامت اجتماعی. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه پیام نور واحد تفت، دانشکده ادبیات و علوم انسانی رشته برنامه ریزی درسی.
کلمن، جیمز ساموئل. (۱۳۷۷). بنیاد­های نظریه اجتماعی. ترجمه منوچهر صبوری، تهران: نشر نی.
کیانی زاخاردی، شهرزاد. (1400). مطالعه عوامل اجتماعی - روانی مرتبط با سلامت اجتماعی زنان سرپرست خانوار شهر شیراز. پایان نامه کارشناسی ارشد مطالعات زنان- زن و خانواده، شیراز: دانشگاه شیراز، دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی.
میرفردی، اصغر و ولی­نژاد، عبدالله. (1394). "ارزیابی رابطه بین استفاده از شبکه­های اجتماعی اینترنتی و سرمایه اجتماعی دانشجویان (مورد مطالعه: دانشجویان دانشگاه یاسوج)"، مجله جهانی رسانه، (نسخه فارسی)،10 (شماره پیاپی 20)، 236-250.
میرفردی، اصغر و ولی­نژاد، عبدالله. (1397). میزان پایبندی عملی به دین و ارتباط آن با نوع و میزان استفاده از رسانه­ها (مطالعه موردی: معلمان شهرستان دهلران)، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 12 (شماره پیاپی 255)، 59-66).
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (1379) یافته­های پیمایش ملی ارزشها و نگرش­های ایرانیان، موج نخست، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح های ملی.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (1382) یافته­های پیمایش ملی ارزشها و نگرش­های ایرانیان، موج دوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، دفتر طرح های ملی.
وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی. (1394) یافته­های پیمایش ملی ارزشها و نگرش­های ایرانیان، موج سوم، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
Bourdieu, P. (1997). The forms of capital. In: Halsey, A. H., Lauder, H., Brown, P., et al. (eds) (1997). Education: Culture, Economy, Society, pp. 46–58. Oxford: Oxford University Press.
Elgar, F. J.; Davis, Ch. G.; Wohl, M. J.; Trites, S. J.; Zelenski, J. M. and Martin, M.S. (2011). Social capital, health and life satisfaction in 50 countries. Health and place, 5: 1044-1053.
Groezen, B. v.; Jadoenandansing, R. and Pasini, G. (2009). “Social capital and health across European countries”. Koopmans Research Institute, 4: 1-15.
Hung, N., & Lau, L. L. (2019). The relationship between social capital and self-rated health: a multilevel analysis based on a poverty alleviation program in the Philippines. BMC public health19, 1-13.
Huang, W., & Lin, G. (2023). The relationship between urban green space and social health of individuals: A scoping review. Urban forestry & urban greening85, 127969.
Keyes, C. L. M. (1998). Social Well-Being, Social Psychology Quarterly, (61) 2, 121-190.
Keyes, C. L., & Shapiro, A. D. (2005). Social well-being in the United States: A descriptive epidemiology. na.
Larson, J. S. (1993). The measurement of social well-being. Social indicators research28, 285-296.
Mirfardi, A.; Kazemi, A.; Valinezhad, A. (2022). National Identity, Ethnicity and Social Capital in Iran, Comparative Sociology, 21(6), 751-777. doi: https://doi.org/10.1163/15691330-bja10067.
Putnam, R. D. (2000). Bowling Alone: The Collapse and Revival of American Community. New York, NY: Simon and Schuster.
Segrin, C., & Flora, J. (2000). Poor social skills are a vulnerability factor in the development of psychosocial problems. Human communication research26(3), 489-514.
Story. W. T (2013). Social capital and health in the least developed countries: A critical review of the literature and implications for a future research agenda. Global Public Health: An International Journal for Research, Policy and Practice, 9: 983-999.
Xue, X., Reed, W. R., & Menclova, A. (2020). Social capital and health: a meta-analysis. Journal of Health Economics72, 102317.