تعارض نهادهای ذی‌مدخل در پروژه‌های شهری

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری شهرسازی اسلامی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز:

2 دانشیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

3 استادیار گروه شهرسازی، دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

تحلیل نحوۀ موضع‌گیری و استدلال مسئولین موافق و مخالف طرح‌های شهری، می‌تواند زمینه‌های ذهنی کنش‌گران صاحب قدرت شهری (ازجمله نهادهای رسمی مدیریت و سیاست‌گذاری) را در راستای کشف دلایل اصلی و ریشه‌ای عدم موفقیت طرح‌ها تبیین نماید. چنین تحلیلی نه تنها بر «متن» موضع‌گیری‌های سیاست‌گذاران متمرکز است، بلکه به زمینه‌های فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی اظهارات نیز متوجه است. به‌عبارت‌دیگر، تحلیل استدلال موافقان و مخالفان سیاست‌های شهری، به‌جای تمرکز بر گفتگوی میان ایشان، به تحلیل انتقادی «گفتمان» آنها می‌پردازد که به‌صورت توأمان در برگیرندۀ «متن» و «فرامتن» (انگیزه‌ها، پیش فرض‌ها و ابعاد پنهان موجود در یک متن) است. روش تحقیق پژوهش حاضر، کیفی و براساس روش تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف[1] است. براین‌مبنا، این مقاله در قالب سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به تحلیل چرایی شکل‌گیری، روند اجرا و پیامدهای طرح پیاده‌راه 17 شهریور تهران (1391) می‌پردازد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که مواردی مثل نیازهای شهر و شهروندان و بررسی‌های مطالعاتی_کارشناسی، ولو به‌صورت ظاهری، هم از طرف مسئولین مدافع و هم ازسوی مسئولان منتقد پروژه، به‌دلیل ارزش و مقبولیتی که در اذهان عمومی داشته، مورد تأکید قرار گرفته­اند؛ اما در این پروژه، عوامل پنهان و مهم­تری شکل­دهندۀ اساس گفتمان کنشگران سیاست‌گذاری و اجرای پروژه بوده‌اند. این عوامل شامل قدرت‌مداری و تخصص‌محوری در ادارۀ امور شهری، موضع‌گیری‌ها و برخوردهای سیاسی، رکود و مشکلات اقتصادی، فقدان مدیریت مشارکتی و یکپارچۀ شهری و عدم باور به حقوق شهروندی، به‌عنوان مهم‌ترین چالش‌های موجود در پس اجرای این پروژه است. براین‌اساس، عوامل پیش‌گفته توانسته‌اند موجب محدودیت و به حاشیه‌ رفتن نقش برنامه‌ریزان و طراحان شهری شده و فعالیت‌های آنان را جهت‌‌دار نمایند.



[1].  Fairclough

کلیدواژه‌ها


  • -      اجلالی، پرویز و همکاران (1390). نظریه برنامه‌ریزی (دیدگاه‌های سنتی و جدید). تهران: انتشارات آگه.

    -      ایسنا (1393). سرانجام طرح پیاده‌راه 17 شهریور برای «کسبه».

    • https://www.isna.ir/news/930817076.

    -      تسنیم (1395). نارضایتی مردم از پیاده‌راه ۱۷ شهریور، نتیجۀ تصمیمات ملوکانه شهرداری. https://www.tasnimnews.com/fa/news/1395/02/05/1056542

    -      جهانگیری، جهانگیر و بندرریگی‌زاده، علی (1392). زبان، قدرت و ایدئولوژی در رویکردِ «انتقادیِ» نورمن فرکلاف به تحلیلِ گفتمان. پژوهش سیاست نظری، شمارۀ 14: 57-82.

    -      شریف‌زادگان، محمد حسین و ندایی طوسی، سحر (1394). روش‌های پژوهش کیفی در برنامه‌ریزی توسعه با تأکید بر برنامه‌ریزی شهری و منطقه‌ای. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.

    -      علیان، مهدی و همکاران (1397). کاربست نظریۀ بازی‌ها در تحلیل کنشگران عرصه مدیریت مناطق کلان شهری. برنامه‌ریزی و آمایش فضا، دوره بیست و دوم، شمارۀ 4: 53-85.

    -      فاضلی، محمد و علیخواه، فردین (1391). پیوست اجتماعی و فرهنگی بهسازی میدان امام حسین(ع) و پیاده‌راه سازی خیابان 17 هفده شهریور. تهران: سازمان زیباسازی شهر تهران.

    -      محسنی، محمد جواد (1391). جستاری در نظریه و روش تحلیل گفتمان فرکلاف. معرفت فرهنگی اجتماعی، سال سوم، شمارۀ 3: 63-86.

    -      مهندسان مشاور باوند ( 1391). مطالعات ارتقا کیفی محور 17 شهریور حد فاصل میدان امام حسین و میدان شهدا، جلد دو: شناسایی تفصیلی محدوده پروژه. تهران: سازمان زیبا سازی شهر تهران.

    -      هیلیر، جین (1388). سایه‌های قدرت (حکایت دوراندیشی در برنامه‌ریزی کاربری اراضی). ترجمه: کمال پولادی. تهران: جامعه مهندسان مشاور ایران.

    -      حیایی ایله‌ای، احمد (1390). تحلیل گفتمان چیست؟. تحقیقات روابط عمومی، سال دهم،  شمارۀ 60: 58-64.

    -      Asthana, V. (2011). The urban water reform project: a critical discourse analysiof the water policy making process in Delhi, India. Water policy, 13(6): 769-781.

    -      Fairclough, I.&  Fairclough, N. (2012). Political discourse analysis: A method for advanced students. New York: Routledge.

    -      Fairclough, N. (1995). Critical discourse analysis. The critical study of language. New York: longman Publishing.

    -      Forester, J. (1980). Critical theory and planning practice. Journal of the American Planning Association, 46(3): 275-286.

    -      Hajer, M.&  Versteeg, W. (2005). A decade of discourse analysis of environmental politics: achievements, challenges, perspectives. Journal of environmental policy & planning, 7(3): 175-184. -   Innes, J. (1995). Planning theory's emerging paradigm: communicative action and interactive practice. Journal of planning education and research, 14(3): 183-189.

    -      Jacobs, K. (2006). Discourse analysis and its utility for urban policy research. Urban policy and research, 24(1): 39-52.

    -      Jacobs, K (2004). Waterfront redevelopment: a critical discourse analysis of the policy-making process within the Chatham maritime project. Urban Studies, 41(4): 817-832.

    -      Jorgensen, M. & Phillips, L.J. (2002). Discourse analysis as theory and method. London: Sage Publications. Thousand Oaks, New Delhi.

    -      Lees, L. (2004). rban geography: discourse analysis and urban research. Progress in human geography, 28(1): 101-107.

    -      Maccallum, D&  Hopkins, D. (2011). The changing discourse of city plans: rationalities of planning in Perth, 1955–2010. Planning Theory & Practice, 12(4): 485-510.

    -      Matthews, P. & Satsangi, M. (2007). Planners, developers and power: A critical discourse analysis of the redevelopment of Leith Docks, Scotland. Planning, Practice & Research, 22(4): 495-511.

    -      Runhaar, H. et al (2013). Environmental assessment in the Netherlands: effectively governing environmental protection? A discourse analysis. Environmental impact assessment review, 39: 13-25.

    -      Vaara, E et al (2010). On the force potential of strategy texts: a critical discourse analysis of a strategic plan and its power effects in a city organization. Organization, 17(6): 685-702.