داغِ ننگ‌سازی و پزشکی‌شدن مسائل روانی: مطالعه‌ای برساخت‌گرایانه دربارۀ مسئلۀ افسردگی در شهر تبریز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مردم‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، مرکز تحقیقات فلسفه و تاریخ پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی تبریز

3 استاد گروه علوم اجتماعی، دانشگاه تبریز

4 کارشناس پرستاری، مرکز آموزشی- درمانی سیناتبریز

چکیده

استیگما (داغ ننگ) برساخته­ای اجتماعی- فرهنگی سیال و زنده است که افراد و گروه­های زیادی در جوامع انسانی با آن مواجه­اند. در ساحت سلامت، داغ ننگ در زمرۀ عوامل تأثیرگذار بر تعمیق شکاف بیمار و درمان است. داغ ننگ به اقتضای شرایط جامعه، افکار عمومی و موضوع تحت استیگما به صورت متفاوتی تفسیر می­شود. این تفاسیر در کنش متقابل افراد جامعه با فرد افسرده، بر نگرش بیمار به بیماری خود و واکنش وی به این شرایط مؤثر است. داغ ننگ بر تمام جوانب زندگی افراد نظیر یافتن منزل، شغل و بیمۀ سلامت تأثیر ‌می­گذارد. هدف اصلی این مطالعه، بررسی فرایند داغ­سازی از نگاه خود بیماران و کشف انگاره‌های ذهنی آنان است. در این تحقیق همچنین زوایای جامعه­شناسانه و مردم­شناسانۀ فرایند دا­غ ­ننگ­سازی در افراد افسرده بررسی شده است. این پژوهش با اتخاذ رویکرد برساخت­گرایی در علوم اجتماعی و با طرح سؤالاتی از جنس چگونگی ماهیت میان­ذهنی، تعریفی و هم­ساختی مسائل مرتبط با افسردگی از طریق داغ ­ننگ­سازی در محیط پژوهشی تبریز سخن می­گوید. در این مطالعه، از روش کیفی و نمونه­گیری هدفمند برای جذب مشارکت­کنندگان (به حجم 18 نفر) استفاده شده است. همچنین، برای گردآوری و آنالیز همزمان داده­ها و شواهد، روش نظریۀ مبنایی بکارگرفته­شده است. این پژوهش نشان می­دهد که داغ ننگ­سازی افراد درگیر با افسردگی، برساخته­ای اجتماعی- فرهنگی بوده و در پزشکی­شدن افسردگی سهم زیادی داشته است.

کلیدواژه‌ها


بلیکی، نورمن (1387)، طراحی پژوهشهای اجتماعی، ترجمۀ حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
توکلی، سامان، شریفی، ونداد، تاج، مهشید، محمدی، محمد­رضا (1389) «بررسی رابطۀ انگ بیماری افسردگی با نگرش نسبت به یاری­جویی از متخصصان سلامت روان در دانشجویان» تازه­های علوم شناختی، سال 12، شمارۀ 3، صص 33-19.
سادوک، بنیامین جیمز و سادوک، ویرجینیا آلکوت (1387)، خلاصه روانپزشکی -کاپلان، ترجمۀ فرزین رضاعی، جلد دوم، تهران: انتشارات ارجمند، صص 79-77.
شاه ویسی، بهمن.1385، «بررسی مقایسهای انگ در استیگمای بیماران روانی در خانوادههای بیماران مبتلا به اسکیزوفرنیا و اختلال افسردگی»، پایان­نامۀ دکتری روانپزشکی، دانشگاه علوم بهزیستی و توان‌بخشی تهران.
قاضی طباطبایی محمود؛ ودادهیر، ابوعلی، محسنی تبریزی علیرضا (1386)، «پزشکی شدن به­مثابۀ بازی: تحلیلی بر برساخت اجتماعی مسائل انسانی»، پژوهش­نامه علوم انسانی: ویژه­نامه علوم اجتماعی. شمارۀ 53، صص 324-289.
قاضی طباطبایی محمود؛ ودادهیر ابوعلی (1387)، رحم جایگزین: تأملی برساخت­گرایانه بر پزشکی­شدن مادری، فصل‌نامۀ باروری و ناباروری، دورۀ نهم، شمارۀ دوم (تابستان 1387)، صص. 144-164.
گافمن، اروینگ (1386) داغ ننگ: چاره­اندیشی برای هویت ضایع‌شده، ترجمۀ مسعود کیانپور، تهران: نشر مرکز.
محمدپور، احمد (1389) ضد روش: منطق و طرح در روش­شناسی کیفی، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
Amir. Tal. David. Roe. Patrick & W. Corrigan ) 2007) "Mental Illness Stigma: Deliberations and Suggestions", Journal Social Psychiatry 53: 547.
Arboleda-Florez, Julio & Sartorius, Norman (2008), Understanding the stigma of mental illness: Theory and interventions, John Wiley & Sons. Pp 1-4.
Blumer, H (1971), "Social Problem as Collective Behavior, Social Problem 18(3):298-306.
Byrne Peter (2001) Stigma of mental illness and ways of diminishing it. Br. J. P.6: 65-72.
Conrad, P (2005) The Shifting Engines of Medicalization, J. of Health and Social Behaviors 46:3-14.
Conrad, P (2007), The Medicalization of Society: On The Transformation of Human Conditions into Treatable Disorders, Baltimore: Johns Hopkins University Press.
Conrad, P. & J. Schneider (1992) Deviance and Medicalization: From Badness to Sickness, Philadelphia: Temple University Press.
Conrad, P & Kristin K, Barker (2010) The Social Construction of Illness Key Insights and Policy Implications. Sage.
Conrad, P. Mackie, T. & A. Mehrotra (2010) "Estimating The Costs of Medicalization" Social Science & Medicine 70: 1943-1947.
Corrigan, Patric W. Markowitz, Fred E & Watson, Amy C (2004) "Structural Levels of Mental Illness Stigma and Discrimination" Schizopherenia Bulletin 30 (3): 480-491.
DonKor, S. E. & Sandell, J (2007) "The impact of perceived stigma and mediating social factors on in fertility-related stress among women seeking infertility treatment in southern Ghana" Social Science and Medicine 65: 1683-1694.
Faubion, J.D.& G. E. Marcus (2008) Constructionism in Anthropology, In: Holstein, J. A.& Oubrium, J. F (eds), Handbook of Constructionist Research, New York: Guilford Press: 67-84.
Illich, I(1975) Medical Nemesis: The Expropriation of Health, London: Marion Boyars.
Krawczyk, Liat (2009), The Danger of Medicalizing Depression.
Link, B.G. & Phelan, J.C. (2006), Stigma and its Public Health Implications, Lancet 367, 528-259.
Mayer, T (2001) Social Research: Issues, Methods and Process, Philadelphia: Open University Press.
Payton, AR & Thoits, PA (2009), Medicalization, Direct – to – Consumer Advertising, and Mental Illness Stigma, American Sociological Association.
Ronzoni, Pablo, et al (2009), Stigmatization of mental illness Among Nigerian school children, Int. J Soc Psychiatry 56: 507-515.
Spector M. & Kitsuse J (1977) Constructing Social Problem, New York: Aldine de Gruyter.
Strauss. A & J. Corbin (2008) Basics of qualitative research, 3rd Edition, Newbury Park: Sage.
Walker, Michael (2006) The social construction of mental illness and its implication for the recovery model. International journal of Psychosocial Rehabilitation. Pp 71-87.