روند‌ معناسازی در تقابل تهیدستان شهری و دولت: مطالعه شهر تهران 1358-1345

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیات علمی گروه‌ انسان‌شناسی‌ دانشگاه‌ تهران

2 دانشجوی کارشناسی ارشد گروه انسان‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

تهیدستان شهری از ابتدای قرن بیستم تا کنون در تغییر چهره شهر تهران موثر بوده‌اند. با این وجود بررسی ابعاد و کیفیت تاثیر‌گذاری این گروه با دشواری روبه‌رو است. کنش تهیدستان شهری جز در مواقعی خاص کنشی سازماندهی شده نیست و یا تهیدستان از طریق رسانه‌‌ها، مطالبات خود را به عنوان یک کل واحد با هویت مشخص به گوش جامعه نمی‌رسانند. نادیده ماندن کنش این گروه اجتماعی این را برای طرح یکی از پرسش‌های بنیادی این مقاله فراهم می‌سازد: تهیدستان شهری گروهی فعال‏اند یا منفعل و واکنش محور؟ هدف این مقاله تبیین فعال بودن کنش تهیدستان شهری با استفاده از صورت‌بندی رابطه این گروه و دولت بر مبنای کشمکشی گفتمانی است. هم‌چنین تلاش کردیم تا نشان دهیم چرا تحلیل گفتمان می‌تواند روشی مناسب برای تحلیل جنبش تهیدستان شهری باشد. با توضیح تقابل تهیدستان شهری و دولت کوشیده‌ایم تا به جای توضیح کنش این گروه بر مبنای ضرورتی صرفا اقتصادی، آن را از جنبه سیاسی-فرهنگی نیز تحلیل کنیم. برای نشان‌ دادن رابطه دولت و تهیدستان شهری از آرای لوفبور، برای تحلیل استراتژی‌های فعالانه کنش تهیدستان شهری از نظریه تحلیل گفتمان لاکلائو و موفه (رویکردی غیر ذات‌گرا) و برای ارائه تاریخی مختصر از شیوه‌های کنش تهیدستان در تهران عمدتا از آثار آصف بیات بهره‌ گرفته‌ایم. روش مورد استفاده در این پژوهش، روش اسنادی تاریخی است. این پژوهش محدود به شهر تهران و بازه زمانی 1358-1345 است. علت انتخاب این بازه، تاثیر انقلاب بر تقابل میان دولت و تهیدستان و تحلیل آن بر مبنایی گفتمانی است.

کلیدواژه‌ها


-      آبراهامیان، یرواند (1391)،  ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی، محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی
-      بنیاد مستضعفان انقلاب اسلامی(1358)، اساسنامه بنیاد مستضعفان، اساسنامه سال 58 ، وب‌سایت بنیاد مستضعفان/ درباره ما/ اساسنامه‌ها، http://www.irmf.ir/About-Us/rules.aspx
-      بیات، آصف (1390زندگی همچون سیاست، ترجمه فاطمه صادقی، وب‌سایت Tehran Review
-      بیات، آصف (1391)، سیاست‌های خیابانی، جنبش تهیدستان در ایران، ترجمه سید اسدالله نبوی چاشمی، تهران: نشر پردیس دانش
-      توفیق، ابراهیم (1392)، واقعه مشروطه و منطق امپراتوری، روزنامه بهار، شماره118، 19اردیبهشت 1392، بازنشر در وبلاگ آرشیو نظریات ابراهیم توفیق: http://towfigh.blogfa.com/post-33.aspx
-      شهرداری تهران (1395-1385)، اطلس کلان‌شهر تهران،http://atlas.tehran.ir 
-      فکوهی، ناصر، مصاحبه (1388)، تهرانی اصیل خاطره‌ای دوردست، الهام نظری و روزبه کریمی، مصاحبه با مجله خردنامه همشهری، بازنشر در سایت انسان‌شناسی و فرهنگ،
-      کاظمی، فرهاد (1390)، تهیدستان شهری و انقلاب، ترجمه متین غفاریان، در مهرنامه، شماره 19، شناسه مقاله 3215
-      نادری، احمد (1392)، گفتمان های قدرت و مقاومت در صحنه اجتماعی – سیاسی عراق قرن بیستم، فصلنامه شیعه شناسی، شماره 43، پاییز 1392، صص 7-54.
-      UN-Habitat (2013), State of the World’s Cities Report 2012/2013: Prosperity of Cities, UN-Habitat
-      Abouzeid, Rania (2011), The Man Who Set Himself and Tunisia on Fire, Time , 1/21/2011 http://content.time.com/time/magazine/article/0,9171,2044723,00.html
-      Beamnont, peter, Mohammad Bouazizi: the dutiful son whose death changed Tunisia’s fate, in Guardian 1/20/2011 https://www.theguardian.com/world/2011/jan/20/tunisian-fruit-seller-mohammed-bouazizi
-      Brenner Neil, Jessop Bob, Jones Martin, and MacLeod Gordon (2003), Introduction: State Space in Question, in State/ space: a reader, Neil Brenner, Bob Jessop, Martin Jones, and Gordon MacLeod (eds), Oxford, Blackwell Publishing LTD
-      Laclau Ernesto & Mouffe Chantal, 2001, Hegemony and Social Strategy: Towards a Radical Democratic Politics, Second ed. London, Verso
-      Glynos Jason, Howarth David, Norval Aletta, Speed Ewen (2009), Discourse Analysis: Varieties and Methods,  ESRC National Centre for Research Methods Review paper
-      Jorgensen, Marianne and J. Philips (2002), Discourse Analysis as Theory and Methods, London, Sage Publications
-      Laclau Ernesto & Mouffe Chantal (2001), Hegemnony and Socialist Strategy, towards a Radical Democratic Politics, Second Edition, London- New York, Verso
-      Lefebvre, Henri (2003), Space and the State, in State/ space: a reader, Neil Brenner, Bob Jessop, Martin Jones, and Gordon MacLeod (eds), Oxford, Blackwell Publishing LTD
-      Lefebvre, Henri (1990), The Production of Space, D. Nicholson-Smith trans., Oxford: Basil Blackwell.
-      Lerus, Rob (2009), the chain of equivalence, Cultural studies and Laclau & Mouffe’s discourse theory, in politics and culture edition 2009 Issue 4
-      Marefat, Mina (1988), Building To Power, Architecture of Tehran 1921-1941, PHD Thesis, Massachusetts, Massachusetts Institute of Technology, Department of Architecture
-      Mashayekhi, Azadeh (2016), Tehran, the Scene of Modernity in the Pahlavi Dynasty: Modernization and Urbanization Processes 1925-1979, in Urban Change in Iran, Stories of Rooted Histories and Ever-accelerating Developments,  Fatemeh Farnaz Arefian & Seyed Hossein Iradj Moeini (eds), Switzerland, Springer International Publishing
-      Pruijt,Hans (2007), Urban Movements, in The Blackwell Encyclopedia of Sociology, Georg Ritzer (ed), Oxford, Blackwell Publishing Ltd
-      Sayyid Bobby S. (1997), A Fundamental Fear: Eurocentrism and the Emergence of Islamism, London and New York, Zed Books Ltd.