تحلیلی بر کم و کیف سرمایۀ اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه برنامه‌ریزی اجتماعی، دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد جامعه شناسی

چکیده

سرمایۀ اجتماعی دربردارندۀ سرمایه و منابع حاصل از نهادها، روابط و هنجارهایی است که کنش متقابل اجتماعی جامعه را به لحاظ کمی و کیفی شکل می‌دهند. مطالعه و سنجش سرمایۀ اجتماعی فی‌نفسه می‌تواند به ایجاد سرمایۀ اجتماعی منجر شود و به اعضای اجتماع کمک کند تا مسائل خود را بازاندیشی کنند، تصمیم‌های بهتری برای برنامه‌ریزی بگیرند و انسجام پیوستۀ اجتماع را بارور سازند. بر همین اساس موضوع نوشتار حاضر سنجش سرمایۀ اجتماعی دانشجویان دانشگاه تهران و برخی عوامل مؤثر بر آن است. در این مطالعه با کاربرد روش پیمایش از ابزار پرسشنامه برای گردآوری اطلاعات استفاده شده است. برای انتخاب نمونه‌های مناسب، از روش نمونه­گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و به منظور تعیین روایی و پایایی به ترتیب از اعتبار صوری و آلفای کرونباخ استفاده شده است. نتایج بررسی شاخص‌های سرمایۀ اجتماعی دانشجویان نشان می‌دهد که تنها حدود یک‌پنجم دانشجویان از سرمایۀ اجتماعی بالایی برخوردارند و در مجموع سرمایۀ اجتماعی دانشجویان نسبتاً پایین است. پایین­ترین حد مؤلفه‌های سرمایۀ اجتماعی مربوط به مشارکت اجتماعی رسمی است. این مسئله در کنار سایر عوامل حاکی از ضعف سرمایۀ اجتماعی دانشجویان است به ویژه در ابعاد مدرن مثل عضویت و فعالیت در نهادهای مدنی که نکتۀ مهمی از وضعیت جوانان در جامعه را نشان می­دهد. این وضعیت متأثر از عوامل متعدد خرد و کلان است.

کلیدواژه‌ها


ü                  امیر کافی، مهدی، (1380) اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، نمایۀ پژوهش، سال پنجم، شماره 18.
ü                  امیرکافی، مهدی (1375) اعتماد اجتماعی و عوامل مؤثر بر آن، پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید بهشتی.
ü         برهان، سمیه (1383)، بررسی وضعیت سرمایۀ اجتماعی در ایران طی دوران پس از انقلاب اسلامی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه الزهرا.
ü                  بوردیو، پیر، نظریۀ کنش: دلایل علمی و انتخاب عقلانی، ترجمۀ مرتضی مردیها، تهران، انتشارات نقش و نگار.
ü         پاتنام، روبرت (1380)، دموکراسی و سنت‌های مدنی (تجربه ایتالیا و درس‌هایی برای کشورهای در حال گذار)، ترجمه محمدتقی دلفروز، دفتر مطالعات و تحقیقات سیاسی وزارت کشور، تهران: نشر روزنامۀ سلام.
ü                  پاتنام، روبرت (1380)، دموکراسی و سنت‌های مدنی، مترجم: دلفروز، محمدتقی، انتشارات روزنامۀ سلام، تهران.
ü                  تاجبخش، کیان ‌‌‍[گردآوری] (1384)، سرمایه‌های اجتماعی: اعتماد، دموکراسی و توسعه، ترجمۀ افشین خاکباز، حسن پویان، تهران: نشر شیرازه.
ü                  جان فیلد (1386) سرمایۀ اجتماعی، ترجمه غلامرضا غفاری، حسین رمضانی، تهران، کویر.
ü                  چلبی، مسعود (1375)، جامعه‌شناسی نظم، تهران: نشر نی.
ü                  چلبی، مسعود، تحلیل شبکه در جامعه‌شناسی، فصلنامۀ علوم اجتماعی، تهران، 1373.
ü                  ذکایی، محمد سعید (1381)، سرمایۀ اجتماعی و مشارکت مدنی، نشریۀ اندیشه، سال سوم، شمارۀ 661.
ü                  شارع‌پور، محمود، (1380) فرسایش سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای آن، نامۀ انجمن جامعه‌شناسی ایران، شماره 30.
ü                  شارع‌پور، محمود، (1383) ابعاد و کارکردهای سرمایۀ اجتماعی و پیامدهای حاصل از فرسایش آن، مجله انجمن جامعه‌شناسی ایران، بهار.
ü                  شارع‌پور، محمود، (1383) بررسی تجربی سرمایۀ اجتماعی در استان مازندران، سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی مازندران، پاییز.
ü         شارع‌پور، محمود و خوش فر، غلامرضا (1380) بررسی تأثیر سرمایۀ فرهنگی بر هویت اجتماعی جوانان در شهر تهران (طرح پژوهشی) تهران: ادارۀ کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان تهران.
ü         فاتحی، ابوالقاسم (1382) تأثیر سرمایۀ اجتماعی بر هویت اجتماعی دانشجویان در شهر تهران، پایان‌نامۀ دکتری جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
ü                  فوکویاما، فرانسیس (1379) پایان نظم سرمایۀ اجتماعی و حفظ آن، ترجمۀ غلامعباس توسلی، تهران: انتشارات جامعۀ ایرانیان.
ü         فیروزآبادی، سید احمد (1384)، بررسی سرمایۀ اجتماعی و عوامل مؤثر بر شکل‌گیری آن در شهر تهران، پایان‌نامۀ دکتری، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
ü                  فیروزآبادی، سید احمد، ایمانی جاجرمی، فصلنامۀ علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، 1385.
ü                  کلمن، جیمز، بنیادهای نظریۀ اجتماعی، مترجم، صبوری، منوچهر، نشر نی، تهران: 1377.
ü                  کلمن و دیگران، آینده بنیان‌گذاران جامعه‌شناسی، مترجم، توسلی، غلامعباس، قومس، تهران، 1373.
ü                  گیدنز، آنتونی، پیامدهای مدرنیت، ترجمۀ محسن ثلاثی، چاپ اول، نشر مرکز، تهران، 1377.
ü         محسنی تبریزی، علیرضا (1369)، بررسی زمینه‌های مشارکتی روستائیان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی، جهاد سازندگی، معاونت ترویج و مشارکت‌های مردمی، طرح تدوین نظام ترویج ایران.
ü                  موسوی، میر طاهر، بررسی و سنجش سرمایۀ اجتماعی در ایران، 1386.
ü                  موسوی، میر طاهر، سنجش سرمایۀ اجتماعی جوانان در ایران، 1386.
ü         موسوی خامنه، مرضیه (1383)، سرمایۀ اجتماعی و سلوک اجتماعی (پیامدهای درونی سرمایۀ اجتماعی در مدارس)، رسالة دکتری جامعه‌شناسی، دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.
ü                  میرزاخانی، (1380)، رابطۀ سرمایۀ اجتماعی و فرهنگی با نگرش به رشتۀ تحصیلی و عملکرد تحصیلی، دانشکدۀ علوم اجتماعی تبریز.
ü                  ملاحسنی، حسین (1381) بررسی رابطه میزان سرمایۀ اجتماعی و نوع دینداری در بین دانش‌آموزان سال سوم دبیرستان در استان گلستان،‌ پایان­نامۀ کارشناسی ارشد دانشگاه تربیت مدرس.
 
ü                  Bourdieu, P (1984)," Distinction: Asocial Critique of the Judgment of Taste", Cambridge, Mass: Harvard University Press.
ü                  Bourdieu, P (1986)," The Forms Of Capital ", In J Richardson (ed) "Hand Book of thory and Research for Sociology of Education " , New yourk, Green wood Press, PP. 248-9.
ü                  Cavaye, Jim (2004) Social Capital: a commentary on Issuse, Understanding and Measurement,Community Development Australia www.obspascal.com/reports/2007.
ü                  Coleman, James. (1988). "Social Capital In The Creation Of Human Capital" American Journal of Socialogy 94 (Supplement): S 95-S120.
ü                  Coleman, James. (1990). Foundations of Social Theory, Cambridge Mass: Harvard University Press.
ü                  Fukuyama, F. (1995) Trust: The Social Virtues and The Creation Of Prosperity, London, Penguin.
ü                  Fukuyama, F. (1999). " Social Capital and Civil Society " , October 1, 1999 / The institute Of Publicy, George Mason University.
ü                  Morrow, W. (2002), Children Experiences Of Community: Implication Of Social Capital discourses in Social Capital for Health incites Some qualitative research, Health development agency.
ü                  Putnam, R.D. (1995) " Foreword" , Housing Policy Debate, Vol. 9, No.1, PP. v-viii.