شهری در حصار حاشیه‌ها مطالعۀ رضایت از زندگی در بین حاشیه‌نشینان شهر کابل

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی شهری و توسعه، دانشگاه بوعلی سینا

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی.مؤسسه Corps کابل

چکیده

کابل شهری است در چنبرۀ حاشیه‌ها گرفتار شده و حدود هفتاد درصد جمعیت شهر در این محلات زندگی می‌کنند. بی‌جا شدگان (مهاجران) روستاها را رها کرده و به‌دنبال شغل‌های خدماتی در شهر می‌باشند؛ بافت متراکم، تنوع پایگاه‌های قومی‌ و فقر گسترده زمینه را برای بروز انواع آسیب‌ها مهیا ساخته و تأثیر مستقیم بر کیفیت زندگی، رضایت از زندگی و توسعۀ پایدار شهری می‌گذارد. شاروالی (شهرداری) در شهر کابل، چشم‌انداز روشنی برای مدیریت حاشیه‌نشینی ندارد و به‌تنهائی نیز  قادر به حل معضل حاشیه‌نشینی شهر نیست. در شهر کابل، حاشیه‌نشینی گاه در اشکال خاصی چون کوه‌نشینی نیز به چشم می‌خورد. در این پژوهش از روش پیمایش استفاده شده و حجم نمونه 301 نفر بوده است. جدی‌ترین مشکل حاشیه‌نشینان مسئلۀ  امنیت،‌ ایجاد اشتغال و دسترسی به خدمات اولیۀ شهری است. بیش از 90 درصد مردم وضعیت امنیت محلۀ خود را نامناسب می‌دانند. پاسخگویان به تطبیق یکسان قانون باور ندارند. احساس محرومیت و تبعیض بر رضایت از زندگی مؤثر و مانعی برای توسعۀ پایدار شهر کابل است. این امور باعث می‌شود تا مردم مشارکت شهری کمتر داشته باشند و شهر را خانۀ مشترک خود ندانند. تعلق‌ها در شهر کابل جمعی نیست و بیشتر درون گروهی و قومی است. ساختار شهری کابل هم از بعد زیر ساخت‌ها و هم مدیریت شهری فقیر است. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که با نوعی حاشیه‌نشینی مضاعف در شهر کابل، مواجه هستیم و تفاوت و تبعیض‌های قومی و شهروندی در حیات شهری کابل به چشم می‌خورد. قومیت، پایگاه اجتماعی و محرومیت نسبی بر میزان رضایت از زندگی شهری تأثیرگذار هستند و به‌صورت‌کلی، میانگین رضایت از زندگی شهری در بین حاشیه‌نشینان، در سطح پایین قرار دارد. توسعۀ پایدار شهری مستلزم جلب مشارکت شهروندان و ساکنان محلات حاشیه است

کلیدواژه‌ها


-      آذر، علی اسکلو و افسانه، افسانه (1396). بررسی و ارزیابی میزان رضایتمندی حاشیه‌نشینان کلان‌شهر تبریز از عملکرد شهرداری و شورای اسلامی در سه دوره گذشته (1378-1392). فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال ششم، شمارۀ 22: 85-98.
-      ایراندوست، کیومرث (1388). سکونتگاه‌های غیر رسمی و اسطوره حاشیه‌نشینی. تهران: انتشارات شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
-      باقری، معصومه؛ حسین‌زاده، علی‌حسین؛ حیدری، سمیرا و زالی‌زاده، مسعود (1394). بررسی عوامل اجتماعی مؤثر در رضایت از زندگی (مطالعۀ موردی: شهر اهواز). فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شمارۀ 23: 205- 179.
-      حیدرخانی، هابیل؛ قنبری،‌ نوذر و محبی، سیروس (1396). بررسی نقش ابعاد حمایت اجتماعی بر رضایت از کیفیت زندگی شهری (مورد مطالعه: شهروندان شهر کرمانشاه). مطالعات جامعه‌شناختی شهری، سال هفتم، شمارۀ 23: 132- 105.
-      عنابستانی، علی اکبر؛ امرائی، صمد و رومیانی، احمد (1394). بررسی اثرگذاری محلات شهری بر میزان رضایت‌مندی شهروندان از کیفیت زندگی در شهر کوهدشت. مجله جغرافیا و توسعه فضای شهری، سال دوم، شماره 2: 152- 139.
-      عیوضلو، داود؛ حاتمی‌نژاد، حسین و خزائی‌زاده،‌ فاطمه (1395). بررسی رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و رضایت از کیفیت زندگی در فضاهای شهری( مطالعه موردی: منطقه 9 شهرداری تهران). پژوهش‌های جغرافیای انسانی، دوره 48، شمارۀ 2: 361-349.
-      کارت گزارش‌دهی شهروندان دربارۀ خدمات شاروالی‌ها در افغانستان (1396). دیدبان شفافیت افغانستان. همچنین فصلنامه خبری امانت، (1395). کابل: دیدبان شفافیت افغانستان.
-      نقدی، اسدالله (1392). حاشیه‌نشینی (تئوری‌ها، روش‌ها و مطالعات موردی). تهران: انتشارات جامعه‌شناسان.
-      نقدی، اسدالله. (1386). سنجش رضایتمندی حاشیه‌نشینان (مطالعه موردی: شهر همدان). فصلنامه دانشگاه آزاد اسلامی واحد شوشتر، سال دوم، شماره 3: 172-151.
-      نقدی، اسدالله، زارع، صادق (1390). الگوی زیست حاشیه، تهدیدی برای توسعه و سلامت پایدار شهر. مطالعات شهری، ‌سال اول، شمارۀ اول: 146- 125.
-      نورعلی‌وند، علی و همکاران (1394). جامعه‌شناسی شهری. تهران: انتشارات جامعه‌شناسان، جلد دوم.
-      یزدانی، مجتبی (1394). کیفیت زندگی شهری؛ تعاریف، شاخص‌ها، سازه‌ها، ارزیابی تطبیقی و راهبردها. تهران: انتشارات تیسا.
-      هاروی، دیوید (1379). عدالت اجتماعی و شهر. ترجمه: فرخ حسامیان، محمدرضا حائری و بهروز منادی‌زاده. تهران: انتشارات: شرکت پردازش و برنامه‌ریزی شهری.
-      Nazire, Haroon; Kita, Michiro; Oskyere, Seth Asare; Matsubara, Shigeki (2016). Effects of informal settlement upgrading in Kabul city, Afghanistan: A case study of Afshar area. Current urban studies, N. 4: 476- 494.
 
-      Akgul, Deniz (2012). Measuring the satisfaction of citizens for the service given by the municipality: the case of Kirsehir Muncipality. Procedia Social and Behavioral Science, N. 62: 555-560.
 
-      Jammeier, H. Detlef; Issa, Zabihullah (2017). Urban governance in Afghanistan: assessing the new urban development programme and its implementation, Afghanistan research and evaluation unit and German federal ministry of economic cooperation and development.
-      UN HABITAT (2015). State of Afghan Cities 2015.Voll, Kabul Municipality, Ministry of Urban Development Affairs.
-      Knies, Gundi; Nandi, Alita; Platt, Lucinda (2016). Life satisfaction, ethnicity and neighbourhoods: is there an effect of neighborhood ethnic composition on life satisfaction? Social Science Research, V. 60: 110-124. ISSN 0049-089X.
-      UNHABITAT. (2016). Country programme document 2016-2019 Afghanistan.
-      Heath, Anthony F; Rothon, Catherine; Kilpi, Elina (2008). The Second Generation in Western Europe: education, unemployment, and occupational attainment. Annual Review of Sociology, V.34: 211-235 
-      Midtbøen, Arnnfinn H. (2014). The invisible second generation? Statistical discrimination and immigrant stereotypes in employment processes in Norway. Journal of Ethnic and Migration Studies, V. 40, N. 10: 1657-1675. DOI: 10.1080/1369183X.2013.847784.