تفاوت آرای قضات در سرقت‌ خشن: نقش زمینه‌های اجتماعی متهمان (مطالعه‌ی میدانی دادسرا و دادگاه شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 عضو هیئت علمی دانشگاه تهران

2 کارشناسی ارشد مطالعات جوانان دانشگاه تهران

چکیده

بررسی رابطه­ی وضعیت اجتماعی متهمان سرقت و آرای صادره، نشان­دهنده­ی ارتباط میان دادرسی و ریشه­های اجتماعی حقوق است و تعریفی واقعی­تر از حقوق حاکم بر جامعه ارائه می­دهد. مسائل اصلی که در مقاله حاضر به دنبال پاسخ‌گویی آن هستیم عبارتند از اینکه: کدام یک از زمینه­های خانوادگی و اجتماعی متهمان، مؤثر بر روند دادرسی کیفری از ابتدای ورود به مرجع تعقیب تا اجرای حکم است؟ نحوه­ی واکنش نظام دادرسی کیفری به اتهام افراد بر اساس این زمینه­ها چگونه است؟ با دسته‌بندی الگوهای نظری مرتبط با موضوع تحقیق، دو دسته‌بندی مرسوم در قالب وفاقی (با تأکید بر رویکرد کارکردگرایی) و تضاد مد نظر قرار گرفت. بر این اساس، حساسیت‌های نظری به منظور پاسخ‌گویی به مسائل و ورود به میدان تحقیق سامان یافت. برای پاسخ­گویی به مسائل تحقیق از روش کیفی و از ابزارهای مصاحبه، تحلیل اسناد و مشاهده در دادسرای ویژه سرقت و ناحیه 12 و دادگاه کیفری دو بعثت تهران استفاده شده است. یافته­ها نشان می­دهد زمینه­های خانوادگی و اجتماعی همچون جنسیت، نسل، پایگاه اقتصادی-اجتماعی، قومیت و تابعیت متهمان بر روند رسیدگی دادرس به سرقت­های خشن مؤثر است. یکی از محورهای اصلی استدلال دادرس هنگام صدور رأی ارجاع به این زمینه­هاست که به نظر می­رسد آفریده­ی نظام حقوقی نیستند بلکه یک سری قواعد و کلیشه­های برخاسته از ساختار اجتماعی، فرهنگ، دین، اقتصاد و ... هستند. 

کلیدواژه‌ها


-      استراوس، آنسلم، کوربین، جولیت، (1391)، مبانی پژوهش کیفی، ترجمه ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-      آشوری، محمد و عظیم­زاده، شادی، (1392)، «جایگاه پرونده­ی شخصیت در فرایند پیشگیری از پایدار شدن بزهکاری جوانان»، فصلنامه حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، دوره 43، شماره­ی 1.
-      حکمت­نیا، حسن، افشانی، سید علیرضا، (1389)، حاشیه­نشینی و ارتکاب جرایم اجتماعی(مطالعه­ی موردی: شهر یزد)، مجله پژوهش­های جغرافیای انسانی، شماره­ی 72.
-      دورکیم، امیل، (1384)، درباره­ی تقسیم کار اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، تهران: نشر مرکز.
-      فلیک، اووه، (1391)، درآمدی بر تحقیق کیفی، ترجمه هادی جلیلی، تهران: نشر نی
-      گزارش منتشر شده از پرونده­ی سارقان مسلح در تهران در تاریخ 9 دی 1391، (1391)، برگرفته از سایت: www.farsnews.com/newstext ، تاریخ مراجعه: 21/6/1395.
-      گزارش منتشر شده از مصاحبه با سرپرست دادسرای ویژه سرقت تهران در 9 بهمن 1394، (1394)، برگرفته از سایت: www.vakilemelat.ir/fa/news/view/ ، تاریخ مراجعه: 20/6/1395.
-      گورویچ، جرج، (1352)، درآمدی به جامعه­شناسی حقوقی، ترجمه حسن حبیبی، تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
-      لوی برول، هانری، کوویلیه، ارمان، گورویچ، ژرژ و لواسور، ژرژ، (1371)، حقوق و جامعه­شناسی، گزیده و ترجمه مصطفی رحیمی، تهران: سروش.
-      محمدپور، احمد، (1389)، ارزیابی کیفیت در تحقیق کیفی: اصول و راهبردهای اعتباریابی و تعمیم­پذیری، فصلنامه علوم اجتماعی دانشگاه علامه طباطبایی، شماره 48
-      واس، دی.ای.دی، (1388)، پیمایش در تحقیقات اجتماعی، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نشر نی.
-      هابرماس، یورگن، (1392)، نظریه­ی کنش ارتباطی، ترجمه کمال پولادی، تهران: نشر مرکز.
 
-      Cotterrell, Roger, (2006), Law, Culture and Society, Burlington: ashgate Publishing.
-      Garland, David, (2002), The Culture of Control, Chicago: The University of Chicago Press.
-      Hall, Stuart, Chritcher, Chase, Jefferson, Tony, Ckarke, John, Roberts, Brian, (1982), Policing the crisis, London: The macmillan press LTD.
-      Hawkins, Darnell F.,(1987), Beyond anomalies: rethinking the conflict perspective on race and punishment, Social Forces, V. 65.
-      Hetrogh, Marc,( 2009), Living Law(Reconsidering Eugen Ehrilch, Onati International Series in Law and Society, Portland: Hart Publishing.
-      Guarino-Ghezzi, Susan, Trevino, Javier,(2005), Understanding Crime, Anderson Publishing.
-      Norrie, Alan w., (1991), Law, ideology and punishment, Boston: Kluwer Academic Publisher.
-      Reiman, Jeffrey, (2000), The rich get richer and the poor get prison, Ideology, class and criminal justice, Boston: Allyn & bacon.