سنخ‌شناسی مواجهه خانواده ایرانی با بحران کرونا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه جامعه‌شناسی دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

هدف پژوهش حاضر سنخ‌شناسی نحوۀ مقابله خانواده‌های ایرانی با بحران کروناست. روش این تحقیق روش کیفی است و با استفاده از تکنیک مصاحبۀ عمیق با 14 شرکت‌کننده صورت گرفته است. براساس تفاوت در الگوی ارتباطی خانواده، سازماندهی کنش افراد و با توجه به نحوۀ مواجهۀ آنان با بحران کرونا، خانواده‌ها در 3 دسته تقسیم‌بندی شدند. این دسته­بندی شامل: خانواده­های رضایت‌مدار یا توافق‌کننده، خانواده‌های سهل‌انگار (به‌حال خود واگذارنده) و خانواده‌های محافظتی است. مهم‌ترین تفاوت این خانواده‎ها در نحوۀ مدیریت روابط خانوادگی است، در خانواده‌های رضایت‌مدار، به دلیل افزایش میزان گفت‌وگو که منجر به شناخت بیشتر اعضای خانواده از یکدیگر شده الگوهای رفتاری پیشین در بین اعضا در این دوران اصلاح می‌شود، اما در خانواده‌های سهل‌انگار، به دلیل ضعف شناخت اعضا از یکدیگر، فقدان فضای گفت‌وگو و  بحران‌های ناشی از مسئلۀ کرونا، تنش در میان افراد افزایش پیدا می‌کند. اما مهم‌ترین ویژگی در خانواده‌های نوع سوم پیش‌بینی‌ناپذیر بودن است که تلفیقی از دو گروه پیشین است.

کلیدواژه‌ها


-      آبوت، پاملا؛ کلر، والاس (1387). جامعه‌شناسی زنان. ترجمه: منیژه نجم عراقی.تهران: نشر نی.
-      آزاد ارمکی، تقی (1386). جامعه‌شناسی خانوادۀ ایرانی. تهران: انتشارات سمت.
-      ای. سی. کاف، شاروک، فرانسیس (1388). چشم‌اندازهایی در جامعه‌شناسی. ترجمه: بهزاد احمدی، امید قادر زاده. تهران: نشر کویر.
-      پروین، ستار؛ داوودی، مریم؛ محمدی، فریبرز (1390). عوامل جامعه‌شناختی مؤثر در طلاق عاطفی در بین خانواده‌های تهرانی. شورای فرهنگی- اجتماعی زنان و خانواده.  فصلنامه شورای فرهنگی اجتماعی، دورۀ 14(54): 153-119.
-      چلبی، مسعود و رسول‌زاده، صمد (1381). آثار نظم و تضاد خانواده بر خشونت علیه کودکان. مجله جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 2.: 54 - 26.
-      خلیلی‌زاده، لیلی (1387). بررسی نقش زنان شاغل در کارکرد خانواده (توانمندسازی زنان). استانداری کرمان، دفتر امور زنان و خانواده وزارت کشور.
-      زیمل، گئورگ (1380). تضاد فرهنگ مدرن. ترجمه: یوسف اباذری. ارغنون، شمارۀ 18. مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی.
-      سفیری، خدیجه و آراسته، راضیه (1387). بررسی سرمایۀ اقتصادی زنان و روابط دموکراتیک با همسرشان. مجلۀ تحقیقات زنان، شمارۀ اول، سال دوم: 147-114.
-      صبوری خسروشاهی، حبیب و معیدفر، سعید (1389). بررسی تفاوت سبک زندگی والدین و فرزندان و چگونگی تبدیل آن به تعارض در خانواده. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، دورۀ 2، شمارۀ 7، تابستان 1390: 67-98.
-      دربارۀ مقابله با شیوع ویروس کرونا، چالش‎های خانواده ایرانی در مواجهه با کرونا، معاونت پژوهش‎های اجتماعی- فرهنگی دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ، تاریخ انتشار 99.1.26.
-      Barlow, D. H. (2004). Anxiety and its disorders: The nature and treatment of anxiety and panic. Guilford press, New York.
-      Bowerman, C. E.& Elder Jr, G. H. (1964). Variations in adolescent perception of family power structure. American Sociological Review: 551-567.
-      Campbell, A. M.; Hicks, R. A.; Thompson, S. L.& Wiehe, S. E. (2020). Characteristics of intimate partner violence incidents and the environments in which they occur: Victim reports to responding law enforcement officers. Journal of interpersonal violence, 35(13-14): 2583-2606.
-      Clarke-Stewart, A.& Brentano, C. (2006). Divorce: Causes and consequences. Yale University Press.
-      Jones, T. L.& Prinz, R. J. (2005). Potential roles of parental self-efficacy in parent and child adjustment: A review. Clinical psychology review, 25(3): 341-363.
-      Koerner, A. F.& Cvancara, K. E. (2002). The influence of conformity orientation on communication patterns in family conversations. The Journal of Family Communication, 2(3): 133-152.
-      Koerner, A. F.& Maki, L. (2004, July). Family communication patterns and social support in families of origin and adult children’s subsequent intimate relationships. In International Association for Relationship Research Conference, Madison, Wisconsin: 22-25.
-      Koerner, F. A.& Mary Anne, F. (2002). Understanding family communication patterns and family functioning: The roles of conversation orientation and conformity orientation. Annals of the International Communication Association, 26(1): 36-65.
-      Koesten, J. (2004). Family communication patterns, sex of subject, and -  communication competence. Communication Monographs, 71(2): 226-244.
-      Maral, P.& Kumar, V. (2017). Family structure and decision-making power among working and non-working women. International Journal of Social Sciences Review: 5(4), 574-580.
-      McLeod, J., & Chaffee, S. (1972). The construction of social reality. In, JT Tiedeschi (ed.), The social influence process: (pp. 50-99).
-      Pfitzner, N.; Fitz-Gibbon, K. & True, J. (2020). Responding to the ‘shadow pandemic’: practitioner views on the nature of and responses to violence against women in Victoria, Australia during the COVID-19 restrictions.
-      Samani, S. (2008). Validity and reliability of family process and family content scales. International Journal of Psychology, 43: 3-4.
-      Sanga, S., & McCrary, J. (2020). The Impact of the Coronavirus Lockdown on Domestic Violence. Available at SSRN 3612491.
-      Semenza, D. C.; Roof, K. A.; James‐Hawkins, L.,;Cheong, Y. F.; Naved, R. T. & Yount, K. M. (2019). Gender‐Equitable Parental Decision Making and Intimate Partner Violence Perpetration in Bangladesh. Journal of Marriage and Family, 81(4): 920-935.
-      Spinelli, M.; Lionetti, F.; Pastore, M.& Fasolo, M. (2020). Parents' Stress and Children's Psychological Problems in Families Facing the COVID-19 Outbreak in Italy. Frontiers in Psychology, 11, 1713.
-      Zhang, Y. & Ma, Z. F. (2020). Impact of the COVID-19 pandemic on mental health and quality of life among local residents in Liaoning Province, China: A cross-sectional study. International journal of environmental research and public health, 17(7): 2381.issue-brief-covid-19-and-ending-violence-against-women-and-girls-en.pdf.