برساخت اجتماعی مصرف مواد مخدر و اعتیاد در شهرستان رودبار جنوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی

2 کارشناس ارشد پژوهشگری اجتماعی دانشگاه خوارزمی

چکیده

در این مقاله با به‌کارگیری رویکرد برساخت‌گرایی اجتماعی و روش نظریۀ زمینه­ای سعی شده است از منظر افراد بومی و درگیر با پدیدۀ مصرف مواد مخدر و اعتیاد، شرایط، تعاملات و پیامدهای اعتیاد و مصرف مواد مخدر در شهرستان "رودبار جنوب" فهمیده شود. روش مورد استفاده در پژوهش، کیفی است و در فرایند پژوهش از نظریۀ زمینه‌ای استفاده ‌شده است. داده‌ها با استفاده از روش مشاهدۀ مشارکتی و تکنیک مصاحبۀ عمیق گردآوری‌ شده‌اند. بر اساس روش نمونه‌گیری هدفمند و نمونه‌گیری نظری و با معیار اشباع نظری، 18 نفر از مطّلعان محلی و یا به ‌اصطلاح دروازه‌بانان اجتماع در مطالعه شرکت کردند. یافته‌های حاصل از روش نظریۀ زمینه‌ای شامل هشت مقولۀ عمده به شرح زیر است: رسوم و سنت‌های محلی، ارزیابی مثبت از مواد – ارزیابی منفی- با غلبۀ ارزیابی مثبت، مشکلات نظام اقتصادی و معیشتی، پایین بودن شناخت و آگاهی، دسترسی آسان، فقدان امکانات لازم برای اوقات فراغت، فقدان کنترل انتظامی مؤثر و بسترهای اکولوژیک منطقه. مقولۀ هسته نیز "بهنجار بودن موقعیتی" است که سایر مقوله­ها را در بر می­گیرد. نظریۀ زمینه‌ای تحقیق، در قالب مدل پارادایمی شامل شش بعد شرایط علّی، شرایط زمینه‌ای، شرایط مداخله‌گر، پدیده، تعامل و پیامدها بیان شده است.

کلیدواژه‌ها


 
 ازکیا، مصطفی؛ ایمانی جاجرمی، حسین و دیگران (1390). روش‌های کاربردی تحقیق-کاربرد نظریۀ بنیانی. تهران: کیهان.
 استروس، انسلم؛ کربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی- فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای، ترجمۀ: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
 ایمان، محمدتقی (1391). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ایمان، محمدتقی (1391). فلسفۀ روش تحقیق در علوم انسانی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
 بلیکی، نورمن (1391). طراحی پژوهش‌های اجتماعی. ترجمۀ حسن چاوشیان. تهران: نشر نی
جلائی‌پور، حمیدرضا (1388). چرا جامعۀ ایران در مقایسه با سایر جوامع بیشتر معتاد دارد؟ نظریه‌های متأخر جامعه‌شناسی. تهران: نشر نی
حاجلی، علی؛ زکریایی، محمدعلی و دیگران (1389). نگرش مردم به سوءمصرف مواد مخدر در کشور. بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارۀ دوم.
 رابینگتن، ارل؛ واینبرگ، مارتین (1383). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. ترجمۀ رحمت‌اله صدیق سروستانی. تهران: دانشگاه تهران.
 سراج‌زاده، سید حسین؛ فیضی، ایرج (1386). مصرف مواد مخدر و مشروبات الکلی در بین دانشجویان دانشگاه‌های دولتی در سال تحصیلی 1381-1382. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال ششم، شمارۀ 25.
صدیق سروستانی، رحمت‌الله؛ نصر اصفهانی، آرش (1389). اعتیاد، طرد اجتماعی و کارتن خوابی در شهر تهران؛ پژوهش کیفی. بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارۀ چهارم.
صفا، عزیزالله (1390). تاریخ جیرفت و کهنوج. کرمان: مرکز کرمان‌شناسی.
علی وردی نیا، اکبر (1384). مطالعۀ جامعه‌شناختی اعتیاد به مواد مخدر در ایران. فصلنامۀ علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال پنجم، شمارۀ 20.
فلیک، اووه (1391). درآمدی بر تحقیق کیفی. ترجمۀ: هادی جلیلی. تهران: نشر نی.
قادری، صلاح‌الدین؛ محسنی تبریزی، علیرضا (1389). مطالعه در شناخت هنجارهای تسهیل‌کنندۀ مصرف مواد اعتیادآور در میان خرده‌فرهنگ‌های قومی ایران. مجلۀ برسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارۀ چهارم.
قاضی طباطبایی، محمود؛ ودادهیر، ابوعلی؛ محسنی تبریزی، علیرضا (1386) پزشکی شدن به مثابۀ بازی: تحلیلی بر برساخت اجتماعی مسائل انسانی. پژوهشنامه علوم انسانی، شمارۀ 53.
لوزیک، دانیلین (1391). نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی. مترجم: سعید معیدفر. تهران: امیر کبیر.
محمدپور، احمد (1392). تجربه نوسازی-مطالعه تغییر و توسعه در هورامان با روش نظریه زمینه‌ای. تهران: جامعه‌شناسان
محمدپور، احمد (1392). روش تحقیق کیفی ضد روش 1-منطق و طرح در روش‌شناسی کیفی. تهران: جامعه‌شناسان.
محمدی، بیوک (1390). درآمدی بر روش تحقیق کیفی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
معیدفر، سعید (1389). مسائل اجتماعی ایران-جامعه‌شناسی اقشار و گروه‌های آسیب‌پذیر. تهران: علم.
ممتاز، فریده (1385). انحرافات اجتماعی-نظریه ها و دیدگاه‌ها. تهران: شرکت سهامی انتشار.
میری آشتیانی، الهام (1382). مقدمه‌ای بر آسیب‌شناسی مسائل اجتماعی در ایران. تهران: فرهنگ گفتمان.
نورمن، بلیکی (1391). پارادایم‌های تحقیق در علوم انسانی. ترجمه: سید حمیدرضا حسینی، محمدتقی ایمان، مسعود ماجدی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
ریتزر، جورج (1387). نظریه‌های جامعه‌شناسی دوران معاصر. ترجمۀ: محسن ثلاثی. تهران: نشر علمی.
کرمی، محمدتقی؛ اعتمادی فرد، سید مهدی (1389). ساخت اجتماعی اعتیاد در ایران. بررسی مسائل اجتماعی ایران، سال اول، شمارۀ چهارم.
گروسی، سعیده؛ محمدی دولت‌آباد، خدیجه (1390). تجربه زیسته زنان وابسته به مواد مخدر از پدیدۀ اعتیاد. جامعه‌شناسی زنان، سال دوم، شمارۀ اول.
محمدپور، احمد؛ ایمان، محمدتقی (1387). بازسازی معنایی تغییرات اقتصادی در منطقۀ اورمان تخت کردستان ایران؛ ارائه یک نظریۀ زمینه‌ای. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال هفتم، شمارۀ 28.
محمد پور، احمد؛ رضایی، مهدی؛ پرتوی، لطیف (1388). بازسازی معنایی تغییرات خانواده به شیوۀ نظریۀ زمینه‌ای: (مطالعه‌ای موردی ایلات منگور و گورک). خانواده‌پژوهی، شمارۀ 19.
Haight, Wendy and Janet d.carter- black, Kathryn (2009). "Sheridan, mother’s experience of methamphetamine addiction: A case –based analysis of rural, Midwestern woman", journal children and yduth, services review
Carrabine, Eamonn – cox, pam – lee, maggy- plummer, ken and south, Nigel (2009), “Criminology- A sociological introduction”, London and New York, Routledge (Taylor & Francis Group).
 Corbin, J. & Strauss, A. (1998). "Basics of qualitative research"(3rd ed) Sage Publications: London.
Glser,B. and Stauss, A. L.(1967),"The discovery of grounded theory"; strategies for qualitative research, new York: aldin
 Islam,SK. Nazrul and et al (2000). “ sexual life style, Drug habit socio- demographic status of Drug Addict in Bangladesh”. Public HEALTH, vol. 114, N.5
-Kermode et al (2013), "Falling through the cracks: a qualitative study of HIV risks among women who use drugs and alcohol in Northeast India”, BMC International Health and human Rights. http;//www.biomedcentral.com/1472-698x/13/9
 Saah, Tammy(2005),”The evolutionary origins and significance of drug addiction”,HarmReductionJournal,2:8http://www.harmreductionjournal.com/content/2/1/8
 Small, Will- Fast, Danya- Krusi, Andrea- Wood,Evan- Kerr,Thomas(2009), “Social influences upon injection initiation among street-involved youth in Vancouver, Canada: a qualitative study,”Substance Abuse Treatment,Prevention, and Policy.
Wallace, John M. & Bachman, Jerald G. (1991), "Explaining Racial / Ethnic Differences in Adolescent Drug Use: the of Background and lifestyle ". Social Problem, 38 (3).