کودکان کار در تقاطع مهاجرت بی‌رویه و توسعه صنعتی نامتوازن، یک مردم‌نگاری انتقادی در شهر صنعتی میبد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

2 دانشیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

3 استاد دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

4 استادیار دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه یزد، یزد، ایران

10.22059/ijsp.2024.363192.671154

چکیده

کار کودکان،در بسیاری از شهرهای بزرگ جهان، پدیده‌ای فراگیر است. اما دراین‌میان،بعضی شهرهای کوچک نیز این پدیده را تجربه می‌کنند.شهر کویری میبد با سابقه تاریخی خاص خود،در دل ایران،شاهد این پدیده است.شهر میبد با جمعیتی صدهزار نفری،تعداد زیادی از مهاجران را در خود جای داده است و در حال تجربه تغییرات اجتماعی،فرهنگی و اقتصادی شتابانی است.رشد مهاجرت و تجربه تغییرات شتابان به‌واسطه توسعه نامتوازن صنعتی در دهه اخیر رخ داده است. نتیجه این وضعیت گسترش پیامدهای اجتماعی این روند از جمله ظهور کودکان کار در این شهر کوچک است.به‌همین دلیل در این پژوهش کوشش شده است، کودکان کار در تقاطع صنعتی‌شدن نامتوازن و ورود گسترده مهاجران مطالعه شوند. این پژوهش با استفاده از روش مردم‌نگاری انتقادی با رویکرد کارسپیکنی، سعی کرده است با پارادایمی پراگماتیستی، چندگانه‌گرایی روش‌شناختی را استفاده کند. دراین‌میان با استفاده از مشاهدات مشارکتی و غیرمشارکتی، بازسازی اولیه در داده‌ها صورت گرفت و سپس داده‌های گفت‌وگو محور با مصاحبه‌های عمیق جمع‌آوری شد مقوله‌های اصلی استخراج شده از این مصاحبه ها در قالب مقولاتی شامل همبستگی کودکان کار و رشد صنایع، گسترش مشاغل کاذب، پستوهای سازمان‌یافته، کار عاطفی کودکان، بهره‌کشی خانوادگی، ابزارانگاری و آسیب‌پروری، شهر تَرَک خورده و قانون در کُما ارائه گشت.نتایج نشان داد که کودکان کار در تقاطع مهاجرت بی‌رویه و توسعه صنعتی نامتوازن فعالیت می‌کنند.در این‌مسیر می‌توان آنها را حاشیه‌ای‌ترین و آسیب‌پذیرترین گروه قلمداد کرد که از کیک رشد اقتصادی هیچ نصیبی نمی‌برند،کودکی نمی‌کنند و تجربه‌های زیسته دردناکی دارند.درواقع آنها هستند که پیامدهای صنعتی‌شدن نامتوازن و خانواده ناتوان‌شان را با شانه‌های کوچک خود بر دوش می‌کشند.

کلیدواژه‌ها


احمدی، ح.، هاشمی، س.، روحانی، ع. (1389). «بررسی رابطه‎ی وسایل ارتباطی نوین با هویت جنسیتی جوانان شهر شیراز». فصلنامه زن و جامعه, 1(4): 20-33.
احمدی، ح.، مرزبان، م.، روحانی، ع. (1389). «بررسی عوامل اجتماعی- فرهنگی مرتبط با سلامت روانی دانشجویان دانشگاه شیراز».، جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، 1(1): 35-9.
ایمان، محمدتقی (1387). ارزیابی پارادایمی انسان به عنوان عنصر اساسی در طراحی پارادایم الهی. فصلنامه حوزه و دانشگاه روش‌شناسی علوم انسانی، سال 14، شماره 54، 46-25.
اکبری علی آبادی، محمد و همکاران (1395). رابطه اختلال استرس پس آسیبی با مشکلات رفتاری کودکان کار قربانی آزارجنسی و مقایسه با کودکان بی سرپرست. مجله پرستاری کودکان، دوره 3، شماره 1، 10-1.
پیت، ریچارد و ویک الین، هارت (1384). نظریه های توسعه. ترجمه: مصطفی ازکیا و دیگران. تهران: نشر لویه.
تودارو، مایکل (1991). توسعه اقتصادی در جهان سوم. ترجمه: غلامعلی فرجادی. تهران: نشر موسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه.
حسینی، حاتم (1381). جمعیت‌شناسی اقتصادی و اجتماعی. همدان: انتشارات دانشگاه ابوعلی سینا.
حیدرهایی، محمدرضا (1402). وجود 120 هزار کودک کار در کشور. خبرگزاری ایسنا، بازیابی شده در تاریخ 2 آبان ماه 1402 از : http://isna.ir/xdNHkD
خواجه‌نوری، ب.، روحانی، ع.، هاشمی، س. (1391). گرایش به حجاب و سبک‌های متفاوت زندگی، مطالعه موردی: زنان شهر شیراز، فصلنامه جامعه‌شناسی کاربری، 23(3): 166-141.
دژمان، معصومه و همکاران (1394). ارزیابی سریع وضعیت کودکان کار در شهر تهران. مجله مطالعات و تحقیقات اجتماعی در ایران، دوره 4، شماره 1، 57-33.
رحمانی، بیژن و میرزایی، محمد (1386). گسترش صنعت در عرصه های کشاورزی: مطالعه روستای ایرج، دهستان روئین، شهرستان اسفراین. پژوهش‌های جغرافیایی.
زیاری، کرامت الله (1379). درجه توسعه‌یافتگی فرهنگی استان‌های ایران. نامه علوم اجتماعی، شماره 16، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
زنجانی، حبیب‌الله(1380). مهاجرت، تهران، نشر نی.
سالاریان، فاطمه و معیدفر، سعید (1401). تحلیل برنامه‌های مداخله دولتی در حوزه کودکان کار:یک خوانش انتقادی. فصلنامه علمی پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، دوره 9، شماره 31، 41-1.
سلیمانی، مهدیه و حاجیانی، ابراهیم (1392). ارائه مدل مدیریتی مطلوب به منظور ساماندهی کودکان کار و خیابان. مجله مدیریت فرهنگی، سال 7، شماره 22، 69-53.
سید میرزایی، سید محمد (1381). جمعیت شناسی عمومی. تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
سماوات، آمنه (1401). تاثیر فرهنگ‌سازی شیوه‌های برخورد مردم با کودکان خیابانی، در کاهش آسیب‌های اجتماعی. خبرگزاری پانا. بازیابی شده در تاریخ 3 مردادماه 1402 از: http://pana.ir/news/1349126
عسکری ندوشن، عباس و همکاران (1397). تحلیلی بر روندها و جریان های مهاجرتی در استان یزد، تحلیل مسائل و آسیب های کشور. تهران: پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات، 267-229.
علائی، سید احمد (1401).کاهش جویندگان بومی کار. خبرگزاری جمهوری اسلامی ایرنا، بازیابی شده در تاریخ 2 آبان ماه 1402 از: https://irna.ir/xjJcG4
عبدالمنافی، حمیدرضا (1402). ابهامات قانونی بزرگترین مانع برای ساماندهی کودکان کار. خبرگزاری مهر. بازیابی شده در تاریخ 3 مردادماه 1402 از: http://mehrnews.com/x32p6T
فاضلی، محمد (1389). ارزیابی تأثیرات اجتماعی. تهران: انتشارات جامعه شناسان.
کاظمی، سیدعلی (1401). سرقفلی چهارراه‌ها در دست باند کودکان کار. خبرگزاری فردا نیوز. بازیابی شده در تاریخ 3 مردادماه 1402 از: https://www.fardanews.com/fa/tiny/news-1226815
کووالفسکی، دیوید(1373). انقلاب‌های پیرامونی از دیدگاه نظریه نظام جهانی، ترجمه محمود شهابی، اطلاعات سیاسی-اقتصادی، شماره 85 و 86، 50-46.
گرگی، عباس (1394). بازسازی معنایی پیامد برنامه‌های ایمنی و بهداشت‌کار (معادن زغال‌سنگ). رساله دکتری. دانشکده اقتصاد مدیریت و علوم اجتماعی. دانشگاه شیراز.
گریفیتس، مارتین(1388). دانشنامه روابط بین الملل و سیاست جهان، ترجمه علیرضا طیب، تهران، نشر نی.
گیدنز، آنتونی(1389). جامعه‌شناسی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
لفتویچ، آدریان (1385). دولت های توسعه گرا: پیرامون اهمیت سیاست در توسعه. ترجمه: جواد افشارکهن. تهران: انتشارات مرندیز نی نگار.
مردوخی، بایزید (1377). فرایند توسعه صنعتی ایران طی نیم قرن اخیر در سازمان برنامه و بودجه. مجموعه مقالات همایش پنجاه سال برنامه ریزی در ایران، مباحث برنامه ریزی بخشی، منطقه ای و نظام فنی و اجرایی.
معصومی، مریم (1402). آسیب‌های اجتماعی کودکان کار خیابانی. خبرگزاری فارس. بازیابی شده در تاریخ 2 آبان ماه 1402 از : http://fna.ir/3cziiu
محمدی، فرحناز (1399). کار 85 درصد کودکان کار به اجبار خانواده‌ها. خبرگزاری تسنیم. بازیابی شده در تاریخ 3 مردادماه 1402 از: http://tn.ai/2457959
ملتفت، حسین و همکاران (1399). تحلیل وضعیت و پیامد عادت‌واره‌های کودکان از کار در خیابان با رهیافت نظریه داده بنیاد. پژوهشنامه مددکاری اجتماعی، سال 7، شماره 25، 70-31.
محرمی، فریده (1397). آسیب اجتماعی کودکان‌کار و تأثیر آن بر امنیت اجتماعی کلان‌شهرها. خبرگزاری مهر. بازیابی شده در تاریخ 3 مردادماه 1402 از: http://mehrnews.com/xNDxq
مرادی، اکرم و همکاران (1394). بررسی سلامت اجتماعی کودکان کار مراجعه‌کننده به مراکز مردم ‏نهاد حمایت از حقوق کودکان تهران‏ در سال 1393. مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره 14، شماره 11، 988-977.
یاسوری، مجید (1386). مقدمه ای بر اقتصاد روستایی با تأکید بر بخش کشاورزی. مشهد: به نشر.
 
Anderson,GL. (1989). Critical Ethnography in Education: Origins, Current Status, and New Direction. Review of Educational Research, 59 (3) 249-270.
Bakhtiari ,P., Dehghanizadeh, M. (2013). The role of industrial activities in economic development of data model approach (derived from urban areas). Journal of Planning and Budget Research. 18( 2), 79-59.
Beck, Ulrich. (1992). Risk Society: Toward a New Modernity, London: Sage Publications.
Carspecken, Phil Francis (2012). Basic Concepts in Critical Methodological Theory:Action, Structure and System within a Communicative Pragmatics Framework in Qualitative Resarch: A Reader in Philosophy, Core Concepts and Practice. Barbara,Dennis, Lucinda, Carspecken and P. F, Carspecken. New York. Peter Lang Publishing, Inc. 43-66.
Golet d. (1995). Development: Creator and Destroyer of Values. Translated by Gholam Ali Farjadi. Journal of Program and Development, 3(10),21-34.
Hardcastle, Mary-Ann, and et al (2006). Qualitative heathresearch, 1:121-161.
Harrowing JN, and et al(2010). Critical ethnography, cultural safety, and international nursing research. International Journal of Qualitative Methods, 9 (3), 240-251.
    Harris, J. R., and Todaro, M. P. (1970), Migration, Unemployment and Development: A Two-Sector Analysis, American Economic Review, 60(1): 126–142.
Mauthner, Natasha & Andrea, Doucet(2003).Reflexive Accounts and Accounts of Reflexivity in Qualitative Data Analysis. Sociology, No. 37, Vol. 3, pp. 413-431.
Ntini, E. (2016). Today’s World: Can Modernisation Theory Still Explain It Convincingly?,  Journal of Sociology and Social Anthropology, 7(1): 56–67.
Pandey, G. and et al (2015). Interventions to modify sexual risk behaviors for preventing HIV infection in street children and youth people in developing countries (Protocol). Cochrane Database of Systematic Reviews, (4), 10.
Papademetriou,D.G(1985).Illusions and Reality in International Migration:Migration and Development in Post-World War II Greece. International Migration, XXIII (2): 211 – 233.
Robertson, R. (1992). Globalization: Social Theory and Global Culture, London: Sage Publication.