بررسی رفتار زباله‌پراکنی در ایران با رویکرد تحلیل لایه‌ی علّی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه جامعه‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

2 عضو هیات علمی گروه مدیریت، دانشکده‌ی حقوق و علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

3 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی گرایش بررسی مسایل اجتماعی، دانشکده‌ی حقوق و علوم انسانی، دانشگاه کاشان، کاشان، ایران

10.22059/ijsp.2022.90400

چکیده

محیط­زیست و حفاظت از آن یکی از دغدغه­های کنونی دنیای پرمخاطره­ی مدرن است. دنیای امروز با وجود پیشرفت­های فراوان نه تنها قادر به حل مشکلات محیط­زیست نبوده بلکه همواره باعث تشدید وخامت آن نیز شده است. زباله­پراکنی در جنگل، ساحل، اماکن و معابر عمومی به عنوان یکی از معضلات زیست­محیطی از مسایل مهم جامعه­ی ایرانی به­شمار می­رود. هدف از مطالعه­ی مذکور بررسی علل شکل­گیری مسئله­ی زباله­پراکنی با رویکرد تحلیل لایه­ی علّی و سناریونویسی است. در این رویکرد، پژوهشگر با تحلیل لایه­هایی که باعث شکل­گیری این مسئله­ی اجتماعی شده­اند، در جستجوی ریشه­ی علل مسئله­ی مزبور برآمده است. بدین منظور، با استفاده از روش کیفی و اکتشافی و با به­کارگیری تکنیک مصاحبه­ی عمیق، 15 متخصص و کارشناس حوزه­ی محیط­زیست و جامعه مورد مصاحبه قرار گرفته و پس از استخراج مطالب و تحلیل تم مصاحبه­ها، نظرات آنها در قالب 4 جدول با عناوین لیتانی، علل سیستماتیک، گفتمان و کنایات ارایه گردیدند. سپس با کمک گفتمان­های موجود، 2 گفتمان شکاف دولت – ملت و ملت – ملت به عنوان پیشران­های مهم شناسایی شده و در ارایه­ی سناریوهای احتمالی مورد استفاده قرار گرفتند. در نهایت 4 سناریو در قالب نموداری ارایه شدند که می­توانند در تصمیم­سازی­های مسئولین جامعه مورد توجه قرار گیرند. 

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • طالب بیدختی، ناصر.؛ هوشیاری، بهنام (1378)، «توسعه پایدار و مسایل زیست محیطی»، فصلنامه رهیافت، شماره 17، تهران، ایران
  • فاضلی، محمد.؛جعفر صالحی، سحر. (1392)، شکاف نگرش، دانش و رفتار زیست محیطی گردشگران، مطالعات مدیریت گردشگری، تابستان 1392، شماره 22، صص. 162-137.
  • فیضی ینگجه، سلیمان.؛ حکمتی فرید، صمد.؛ یحیوی میاوقی، صبا. (1396)، تاثیر رانت منابع نفتی بر شاخص های حکومت داری خوب در کشورهای صادرکننده نفت، پژوهشهای اقتصادی ایران، تابستان 1396 , دوره 22 , شماره  71  ، صص. 217-189.
  • فیروزجائیان، علی اصغر.؛سعادتی چافی، زهرا. (1396)، زباله­پراکنی به­مثابه بی­نظمی اجتماعی (آزمون نظریه پنجره شکسته)، پژوهش­های راهبردی مسائل اجتماعی ایران، شماره 1،تابستان 1396، صص. 32-17.
  • فیروزجائیان، علی اصغر؛غلامرضازاده، فاطمه.(1394)، شرایط محیطی اثرگذار بر زباله پراکنی در استان مازندران با تأکید بر شرایط محیطی تسهیل کننده آن، مطالعات مدیریت گردشگری، شماره 29، بهار 1394، صص. 144-123. 
  • فیروزجائیان، علی اصغر؛غلامرضازاده، فاطمه.(1394)، تحلیل آسیب شناسانه رفتار زیست محیطی شهروندان با تاکید بر زباله پراکنی در میان گردشگران، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، بهار 1394، شماره 6، صص. 128 - 151.
  • فیروزجائیان، علی اصغر؛غلامرضازاده، فاطمه.(1395)، تحلیل عوامل مؤثر بر بی نظمی اجتماعی (با تأکید بر رفتار زباله پراکنی)، جامعه شناسی کاربردی، سال بیست و هفتم، شماره پیاپی (16)، شماره اول، بهار 1395، صص 95 –
  • معاونت پژوهش­های زیربنایی و امور تولیدی (1397)، بررسی لایحه بودجه سال 1398، بخش محیط زیست، دوره دهم، سال سوم، شماره چاپ: 1247، شماره ثبت: 525، کد موضوعی:250، شماره مسلسل: 16246، دفتر: مطالعات زیربنایی.
  • Al-Khatib, I., Arafat, H., Daoud, R., Shwahneh, H. (2009), Enhanced solid waste management by understanding the effects of gender, income, marital status, and religious convictions on attitudes and practices related to street littering in Nablus - Palestinian territory. Waste management, Vol: 29, Issue: 1, pp. 449-55.
  • Ajaegbo , E. Dashit , S. Akume.A. (2012). The Determinants Of Littering Attitude In Urban Neighbourhoods Of Jos, JORIND 10 (3), December,
  • Al-mosa Yara, Parkinson, J., & Rundle-Thiele, S. (2017). A Socioecological Examination of Observing Littering Behavior. Journal of Nonprofit & Public Sector Marketing, 29(3), 235– 253. 
  • Bishop, B. J., Dzidic, P. L., & Breen, L. J. (2013). Multiple level Analysis as a Tool for Policy: An Example of the Use of Contextualism and Causal Layered Analysis. Global Journal of Community Psychology Practice, 4(2).
  • Cialdini, R. B., Reno, R. R., & Kallgren, C. A. (1990). A focus theory of normative conduct: Recycling the concept of norms to reduce littering in public places. Journal of Personality and Social Psychology, 58(6),pp. 1015–1026.
  • Clark, R. N., Hendee, J. C., & Burgess, R. L. (1972). The Experimental Control of Littering. The Journal of Environmental Education, 4(2),pp. 22–28.  
  • Conway, M.(2012), Using causal layered analysis to explore the relationship between academics and administrators in universities, Journal of Futures Studies, December 2012, 17(2): pp. 37-58.
  • Costanza, R., & Daly, H. E. (1992). Natural Capital And Sustainable Development. Conservation Biology, 6(1), pp. 37–46.
  • Dodge, M. (1972), Modification of littering behavior: an exploratory study, unpublished master's thesis, department of psychology, Utah State University, Logan, UT.
  • De Kort, Y. A. W., McCalley, L. T., & Midden, C. J. H. (2008). Persuasive Trash Cans. Environment and Behavior, 40(6), pp. 870–891. 
  • Dodge, M. (1972). Modifications of littering behavior: An exploratory study. Unpublished Master’sthesis, Department of Psychology, Utah State University, Logan, UT.
  • FM global, 2019 Resilience Index Annual Report, Pentland analytics,pp. 1- 20.
  • Inayatullah, S. (2004)The Causal Layered Analysis (CLA) Reader, Theory and Case Studies of an Integrative and Transformative Methodology, Tamsui, Taipei, Taiwan :Tamkang University Press
  • Inayatullah, S. (2017), Causal Layered Analysis, A Four-Level Approach to Alternative Futures, Futuribles International, Paris, pp. 1-21.
  • Khawaja, F., & Shah, A. (2013). Determinants of Littering: An Experimental Analysis. The Pakistan Development Review,52(2), pp. 157-168.
  • Krauss, R., Freedman,J, Whitcup, M. (1975), Field and Laboratory Studies of Littering, , 14, pp. 109-122.
  • La Hart, D. E., & Bailey, J. S. (1975). Reducing Children’s Littering on a Nature Trail. The Journal of Environmental Education, 7(1), pp. 37–45.  
  • Meeraha, T., Halima, L. Nadesona, Th. (2010), Environmental citizenship: What level of knowledge, attitude, skill and participation the students own?, Procedia Social and Behavioral Sciences 2 (2010), pp. 5715–5719.
  • Moqbel , Sh. , El-tah, Z., Haddad, A. (2018), Littering in Developing Countries: The Case of Jordan.
  • Muñoz-Cadena, C.E., Lina-Manjarrez, P., Estrada-Izquierdo, I., & Ramón-Gallegos, E. (2012). An Approach to Litter Generation and Littering Practices in a Mexico City Neighborhood, Sustainability , 4(12), December 2012:pp.1733-1754 ·  
  • Ojedokun, O. (2011). Attitude towards littering as a mediator of the relationship between personality attributes and responsible environmental behavior. Waste Management, 31(12),pp. 2601–2611.  
  • Riedy, Ch. (2008),An Integral extension of causal layered analysis, Futures, Volume 40, Issue 2, March 2008, Pp. 150-159.
  • Robert, K. W., Parris, T. M., & Leiserowitz, A. A. (2005). What is Sustainable Development? Goals, Indicators, Values, and Practice. Environment: Science and Policy for Sustainable Development, 47(3), pp. 8–21.
  • Robinson, S. N. (1976). Littering Behavior in Public Places. Environment and Behavior, 8(3), pp. 363–384. 
  • Robinson, S.N. (1975), Social And Environmental Influence S On Littering Behavior/ A Dissertation, The Faculty of the Division of Graduate, Studies and Research Doctor of Philosophy in the School of Psychology, Georgia Institute of Technology, March  1975.
  • Sachs, J. (2015), the Age of Sustainable Development, Columbia University Press.Sibley, Ch. , Liu. J. (2003), Differentiating Active and Passive Littering: A Two-Stage Process Model of Littering Behavior in Public Spaces, environment and behavior, Vol. 35, 3, May 2003, pp. 415-433.
  • Schultz,W., Bator, R., Large, L.B., Bruni, C.M., Tabanico, J.J. (2011). Littering in Context: Personal and Environmental Predictors of Littering Behavior, Environment and Behavior, sage,pp. 1-25.
  • Torgler, B., García-Valiñas, M. (2012), Justifiability of Littering: An Empirical Investigation, Environmental Values 21:pp. 209–231.
  • Torgler, B., Frey, B., Wilson , C. (2009) “Environmental and Pro-Social Norms:Evidence on Littering,” The B.E. Journal of Economic Analysis & Policy: Vol. 9: Iss. 1,Article 18, 1-37.
  • Veblen, T (1975), the theory of leisure class, London: Constable.
  • Weisburd, D., Hinkle, J. C., Braga, A. A., & Wooditch, A.(2015). Understanding the Mechanisms Underlying Broken Windows Policing. Journal of Research in Crime and Delinquency, 52(4), pp. 589–608.  
  • Welsh, B. C., Braga, A. A., & Bruinsma, G. J. N. (2015). Reimagining Broken Windows. Journal of Research in Crime and Delinquency, 52(4), pp. 447–463. 
  • ایرنا (1398)، مشکلات و موانع بازیافت زباله در ایران چیست؟
  • https://www.mizanonline.com/fa/news/555904/
بررسی مسائل اجتماعی ایران
دوره 13، شماره 1
( بهار و تابستان 1401)
شهریور 1401
صفحه 141-166

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار