واکاوی معنایی کودک کار از دیدگاه کارشناسان اجتماعی در کلان شهر شیراز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت شناسی دانشگاه شیراز

2 عضو هیئت علمی، دانشگاه شیراز

3 دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه تبریز

4 دانش آموخته دکترای جامعه شناسی، دانشگاه شیراز

5 دانش آموخته دکتری دانشگاه شیراز

6 دانشجوی دکتری، دانشگاه شیراز

7 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز

10.22059/ijsp.2022.90890

چکیده

پژوهش حاضر به بررسی دیدگاه کارشناسان ذی‌ربط و مواجهه آن‌ها با کودکان کار در شهر شیراز پرداخته است و در آن  از روش تحقیق نظریه زمینه‌ای استفاده شد. داده‌ها از طریق مصاحبه عمیق به‌دست آمده و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از سه نوع کدگذاری باز، محوری و انتخابی استفاده گردید. از فرایند کدگذاری، ده مقوله محوری و یک مقوله هسته استخراج گردید. مقوله هسته تحت عنوان «بخشی نگری و انفعال نهادی» تدوین گردید. نتایج این پژوهش نشان داد شرایط علی مثل «ناسازوارگی و آشفتگی نهادی و مدیریتی»، «تنوع چشم­انداز به پدیده کودک کار و سازمان­های مردم­نهاد» و «بی­تفاوتی نسبت به کودک کار» موجب بروز و ظهور این پدیده شده است. از جمله شرایط مداخله‌گر می‌توان به «بازنمایی منفی و فعالیت­های متعارض رسانه­ای»، «بازدارندگی برخی از قواعد و قوانین داخلی و بین‌المللی» و «کودک کار اتباع و مشکل شناسایی و هویتی» اشاره کرد. پدیده کودک کار در شرایط و بستر ویژه و خاصی قرار دارد که از جمله این شرایط و بستر می‌توان به «فشار خانوادگی و شروع فرایند کار در کودکی»، «کودک کار به­مثابه صنعت درآمدزا»، «کودک کار به سان منبع تأمین نیاز مالی خانواده» و «مهاجرپذیر بودن شیراز» اشاره کرد. نوع مواجهه با کودک کار موجب بروز پیامدهایی چون «افزایش بی­رویه کودکان کار اتباع»، «عدم مهار و کنترل مسئله کودکان کار»، «عدم ساماندهی و حمایت اجتماعی مطلوب کودکان کار»، «ناشناس بودن کودکان کار» و «ترغیب و تشویق اتباع» برای مهاجرت به شیراز شده است. نتیجه این‌که ناهماهنگی‌های بین بخشی و بی‌توجهی به ضرورت‌های فعالیت‌ نهادین، زمینه‌ساز گسترش پدیده کودک کار می‌شود.

کلیدواژه‌ها


احمدی، حبیب و ایمان، محمدتقی (1384). فرهنگ فقر، حاشیه نشینی و گرایش به رفتار بزهکارانه در میان جوانان حاشیه نشین ده پیاله شیراز در سال 1383، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، دوره نوزدهم، شماره 2: 118-99.
اسدپور، عهدیه و اعظم آزاده، منصوره. (1399). فراتحلیل مطالعات عوامل اثرگذار بر پیدایش کودکان کار و خیابان، جامعه شناسی نهادهای اجتماعی، دوره هفتم، شماره 16: 215-187.
اشتراوس، انسلم و کوربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریه زمینه‌ای. ترجمه: ابراهیم افشار. تهران: نشرنی.
ایمان، محمد تقی (1391). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمان زاده، علی و علیپور، سریه (1398). تجربة زیسته کودکان کار شهر تبریز از احساس تنهایی، مطالعه به روش پدیدارشناختی، مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره هشتم، شماره 2: 304-279.
پیرخندان، پریسا و عادلیان، حمیده. (1399). طراحی الگوی مدیریت خدمات اجتماعی در سازمان‌های مردم‌نهاد حوزه کودکان کار، پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، دوره هفتم، شماره 23.
حسینی، حسن (1384). وضعیت کودکان کار و خیابان در ایران، رفاه اجتماعی، دوره پنجم، شماره 19: 174-155.
دنیای اقتصاد، (1400). افزایش شمار کودکان کار در ایران، https://www.donya-e-eqtesad.com/fa/tiny/news-3793829
سعدآبادی، علی اصغر و فهری، فاطمه. (1399). آسیب شناسی پدیده کودکان کار شهر تهران با رویکرد فازی، مطالعات جامعه شناختی شهری، دوره دهم، شماره 37: 158-129.
سلیمانی، مهدیه و حاجیانی، ابراهیم (1392). ارائه مدل مدیریتی مطلوب به منظور ساماندهی کودکان کار و خیابان (مطالعه موردی: شهر تهران). مدیریت فرهنگی، دوره هفتم، شماره 22: 69-53.
شکوری، علی (1393). بررسی نقش سازمان‌های مردم‌نهاد در توان‌مندسازی کودکان کار خیابانی، مطالعات توسعه اجتماعی فرهنگی، دوره سوم، شماره 3: 60-33.
صبوری پور، مهدی و علوی، فاطمه (1394). سن مسئولیت کیفری کودکان و نوجوانان در قانون مجازات اسلامی ۱۳۹۲، پژوهشنامه حقوق کیفری، دوره ششم، شماره 1: 194-171.
فولادیان، مجید و وزیری، سیدحسین. (1395). روایت پژوهی کودک کار شدن در شهر مشهد. مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره پنجم، شماره 3: 510-485.
کاستلز، مانوئل (1389). عصر اطلاعات: اقتصاد، جامعه و فرهنگ: پایان هزاره، جلد سوم، ترجمه احد علیقلیان، افشین خاکباز، تهران: طرح نو.
کرسول، جی. دبلیو (1391). طرح پژوهش: رویکردهای کیفی، کمی و ترکیبی. تهران: جهاد دانشگاهی (دانشگاه علامه طباطبائی).
لوئیس، اسکار (1353). فرهنگ فقر، مترجم: سیدمهدی ثریا، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی، دوره قدیم، شماره 4: 140- 124.
نیازی، محسن (1387). کودکان خیابانی، تهران: ثامن الحجج.
Bhat, A. (2013). Forced labor of Children in Uzbekistan's Cotton industry. International Journal on World peace. 3. 4, pp. 61- 85
Bukoye, R. O. (2015). Case study: Prevalence and consequencies of streets begging among adults and children in Nigeria, Suleja Metropolis. Procedia-Social and Behavioral Sciences171, 323-333.‌
Jaber, S. M. Ibbini, J. H. Hijjawi, N. S. Amdar, N. M. Huwail, M. J. & Al-Aboud, K. (2013). Exploring recent spatial patterns of cutaneous leishmaniasis and their associations with climate in some countries of the Middle East using geographical information systems. Geospatial health8(1), 143-158.‌
Jijon, I. (2020). The priceless child talks back: How working children respond to global norms against child labor. Childhood27(1), 63-77.‌
Mukhtar, S; Rather, Sh. (2014). Hazardous Child labor in India: issues and Concerns. International Journal of Trade & Global Business perspective. 3: 2, pp. 1042- 1049.
UNICEF (2022): https://www.unicef.org/press-releases/child-labour-rises-160-million-first-increase-two-decades