انتظارات زنان از همسرانشان: ارائۀ یک نظریۀ زمینه‏ای (مطالعۀ موردی: زنان بالای 40 سال منطقۀ 5 شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات

2 کارشناس ارشد مطالعات زنان

چکیده

«انتظارات از همسر» یکی از عواملی است که نقش مهمی در کیفیت زندگی مشترک و میزان رضایت افراد از زندگی زناشویی دارد. بر این اساس، مطالعۀ حاضر با رویکردی کیفی و با هدف درک انتظارات زنان بالای 40 سال از همسرانشان صورت گرفته است. در این راستا، با کاربست روش نظریۀ زمینه‏ای و تکنیک مصاحبۀ عمیق نیمه‏ساختار یافته، به مطالعۀ انتظارات 14 زن بالای 40 سال ساکن در منطقۀ 5 شهر تهران پرداختیم.‌
تحلیل داده‏های این مطالعه و «مدل زمینه‏ای» ارائه‌شده نشان می‏دهد که انتظارات زنان از همسرانشان بر‌اساس شرایط‏ زمینه‏ای، علّی و مداخله‏گری چون سنت‏گرایی، ازدواج با زمینه‏های سنتی، فشار هنجاری‌ـ ساختاری، داشتن حداقل سرمایه‏های اقتصادی‌ـ فرهنگی، تجربه‏های تاریخی، متعین‏های زمانی، مادری بسط‏یافته، حاکمیت زندگی پدرسالارانه و سرمایه‏های اجتماعی درون‏گروهی شکل می‏گیرد. همچنین زنان بالای 40 سال از راهبردهای متفاوتی همچون گفت‌وگوی صوری، تعویق لذت، پنهان‏کاری، کنش معطوف به تأیید همسر، فرمانبرداری حداکثری، تعاملات مبتنی بر خانواده‏محوری و تأکید بر من مفعولی استفاده می‏کنند. از سویی این تعاملاتی که زنان در پیش می‌گیرند منجر به پیامدهای متفاوتی در زندگی آنان می‌شود. بر‌اساس این راهبردها، تحقق انتظارات حداقلی از همسر، حق انتخاب تفویض‏شده، بازتولید نابرابری‏های سلسله‏مراتبی، نارضایتی از زندگی و محرومیت نسبی، عمده پیامدهای به‌دست‌آمده از این پژوهش‌اند. یافته‏های این پژوهش در‌مجموع نشان می‏دهد زنان انتظارات خود از همسرانشان را در جهت «تلاش برای بقا‌« تنظیم می‌کنند. پدیدۀ تلاش برای بقا‌ به این معناست که سوژه تلاش می‏کند تا انتظارات خود از همسر را به گونه‏ای تعریف کند تا زندگی مشترکش با تمام توان و پرداخت هر هزینه‏ای حفظ شود. از این منظر انتظارات از همسر نه برای ارتقا‌ و بهبود کیفیت زندگی مشترک و رضایت از زندگی زناشویی بلکه در جهت حفظ داشته‏های حداقلی زنان است.

کلیدواژه‌ها


 
ازکیا، مصطفی و ایمانی جاجرمی، حسین (۱۳۹۰)، روش‏های کاربردی تحقیق؛ کاربرد نظریۀ بنیانی، تهران: انتشارات کیهان./ کتاب با دو مؤلف.
استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت. (1385). اصول روش تحقیق کیفی، نظریۀ مبنایی، رویه‏ها و شیوه‏ها. ترجمۀ بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی./ کتاب با دو مؤلف.
استراوس، آنسلم و کوربین، جولیت (1390) مبانی پژوهش کیفی: فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمۀ ابراهیم افشار، تهران: نشر نی. / کتاب با دو مؤلف.
استونز، راب (1381). متفکران بزرگ جامعه‏شناسی، ترجمۀ مهرداد میردامادی، تهران‌: نشر مرکز. /کتاب.
باستانی، داریوش؛ محمدپور،‏ احمد(1388). «بازسازی معنایی جهت‏گیری جنسیتی پسران نسبت به دختران (ارائۀ یک نظریۀ زمینه‏ای)»، مطالعات راهبردی زنان، شماره 44، 142-172/ مقاله.
خمسه، اکرم (1382). آموزش قبل از ازدواج. تهران : دانشگاه الزهرا، پژوهشکدۀ زنان. /کتاب.
گرنفل، مایکل (1388)، مفاهیم کلیدی پیر بوردیو، ترجمۀ محمد مهدی لبیبی، تهران: شرکت نشر نقد افکار. /کتاب.
گیدنز، آنتونی. (1386). جامعه‏شناسی (ترجمۀ منوچهر صبوری). تهران، نشر نی. /کتاب.
محمدپور، احمد. (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش1، منطق و طرح در روش‏شناسی کیفی. تهران: انتشارات جامعه‏شناسان. /کتاب.
محمدپور، احمد. (1390). روش تحقیق کیفی ضد روش2، مراحل و رویه‏های عملی در روش‏شناسی کیفی. تهران: انتشارات جامعه‏شناسان./کتاب.
مک‏کارتی، جین.، ریبنز، ادواردز. و روزالیند (1390). مفاهیم کلیدی در مطالعات خانواده. ترجمۀ محمدمهدی لبیبی. تهران: نشر علم. / کتاب با دو مؤلف.
 
Barr, Ashley B. & Simons, Ronald L. )2012(. “Marriage Expectations Among African American Couples in Early Adulthood: A Dyadic Analysis”. J marriage family, 74(4):726-742 /Article
Bhatti, R. S. (1993). Changes in the institution of marriage and family structures: Problems and solutions. Paper presented at the International Conference on Respect for Life: The Priority of the Nineties. St. John’s Medical College and Hospital, Bangalore, Karnataka. /Article
Blaikie, N. (2007), “Approaches to Social Inquiry”, London: Polity Press./Book
Botkin, Darla. R., Weeks, O’Neal. & Morris. Jeanette. E. (2000). “Changing marriage role expectations: 1961-1996”. Sex Roles. Vol 42, Issue 9-10, pp 933-942. /Article
Charmaz, K. (2000), Grounded Theory: Objectivist and Constructivist Methods. In N. K. Denzin & Y. S. Lincoln (Eds.), Handbook of Qualitative Research, Second Edition, pp. 509- 536. Thousand Oaks, CA: Sage Publications Ltd. / Book
Glaser, B. G. and Strauss, A. (1967) The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitative Research, New York: Aldine de Gruyter. / Book
Glaser, B. (2001), “The Grounded Theory Perspective: Conceptualization Contrasted With Description”, Sociology Press./ Book
Harris, K. M., & Lee, H. (2007). The development of marriage expectations, attitudes, desire from adolescence into young adulthood. Unpublished master thesis, University of North Carolina./ Thesis
Kelly, D. L., & Burgoon, J. K. (1991). “Understanding marital satisfaction and couple type as a function of related expectations”, Human Communication Research, 18, 40–69. /Article
Muller, F., & Coughlin, R. A. (1998). The influence of one’s expectations on behavior. Available: www.adrr.com/adr4/expect.htm. /Article
Patton, M. Q. (2002) Qualitative Research and Evaluation Methods, (3rd edition), California: Sage Publications. / Book
Reid, J. M. (2003). You want me what? Family and Consumer Science [On-Line]. Available: www.ohioline.osu.edu/flm. /Article
Slosarz, W. J. (2002). “Expectations of marriage relations and determinants”, Sexual and Relationship Therapy. Vol 17, Issue 4, p381-387. /Article
Staines, G. L., & Libby, P. L. (1986). Men and women in role relationships. In R. D. Ashmore & F. K. DelBoca (Eds.), The social psychology of female–male relations (pp.211–258). New York: Academic Press./ Book
Strauss, A. and Corbin, J. (1998) Basics of Qualitative Research, Second Edition, London: Sage Publications. / Book