تنازعات گفتمانی پیرامون حجاب در دوره پهلوی دوم (محدوده سال های 1321-1355)

مقالات آماده انتشار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران

10.22059/ijsp.2025.397590.671321

چکیده

مسئله حجاب و پوشش زنان در ایران معاصر، به ویژه در عصر پهلوی دوم، به یکی از محورهای اصلی منازعات فرهنگی و هویتی بدل شد و زمینه‌ساز تحولاتی بود که نقش تعیین‌کننده‌ای در وقوع انقلاب اسلامی ۱۳۵۷ ایفا کرد. این مقاله با تکیه بر تحلیل گفتمان لاکلاو و موفه و مطالعه منابع تاریخی، به بررسی سیر تطور گفتمان حجاب و ضدحجاب در دوره پهلوی دوم می‌پردازد. داده‌های پژوهش مبتنی بر تحلیل اسناد تاریخی، سخنان کنشگران سیاسی و اجتماعی، نشریات دوره و مصوبات رسمی است. یافته‌ها نشان می‌دهد که دولت پهلوی دوم، پس از تحکیم قدرت و متاثر از فضای بین‌المللی (اوج گیری موج دوم فمینیسم، جنبش‌های ضداستعماری)، با ابزارهایی چون انجمن‌ها و رسانه‌های زنانه کوشید گفتمان بی‌حجابی را با دال مرکزی ترقی و تمدن و دال های شناور آزادی، عقلانیت و مسئولیت اجتماعی هژمونیک سازد، دال زیبایی شناسی نیز در این برهه تاریخی مورد توجه گفتمان مذکور است، اما تناقضات گفتمانی حجاب ستیزان، منجر شد تا بی حجابی با برهنگی، هرزه گرایی و بی عفتی در یک زنجیره هم ارزی قرار گیرند، از سوی دیگر گفتمان حجاب گرایی که در ابتدا در موضع انفعال قرار داشت، پس از یک چرخش گفتمانی، توانست با تاکید بر دال عفاف همراه با حضور اجتماعی زنان، مفهوم حجاب را از نماد سنتی بودن به انقلابی بودن و اصیل بودن تغییر دهد در نتیجه، منازعه میان این دو قطب گفتمانی به هژمونیک شدن گفتمان حجاب بر فضای عمومی در آستانه انقلاب اسلامی انجامید.

کلیدواژه‌ها

بررسی مسائل اجتماعی ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 14 آبان 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار