دانشیار جامعهشناسی دانشگاه کُردستان و پژوهشگر پژوهشکده کردستانشناسی
10.22059/ijsp.2022.90393
چکیده
پژوهش حاضر با لحاظ نمودن اهمیت همبستگی در مقام یک سازه نظری و سیاستی و پیوند آن با وفاق اجتماعی، مقبولیت و مشرعیت سیاسی، به مفهومسازی و فرمولهکردن مشکلهی همبستگی در بستر جامعه چندقومی ایران به میانجی فراترکیب مطالعات موجود پرداخته است. در پژوهش حاضر از روش فراترکیب بهره گرفته شده است. نمونه و جامعه آماری پژوهش، شامل مطالعات کیفی منتخبی است که در بازهی زمانی1372 تا 1398 از جوانب و دیدگاههای مختلف به بررسی مسألهی همبستگی و ابعاد آن در ایران پرداختهاند. پس از جستجو در پایگاههای مختلف، تعداد500 مقاله، کتاب و گزارش پژوهشی مرتبط شناسایی و در نهایت 54 منبع برای انجام روش فراترکیب انتخاب شد. برمبنای فراترکیب مطالعات، همبستگی در جامعهی چندقومی ایران وضعیت پروبلماتیکی پیدا کرده است. نتایج پژوهش موید آن است که مختصات همبستگی در جامعه ایران، برساخت زمینهها و شرایط ساختاری است. اصلیترین زمینهای که بایستی در آن مسئلهی همبستگی در ایران پیریزی شود، پذیرش واقعیتی به نام «پایایی و مانایی تنوع فرهنگی» است. بر مبنای فراترکیب مطالعات، مختصات همبستگی در جامعهی چندقومی ایران، معلولِ «قرابتهای بینفرهنگی»، «گسست و عدم شمولیت در سیاستهای قومی»، «ناپایداری و نامتوازن بودن توسعه»، «ناکارآمدی مدیریت سیاسی اقوام» و «اختلال در شناسایی» است. در این میان «جهانیشدن فرهنگی»، «الگوپذیری از نخبگان قومی»، «ژئوپولتیک مناطق قومی و مداخلات فراملی» و «امتداد قومی» بهعنوان شرایط مداخلهگر بهشمار میآیند. با وجود آنکه تنوع قومی و مذهبی بهمثابه دالّ مرکزی در قانون اساسی بهرسمیت شناخته شده است، با این وصف، کارگزاران سیاسی در برهههایی به راهبردهایی متوسل گشتهاند که رنج اجتماعی و برونگرایی را در اجتماعات قومی شکل داده است.
احمدی، حمید (1378). قومیت و قوم گرایی در ایران. تهران: نی.
اسدی، ثریا (1396). واکاوی حمایت از اقلیتهای مذهبی در نظام بین الملل حقوق بشر و نظام حقوقی ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده حقوق و علوم سیاسی.
استراوس، آنسلم و کوربین، ژولیت (1385). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویهها و روشها. ترجمه بیوک محمدی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
باقری، مهدیه و همکاران (1397). مسئله تعامل اجتماعی در جامعه ایران؛ بازکاوی مشکلات تعامل در مجموعه مقالات گزارش وضعیت اجتماعی ایران. مسائل اجتماعی، 10 (1): 80-53.
بشیریه، حسین (1374). جامعهشناسی سیاسی؛ نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی. تهران: نی.
بلالی، اسماعیل. (1384). عوامل ساختاری مؤثر بر تحریم اجتماعی اقوام در ایران: مطالعه کُردها و ترکها. رساله دکتری. دانشگاه تربیت مدرس.
بهشتی، سیدصمد و حقمرادی، محمد (1396). احساس تعلق به ایران در میان اقوام ایرانی، جامعهشناسی کاربردی، 28 (3): 40-25.
بیگلری، قهرمان (1392). بررسی روابط تشیع و تسنن در مناطق کردستان. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده الهیات و معارف اسلامی. دانشگاه قم.
پاتنام، رابرت (1380). دموکراسی و سنتهای مدنی. ترجمه محمد تقی دلفروز، تهران: روزنامه سلام.
پاتنام، رابرت (1384). جامعه برخوردار، سرمایه اجتماعی زندگی عمومی. در کیان تاجبخش، سرمایه اجتماعی، اعتماد، دموکراسی و توسعه. ترجمه افشین خاکباز و حسن پویان، تهران: شیرازه.
ترابی، یوسف و یوسفعلی، مجیدی (1393). مدیریت شکافهای قومی در کردستان جمهوری اسلامی ایران، پژوهشهای راهبردی سیاست، 3 (11): 29-9.
توکلی، خالد (1379). کردستان و دوم خرداد. تهران: فکرنو.
حیدری، جهانگیر ( 1391). نقش مدیریت سیاسی همگرایی و واگرایی اقوام (مطالعه موردی: قوم کُرد). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی دانشگاه فردوسی مشهد .
خالق پناه، کمال و سنایی، علی (1399). مدرنیته و صورتبندی گفتمانی سیاست فرهنگی: تحلیل گفتمان سیاست فرهنگی دولتی در ایران (1285 هـ. ش. تا به امروز)، جامعهشناسی کاربردی، 31 (3): 74-57.
خانی، صغری (1390). بررسی عوامل موثر بر واگرایی اقوام کرد ایرانی (مطالعه موردی استان کردستان). پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
دورکیم، امیل (1381). تقسیم کار اجتماعی. ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
رابودان، پگاه (1395). سیاستگذاری زبانی و زندگی روزمره دانشجویان (مورد دانشجویان ترک و کُرد دانشگاه تهران)، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ تهران.
رضایی، سبحان و همکاران (1398). همگرایی ملّی در میان دانشجویان کرد و بلوچ ایرانی: فراتحلیل و مرور نظاممند، رفاه اجتماعی، 19 (75): 250-203.
سراج زاده، سیدحسین، قادرزاده، امید و رحمانی، جمیل (1393). مطالعه کیفی مذهب و قومگرایی در میان کُردهای شیعه و سنی، جامعهشناسی ایران، 15 (4): 29-3.
سلیمی سبحان، محمدرضا، حیدری، جهانگیر و نیکجو، ایرج (1395). بررسی و تحلیلِ تاریخی عوامل مؤثر بر همگرایی و واگرایی اقوام ایرانی (نمونه پژوهی: قوم کُرد)، مطالعات تاریخ انتظامی، 3 (8): 98-75.
عاملی، زهرا (1397). میزان احساس نابرابری قومی و پیامدهای آن در دو قوم ترک و کرد در ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی.
فکوهی، ناصر و آموسی مجنون (1388). هویت ملی و هویت قومی در کُردستان ایران (مطالعه موردی معیشت اقتصادی و تعلقهای هویتی نزد جوانان شاغل در اقتصاد غیر رسمی پیرانشهر)، پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، 2: 75-49.
فیلد، جان (1388). سرمایه اجتماعی. ترجمه غلامرضا غفاری و حسین غفاری، تهران: کویر.
قاسمی، علی اصغر (1393). آسیبشناسی شکافهای اجتماعی و ارائه راهبردهایی برای تقویت همبستگی ملّی، راهبرد، 23 (71): 77-47.
قادرزاده، امید، محمدپور، احمد و قادری، امید (1390). برساخت اجتماعی پدیده تجارت مرزی در شهرستان مریوان : ارائه یک نظریه زمینهای، برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 9: 81-35.
قادرزاده، امید و محمدزاده، حسین (1397). مطالعه پیمایشی هویتطلبی قومی و سیاسیشدن قومیت کُردهای ایران، پژوهشهای راهبردی مسائل اجتماعی ایران، 20 (1): 42-19.
قادرزاده، امید و کریمی، ایوب (1398). مشکلهی هویت در سازمانهای مردمنهاد: مطالعهی کیفی فعالان مدنی، بررسی مسائل اجتماعی دانشگاه تهران، 10 (2): 129-103.
گلاحمدی، حسن (1389). بررسی نقش نشریات استان کردستان در همگرایی ملی. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، دانشکده علوم اجتماعی.
گل محمدی، احمد (1386). جهانی شدن، فرهنگ، هویت. تهران: نی.
محمدزاده، حسین (1390 )، انواع قومگرایی در میان کردهای ایران. رساله دکترای جامعهشناسی. دانشگاه علامه طباطبائی.
مقصودی، مجتبی (1380). تحولات قومی در ایران؛ علل و زمینهها. تهران: نشرآذین.
منصوری، حسین (1390). نقش توریسم محلی بر همبستگی ملی (مطالعه موردی شهرستان بانه). پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تربیت مدرس.
محمدزاده، حسین (1380). تأثیر سانترالیسم بر فعال شدن شکاف قومی در میان اکراد ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد جامعه شناسی. دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی.
محمدزاده، حسین و خانی، سعید (1397). زمینههای تاریخی و اجتماعی مؤثر بر شکاف قومی در ایران، مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره 12، 3 (اولین ویژه نامه کردستان): 147-125.
مرکز بررسیهای استراتژیک (1395). مسئلهشناسی راهبردی توسعه در استان کردستان، تهران: ریاست جمهوری.
مرکز بررسیهای استراتژیک (1395). مسئلهشناسی راهبردی توسعه در سیستان و بلوچستان، تهران: ریاست جمهوری.
مرکز بررسیهای استراتژیک (1396). مسئلهشناسی راهبردی توسعه در استان خوزستان، تهران: ریاست جمهوری.
مرکز بررسیهای استراتژیک (1395). مسئلهشناسی راهبردی توسعه در استان آذربایجان غربی، تهران: ریاست جمهوری.
میرزایی، محمدباقر (1396). فرَق و مذاهب اسلامی در غرب کشور (استانهای کرمانشاه و کُردستان) و سیاست فرهنگی نظام جمهوری اسلامی ایران. پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه بینالمللی امام رضا علیهالسلام.
نادری، احمد و همکاران (1397). تاملی در آرایش نیروهای اجتماعی و تحول گفتمانهای هویت قومی در بلوچستان ایران، تحقیقات فرهنگی ایران، سال 11، شماره 3: 102-69.
نواح، عبدالرضا (1383). قوم عرب، واگرایی یا همگرایی. اهـواز: اداره کـل فرهنـگ و ارشـاد اسلامی استان خوزستان.
نواح، عبدالرضا و حیدری، خیری (1395). بررسی هویت قومی و تأثیر آن بر احساس طرد اجتماعی (موردمطالعه: عربهای شهر اهواز)، راهبرد اجتماعی فرهنگی، سال5، شماره18: 84-59.
وزارت کشور (1394). سنجش سرمایه اجتماعی گزارش کشوری. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات.
هوشمند، احسان و فرهادی، محمد (1387). تحلیل گفتمان نشریات دانشجویی قومگرا. تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
Beck ,C. (2002). Mothering Multiples: a Meta-synthesis of the Qualitative Research. MCN. The American journal of maternal/chid nursing, 28 ( 2): 93-99.
Bench, S. and Day, T. (2010). The User Experience of Critical Care Discharges: A Meta– Synthesis of Qualitative Research. International Journal of Nursing Studies,47 (4): 487 - 499.
Bollen, Kenneth and Rick H. Hoyle. (1990). "Perceived Cohesion: A Conceptual and Empirical Examination. " Social Forces, 69: 479-504.
Bourdieu ,P. (1996) The Rule of The Art: Genesis and Structure of the Literary Field , Cambridge: Polity Press.
Doreian, Patrick and Thomas Fararo. (1998). The Problem of Solidarity: Theories and Models. Amsterdam The Netherlands: Gordon and Breach Publishers.
Entessar, N. (1992). Kurdish Ethnonationalism ,The United States of America: Lynne Rienner Publishers.
- Gurr,T. and Scarritt,J. R. (1989). "Minorities at Risk : A Global Survey". Human Rights Quarterly,no3.
Honneth, A. (2004). Recognition and Justice: Outline of a Plural Theory of Justice. Acta Sociologica. 4: 351-364 .
- -Hechter,M. (1975). Internal Colonialism: The Celtic Fringe in British Nional Development,1536-1966, London and Henley: Routledge &Kegan Paul.
- -Hechter,M. and etal. (2000) " Nationalism and Direct Rule" in Delanty,G and Kumar,K (eds). , Hanbook of Nations and Nationalism. London: Sage.
Kanter, Rosabeth M. (1968). "Commitment and Social Organization: A Study of Commitment Mechanisms in Utopian Communities. " American Sociological Review : 499-517.
Moody, James; R. White, Douglas. (2003). "Structural Cohesion and Embeddedness: A Hierarchical Concept of Social Groups ". American Sociological Review. 68 (1): 103-127.
Putnam, Robert D. , Robert Leonardi, and Raffaella Y. Nanetti. (1993). Making Democracy Work: Civic Traditions in Modern Italy. Princeton: Princeton University Press.
Paxton, Pamela (1999). "Is Social Capital Declining in the United States? A Multiple Indicator Assessment. " American Journal of Sociology 105: 88-127.
قادر زاده, امید. (1401). مشکلهی همبستگی در جامعهی چند قومی ایران: فراترکیب مطالعات موجود. بررسی مسائل اجتماعی ایران, 13(1), 5-42. doi: 10.22059/ijsp.2022.90393
MLA
امید قادر زاده. "مشکلهی همبستگی در جامعهی چند قومی ایران: فراترکیب مطالعات موجود", بررسی مسائل اجتماعی ایران, 13, 1, 1401, 5-42. doi: 10.22059/ijsp.2022.90393
HARVARD
قادر زاده, امید. (1401). 'مشکلهی همبستگی در جامعهی چند قومی ایران: فراترکیب مطالعات موجود', بررسی مسائل اجتماعی ایران, 13(1), pp. 5-42. doi: 10.22059/ijsp.2022.90393
VANCOUVER
قادر زاده, امید. مشکلهی همبستگی در جامعهی چند قومی ایران: فراترکیب مطالعات موجود. بررسی مسائل اجتماعی ایران, 1401; 13(1): 5-42. doi: 10.22059/ijsp.2022.90393