تبیین جامعه‌شناختی عوامل مرتبط با بی‌تفاوتی اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه مطالعات توسعه دانشگاه تهران

2 کارشناس ارشد توسعه اجتماعی

چکیده

بی‌تفاوتی اجتماعی با شاخص‌هایی مانند کناره‌گیری مدنی و سهیم نشدن در مسائل و موضوعات زندگی اجتماعی، دلسردی، تفکیک عامدانه منافع شخصی از خواسته‌های عمومی و عام المنفعه، بی‌اعتنایی نسبت به رخدادهای اجتماعی، سیاسی و فرهنگی تعریف می‌شود. پژوهش حاضر، موضوع بی‌تفاوتی را با روش پیمایشی در میان ساکنین بالای 18 سال دو منطقه‌‌ی شهری(محله‌‌ی قزل‌قلعه –منطقه‌‌ی 6 تهران) و روستایی(نظام‌آباد اسلام‌شهر) سنجیده است.
 یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد بی‌‌تفاوتی اجتماعی بیش از آنکه به عوامل و متغیرهای فردی نسبت داده شود، تابعی از ادراکات و تفسیرهای اجتماعی افراد خاصه میزان اعتماد عمومی، رضایت اجتماعی، حس بی‌هنجاری در جامعه، تقدیرگرایی و احساس بی‌عدالتی بوده است. دراین میان، اثرگذاری متغیرهای «بی‌اعتمادی» در جامعه‌‌ی شهری و «نارضایتی اجتماعی» در جامعه‌‌ی روستایی بارزتر بوده است. به این معنا که افراد با بی‌تفاوتی بالاتر، در مقایسه با دیگران، جامعه را بی‌هنجارتر و قانون‌گریزتر دیده‌اند. از سوی دیگر، هرچه میزان اعتماد ایشان به جامعه، سازمان ها و گروه‌ها، بیشتر شده و از فرایندهای اجتماعی راضی‌تر بوده‌اند، نسبت به مسائل و رخدادهای اجتماعی نیز، حساسیت بیشتری داشته‌اند. یعنی بی‌اعتمادی و نارضایتی خود به مثابه شاخصی همگرا با بی‌تفاوتی عمل کرده‌اند.

کلیدواژه‌ها


-         ازکیا، مصطفی ،غفاری،غلامرضا (1386) جامعه‌شناسی توسعه، تهران، کلمه
-         الوانی ، سید مهدی و میرعلی سید نقوی (1381) ، سرمایه اجتماعی : مفاهیم و نظریه‏ها ، فصلنامه مطالعات مدیریت ، شماره 33 و 34 .
-         پورنجاتی،احمد (1386) بی‌تفاوتی، نقطه آغاز انحطاط جامعه،  درج شده در سایت تابناک قابل دسترس در  http://www.tabnak.ir/fa/pages/?cid=3450
-         چلبی، مسعود (1375) جامعه‌شناسی نظم: تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران، نشر نی
-         دال،رابرت،استاین‌بریکنر، بروس (1392)، تحلیل سیاسی مدرن، ترجمة حمیرا مشیرزاده، تهران،انتشارات جاوید 
-         دواس،دی ای (1376)پیمایش در علوم اجتماعی،ترجمه هوشنگ نایبی،تهران،نشر نی
-         دورکیم،1382،قواعد روش جامعه‌شناسی،ترجمه محمدعلی کاردان،تهران،انتشارات دانشگاه تهران.
-         ریتزر، (1384)نظریه جامعه‌شناسی معاصر،ترجمه محسن ثلاثی،تهران،نشر علمی.
-         روحی،زهره، (1389)نظریه به زبان ساده (3) : «بی‌تفاوتی مدنی زیمل» و فضای اینترنتی، درج شده در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ قابل دسترس در http://anthropology.ir/node/7645
-         ساروخانی، باقر ( 1376 ) درآمدیبردایرهالمعارف علوماجتماعی ،جلد اول، تهران ،نشر کیهان.
-         ساروخانی،باقر (1382)روشهای تحقیق در علوم اجتماعی،جلد2،تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
-         سرمد،زهره و دیگران (1378) روشهای تحقیق در علوم رفتاری،تهران،نشر آگه
-         صداقتی فرد،مجتبی ،محسنی تبریزی،علیرضا (1390) پژوهشیدربارةبیتفاوتیاجتماعیدرایران، مجله پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان، سال بیست و دوم، شماره پیاپی ( 43 ) ، شماره سوم
-         غفاری، غلامرضا، نیازی،محسن (1386) جامعه‌شناسی مشارکت ،نشر نزدیک
-         فکوهی،ناصر (1390) پی آمدهای فرهنگیِ واکنش‌های اجتماعی چیست؟درج شده در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ ،قابل دسترس در http://anthropology.ir/node/11358
-         کاپلان، هارولد، سادوک (1375) واژه نامه جامع روانپزشکی و روانشناسی، گروه مترجمان، تهران، انتشارات بدر
-         کفایی سیامک و دیگران (1388)نظرسنجی تلفنی از مردم تهران درباره بی‌تفاوتی اجتماعی درج شده در همشهری آنلاینقابل دسترس در http://hamshahrionline.ir/news-85582.aspx
-         کلانتری، صمد و ادیبی ،مهدی و همکاران (1386) بررسی بیتفاوتی و نوع دوستی در جامعه‌‌ی ایران و عوامل موثر بر آن،دوماهنامه‌‌ی علمی پژوهشی دانشگاه شاهد،سال چهاردهم،دوره‌‌ی جدید شماره 22،اردیبهشت 1386
-         کوزر، لوئیس (1377) زندگی و اندیشه­ی بزرگان جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، علمی، چاپ اول
-         کوزر، لوئیس و روزنبرگ، برنارد (1382) نظریه­های بنیادی جامعه­شناختی، ترجمه­ی فرهنگ ارشاد، تهران، نشر نی، چاپ دوم
-         کوثری، مسعود (1381) آنومی سیاسی در ایران با تکیه بر نظر شهروندان تهرانی، دانشگاه تربیت مدرس ،دانشکده‌‌ی علوم انسانی
-         گیدنز، آنتونی (1385)جامعه‌شناسی، ترجمه منوچهر صبوری،تهران،نشر نی،چاپ شانزدهم
-         گمپرتس ، تئودور (1375) متفکران یونانی، ترجمه محمّدحسن لطفی، تهران، خوارزمی،  ج 3
-         مارکس، کارل (1382) دست­نوشته­های اقتصادی و فلسفی 1844، ترجمه­ی حسن مرتضوی، تهران، آگه، چاپ دو
-         محسنی تبریزی، علیرضا (1369)بررسی زمینه های مشارکتی روستاییان و ارتباط آن با ترویج کشاورزی ،تهران، چاپ شده در مجله ی معاونت ترویج و مشارکت مردمی ،وزارت جهاد کشاورزی
-         محسنی تبریزی، علیرضا (1372) بیگانگی، نامه علوم اجتماعی،جلد دوم،دانشکده‌‌ی علوم اجتماعی،دانشگاه تهران،شماره‌‌ی 2 (تابستان)
-         مسعود نیا، ابراهیم (1380) مقاله تبیین جامعه‌شناختی بی‌تفاوتی شهروندان در حیات اجتماعی سیاسی، مجله اطلاعات سیاسی-اقتصادی ، مرداد و شهریور 1380
-         هزارجریبی، جعفر و صفری شالی، رضا (1388) بررسیرضایتاززندگیوجایگاهاحساسامنیتدرآن (مطالعهدربینشهروندانتهرانی)، فصلنامة علمی - پژوهشی انتظام اجتماعی ، سال اول ، شماره سوم ، پاییز88
-         Bandura, A (1986) Social foundations of thoughtand action, Englewood Cliffs, NJ: prentice – Hall Inc.
-         Dahl, Robert A. (1983): Modern PoliticalAnalysis. Third Edition, New Delhi, Yale University
-         Dean,D.G. (1960)Alienation and political Apathy ,social forces,vol.38,no3
-         Lipset,Seymour Martin (1963) Political Man The Social Bases of Politics, Anchor Books,New York
-         Seeman,M (1959)On the meaning of alienation,American Sociological Review,vol.24
-         Van Snippenburg,Leo B & Peer Scheepers (1991) Social Class and Plitical Behavior During a Period of Economic Stagnation : Apathy and Radicalism in the Netherland, 1985. Political Psychology. Vol 12. No 1.