تبیین جامعه شناختی تاثیر اشتغال بر سلامت روان افراد (مطالعه تجربی شاغلین و بیکاران در تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدة علوم اجتماعی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری سلامت و رفاه اجتماعی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی تهران

چکیده

از ویژگی‌های بارز بازار کار ایران مسئله بیکاری است. در کنار هزینه‌های اقتصادی، اجتماعی بیکاری اثرات جدی نیز بر سلامت افراد می‌گذارد. هدف از این تحقیق، بررسی وضعیت سلامت روان جمعیت فعال اقتصادی (شاغل و بیکار) شهر تهران است و نیز قصد دارد به تبیین مؤلفه‌های اجتماعی و فرهنگی مؤثر اشغال بر روی سلامت روان جمعیت مورد مطالعه بپردازد. برای این منظور از استراتژی پژوهشی قیاسی استفاده شده است و مدل علی نظری از نظریه محرومیت پنهان اشتغال یهودا طراحی شده است.
روش تحقیق پیمایش بوده و برای گردآوری اطلاعات از فن پرسشنامه استفاده شده است. جامعه آماری این تحقیق، کلیه افراد ساکن شهر تهران که ازلحاظ مشخصه نیروی کار در گروه جمعیت فعال اقتصادی قرار دارند را در برمی‌گیرد که تعداد ۴۰۰ نفر از این جمعیت به شیوه نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای و با استفاده از فرمول تعیین حجم نمونه کوکران انتخاب شده‌اند. برای سنجش سلامت روان از پرسش‌نامه سلامت عمومی و برای سنجش مؤلفه‌های نظریه محرومیت پنهان از شاخص مزایای پنهان و آشکار اشتغال استفاده شده است.
نتایج حاصل از آزمون مقایسه میانگین‌ها نشان داد که افراد شاغل نسبت به افراد بیکار از وضعیت سلامت روان بهتری برخوردار هستند و نیز افراد شاغل بهره‌مندی بیشتری از مزایای آشکار و پنهان اشتغال نسبت به افراد بیکار داشتند. نتایج تحلیل رگرسیون چند متغیره نیز نشان داد که متغیرهای اثر اشتغال با ضریب بتا (۳۲۷/۰)، مزایای پنهان (۰٫۳۴۵) فشار مالی (۲۱۵/۰-) به ترتیب قوی­ترین پیش‌بینی کننده­های سلامت روان در بین افراد شاغل و بیکار هستند.

کلیدواژه‌ها


-      جریبی, ج. ه., & شالی, ر. ص. (1391). آناتومی رفاه اجتماعی (ر. ص. شالی Ed.). تهران: انتشارات جامعه  فرهنگ.
-      دواس, د. ا. (1376). پیمایش در تحقیقات اجتماعی. تهران: نشر نی.
-      زهراکار, ک. (1388). مقایسه سلامت روانی افراد شاغل و غیر شاغل (بیکار) 22 تا 40 ساله شهر تهران. پژوهش‌نامه تربیتی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بجنورد, 18, 95-113.
-      شریفی, ن. (2011). اثرات مالیات‏ غیرمستقیم و مخارج دولت بر اشتغال و تورم: یک تحلیل داده- ستانده. مجله تحقیقات اقتصادی, 46(2), 59-78.
-      فدایی, ف., & بیگی, ن. ع. (1390). مقایسه میزان و شدت آسیب‌های روانی بین مردان جوان شاغل و بیکار. . رفاه اجتماعی, 11(43), 79-119.
-      لطفی, ع. ا., & فیض پور, م. (2015). تمایزات اقتصادی و آسیب‌های اجتماعی مناطق کشور مطالعه نرخ بیکاری و میزان خودکشی. پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی, 4(1), 153-166.
-      Alavinia, S. M., & Burdorf, A. (2008). Unemployment and retirement and ill-health: a cross-sectional     analysis across European countries. Int Arch Occup Environ Health, 82(1), 39-45. doi:10.1007/s00420-008-0304-6
-      Anaf, J., Baum, F., Newman, L., Ziersch, A., & Jolley, G. (2013). The interplay between structure and agency in shaping the mental health consequences of job loss. BMC Public Health, 13(1), 110. doi:10.1186/1471-2458-13-110
-      Cockerham, W. C. (2013). The Rise of Theory in Medical Sociology. In W. C. Cockerham (Ed.), Medical Sociology on the Move. Dordrecht: Springer Science + Business Media.
-      Creed, P. A., & Evans, B. M. (2002). Personality, well-being and deprivation theory. Personality and Individual Differences, 33(7), 1045-1054. doi:https://doi.org/10.1016/S0191-8869(01)00210-0
-      Creed, P. A., & Klisch, J. (2005). Future outlook and financial strain: testing the personal agency and latent deprivation models of unemployment and well-being. J Occup Health Psychol, 10(3), 251-260. doi:10.1037/1076-8998.10.3.251
-      Creed, P. A., & Macintyre, S. R. (2001). The relative effects of deprivation of the latent and manifest benefits of employment on the well-being of unemployed people. J Occup Health Psychol, 6(4), 324-331.
-      Creed, P., & Watson, T. (2003). Age, Gender, Psychological Wellbeing and the Impact of Losing the Latent and Manifest Benefits of Employment in Unemployed People. Australian Journal of Psychology. doi:https://doi.org/10.1080/00049530412331312954
-      Eva Selenko, Batinic, B., & Paul, K. (2011). Does latent deprivation lead to psychological distress? Investigating Jahoda's model in a four-wave study. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 84(4), 723–740. doi:10.1348/096317910X519360
-      Feather, N. T., & O'Brien, G. E. (1986). A longitudinal analysis of the effects of different patterns of employment and unemployment on school-leavers. British Journal of Psychology, 77(4), 459-479. doi:10.1111/j.2044-8295.1986.tb02211.x
-      Flatau, P., Galea, J., & Petridis, R. (2000). Mental Health and Wellbeing and Unemployment. Australian Economic Review, 33(2), 181-161. doi:10.1111/1467-8462.00145
-      Fryer, D., & Payne, R. (1984). Proactive behaviour in unemployment: findings and implications. Leisure Studies, 3(3), 273-295. doi:10.1080/02614368400390231
-      Gnambs, T., Stiglbauer, B., & Selenko, E. (2015). Psychological effects of (non)employment: A cross-national comparison of the United States and Japan. Scand J Psychol, 56(6), 659-669. doi:10.1111/sjop.12240
-      Hoare, P. N., & Machin, M. A. (2010). The impact of reemployment on access to the latent and manifest benefits of employment and mental health. Journal of Occupational and Organizational Psychology, 83(3), 759–770. doi:10.1348/096317909X472094
-      Jahoda, M. (1981). Work, Employment, and Unemployment: Values, Theories, and Approaches in Social Research. American Psychologist, 36, 184-191.
-      Jahoda, M. (1982). Employment and Unemployment: A Social-Psychological Analysis. Cambridge England:: Cambridge University Press.
-      Jin, R. L., Shah, C. P., & Svoboda, T. J. (1995). The impact of unemployment on health: a review of the evidence. CMAJ: Canadian Medical Association Journal, 153(5), 529-540.
-      Karsten, P. I., & Moser, K. (2009). Unemployment impairs mental health: Meta-analyses. Vocational Behavior, 74, 264-282.
-      Kozieł, Lopuszańska, Szklarska, & Lipowicz. (2010). The negative health consequences of unemployment: the case of Poland. Econ Hum Biol. doi:10.1016/j.ehb.2010.05.004
-      Linn, M. W., Sandifer, R., & Stein, S. (1985). Effects of unemployment on mental and physical health. American Journal of Public Health, 75(5), 502-506.
-      Lynge, E. (1997). Unemployment and cancer: a literature review. IARC Sci Publ(138), 343-351.
-      Marcus, J. (2013). The effect of unemployment on the mental health of spouses – Evidence from plant closures in Germany. Journal of Health Economics, 32(3), 546-558. doi:https://doi.org/10.1016/j.jhealeco.2013.02.004
-      McKee-Ryan, F., Song, Z., Wanberg, C., & AJ, K. (2005). Psychological and physical well-being during unemployment: a meta-analytic study. Applied Psychology, 90(1), 53-76.
-      Milner, A., Page, A., & LaMontagne, A. D. (2014). Cause and effect in studies on unemployment, mental health and suicide: a meta-analytic and conceptual review. Psychological Medicine, 44(5), 909-917. doi:10.1017/S0033291713001621
-      Montgomery, S. M., Cook, D. G., Bartley, M. J., & Wadsworth, M. E. J. (1998). Unemployment, cigarette smoking, alcohol consumption and body weight in young British men. European Journal of Public Health, 8(1), 21-27. doi:10.1093/eurpub/8.1.21
-      Muller, J. J., Creed, P. A., Waters, L. E., & Machin, M. A. (2005). The Development and Preliminary Testing of a Scale to Measure the Latent and Manifest Benefits of Employment. European Journal of Psychological Assessment, 21(3), 191-198. doi:10.1027/1015-5759.21.3.191
-      Muller, J., & Waters, L. (2012). A Review of the Latent and Manifest Benefits (LAMB) Scale. Australian Journal of Career Development, 21(1), 31-37. doi:10.1177/103841621202100105
-      Muller, J., Creed, P., & Francis, L. (2004). Does Spirituality Mediate the Relationship between Environmental Stressors and Psychological Wellbeing in Distressed Unemployed People? Australian Journal of Career Development, 13(2), 44-54. doi:10.1177/103841620401300207
-      Murphy, G. C., & Athanasou, J. A. (1999). The effect of unemployment on mental health. Occupational and Organizational Psychology, 721(1), 99-83. doi:10.1348/096317999166518
-      Paul, I. K., Geithner, E., & Moser, K. (2007). A test of Jahoda’s latent deprivation model with persons who are out of the labor force. LASER Discussion-PapersPaper No 9.
-      Paul, K. I., & Batinic, B. (2010). The need for work: Jahoda's latent functions of employment in a representative sample of the German population. Journal of Organizational Behavior, 31(1), 45–64. doi:10.1002/job.622
-      Richard, C. S. T. (1986). [Work and Personality: An Inquiry into the Impact of Social Stratification, Melvin L. Kohn, Carmi Schooler]. Political Psychology, 7(3), 605-607. doi:10.2307/3791262
-      Trewick, N., & Muller, J. (2014). Unemployment in military spouses: An examination of the latent and manifest benefits, quality of life, and psychological wellbeing. Australian Journal of Career Development, 23(2), 47-56. doi:10.1177/1038416213520306
-      Waters, E. L., & Moore, A. K. (2002). Reducing latent deprivation during unemployment: The role of meaningful leisure activity. Occupational and Organizational Psychology, 75, 3-15.
-      WHO. (2001). Mental health: new understanding, new hope. The world health report. Geneva. World Health Organization.
-      Wilson, S. H., & Walker, G. M. (1993). Unemployment and Health: A Review. The Society of Public Health, 107(3), 153-162.
-      Winefield, A. H. (2002). Unemployment, Underemployment, Occupational Stress and Psychological Well-Being. Australian Journal of Management, 27(1_suppl), 137-148. doi:10.1177/031289620202701s14