واکاوی پدیده طلاق، ریشه‌ها و پیامد‌ها در شهر تهران1395

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری جامعه شناسی ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

2 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکز

3 استاد جامعه شناسی دانشگاه علوم بهزیستی و توانبخشی

چکیده

پژوهش حاضر با هدف کشف و تحلیل پدیده طلاق و با اتخاذ رویکردی کیفی و با استعانت از روش نظریه مبنایی کوشیده است مدلی پارادایمی از پدیده طلاق، بر اساس برداشت‌های ذهنی و تفاسیر و تعاریف کنشگران از این مفهوم ارائه دهد. سوژه‌های این مطالعه با استفاده از شیوه نمونه گیری هدفمند و بر مبنای اصل اشباع نظری شامل 55 نفر از زنان مطلقه و در حال طلاق در شهر تهران در سال 95 می‌باشند. برای تحلیل داده‌ها از شیوه معرفی شده توسط استروس و کوربین در نظریه مبنایی استفاده شده است. بر حسب یافته‌ها  شرایط علی طلاق از منظر سوژه‌ها عبارتند از: نوع و شیوه ازدواج، دلایل ازدواج، اختلالات روحی روانی همسر، عدم خرسندی و تشفی از روابط زناشویی و جنسی، عدم آمادگی زوجین برای ازدواج، عدم تعهد اخلاقی به زندگی زناشویی، ناهمسویی در خلقیات، ذوقیات و سلائق، عوامل خطرآفرین، دغدغه ذهنی نسبت جدایی، ناهمسان همسری و خشونت در خانواده. شرایط زمینه‌ای طلاق از منظر سوژه‌ها عبارتند از: بنیه اقتصادی ضعیف  خانواده، پایداری دوستی‌های قبل از ازدواج، کیفیت نازل مهارت‌های زندگی و ارتباطی زوجین، سابقه طلاق در خانواده و دوستان، پایگاه اقتصادی اجتماعی زن. شرایط میانجی یا مداخله گر طلاق از منظر سوژه‌ها عبارتند از: عومل محافطت کننده، دخالت اطرافیان، وابستگی شوهر به والدین و انفعال در روابط خانگی، نوع ساختار خانواده ، تفاوت در میزان  فردگرایی و مدرنیسم و سبک زندگی، آگاهی زن از وضع نامطلوب موجود، ادب، نزاکت و تربیت اخلاقی پایین همسر، شوهر غیر اجتماعی و غیر معاشرتی و بی‌تحرک، دخالت فضاهای سایبری در روابط زناشویی. استراتژی‌های کنش (راهبرد) از نظر سوژها عبارتند از: توانمند سازی خود جهت خروج از فرودستی، استقلال طلبی، ناسزا، تهمت، تهدید، کتک، دعوا، طلاق عاطفی (فاصله گیری، سکوت، قهر)، ترک خانه، مراجعه به مشاوره جهت حل مسائل خانوادگی، مراجعه به دادگاه (مهریه، نفقه) و اقدام به طلاق، اتخاذ رفتار مقابله به مثل، عدم رغبت به برقراری رابطه جنسی. پیامدهای طلاق از منظر سوژه‌ها عبارتند از: تغییر ساختار خانواده به مثابه پیامد وضع موجود، داغ ننگ، افت تحصیلی و اخلاقی و عاطفی فرزندان، احساس طرد و حاشیه نشینی، احساس خسران از زندگی زناشویی، بروز صور بیگانگی (احساس بیگانگی از خود، زندگی زناشویی و جامعه)، فردگرایی.

کلیدواژه‌ها


-         آلوین، تافلر (1372).موج سوم. ترجمه: شهیند‌خت خوارزمی. نشر نو
-         اعزازی، شهلا (1383). جامعهشناسی خانواده. تهران: انتشارات روشنگران و مطالعات زنان.
-         ابوالحسن تنهایی، حسین (1395) ،بازشناسی تحلیلی نظریه‌های مدرن جامعه شناسی، دوران مدرنیته اخیر، نشر بهمن برنا
-         استراوس و کربین (1392). مبانی پژوهش کیفی. ترجمه: ابراهیم افشار، تهران: نشر نی.
-         احمدی، امید علی (1394). تحلیل اجتماعی وضعیت و تغییرات اجتماعی ازدواج و طلاق، گزارش وضعیت اجتماعی زنان در ایران (1390-1380)، تهران: نشر نی.
-         احمدی، حبیب (1382). روانشناسی اجتماعی. شیراز: نشر دانشگاه شیراز.
-         آزاد ارمکی، تقی (1394) تغییرات، چالش‌ها و آینده خانوادة ایرانی. تهران: انتشارات تیسا.
-         ابراهیمی، منش مریم و شکربیگی، عالیه (1395). شناسایی روند وقوع پدیده طلاق، ارائه یک نظریه زمینه ای، پایان نامه دکتری جامعه شناسی. دانشگاه  آزاد اسلامی، واحد تهران مرکز.
-         احسانی، محمد (1383). خانواده. فصلنامه علمی ترویجی معرفت، شماره 81، ص 86-8.
-         بهنام، جمشید (1394). تحولات خانواده. ترجمه:محمد جعفر پوینده. تهران: نشر ماهی.
-         بیرو، آلن (۱۳۷۵). فرهنگ علوم اجتماعی. ترجمه: باقر ساروخانی. تهران: کیهان
-         برنارد، جان (۱۳۸۴). درآمدی به مطالعات خانواده. ترجمه: حسین قاضیان، تهران: نی.
-         چلبی، مسعود (1385). تحلیل اجتماعی در فضای کنش. تهران: نشر نی.
-         چیل، دیوید (۱۳۸۸). خانوادهها در دنیای امروز. ترجمه: محمد مهدی لبیبی. تهـران: نـشر نقـد
-         ساروخانی،باقر (1380). دایره­المعارف علوم اجتماعی ( جلد 1و 2).چاپ سوم، تهران: کیهان.
-         سگالن، مارتین (۱۳۷۵). جامعهشناسی تاریخی خانواده. ترجمه: حمید الیاسی. تهران: نشر مرکز.
-         شهولی، کیومرث و رضایی فرد، سلطان مراد (1390). بررسی علل ناسازگاری و طلاق در خانواده‌های شهرستان ایذه. جامعه پژوهشی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، سال دوم، شماره اول ص 138-111 .
-         علی احمدی، امید و پور رضا، کریم سرا ناصر (1392). تهدیدهای خانواده و تقابل سنت و مدرنیسم، نامه علوم اجتماعی، شماره 64.
-         عابدی نیا و بوالهری و نقی زاده (1394). مقایسه عوامل زمینه ساز تقاضای طلاق بر حسب جنسیت، مجله روانشناسی. شماره اول، ص 141-138
-         فروتن، یعقوب (1392). چالشهای خانواده معاصر و نوگرایی با تاکید بر فرایند گذار جمعیتی، مسائل اجتماعی ایران، سال چهارم، شماره2.
-         فاضلی، محمد (1382). مصرف و سبک زندگی. قم: نشر صبح صادق.
-         فسایی، سهیلا و ایثاری، مریم (1394). مطالعه جامعه شناختی سنخ‌های طلاق. مجله جامعه شناس، شماره اول، ص131-125
-         قریشی، فردین و  ، شیرمحمدی، داوود و برجوند ( 1393). عوامل اجتماعی موثر بر میزان گرایش به طلاق در شهر یاسوج. پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی. سال سوم، شماره اول، ص 33-19
-         کاملی، محمد جواد (1386). بررسی توصیفی علل و عوامل موثر در بروز آسیب اجتماعی طلاق در جامعه ایران با توجه به آمار و اسناد موجود. فصلنامه علمی ترویجی دانش انتظامی، شماره 35، ص 198-180.
-         کوئن،بروس (1370).درآمدی به جامعه­شناسی. ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: فرهنگ معاصر.
-         کلانتری، عبدالحسین و روشن فکر، پیام و جواهری، جلوه (1390 ). آثار و پیامدهای طلاق. زن در توسعه و سیاست، دوره 9، شماره 3، ص 113-111.
-         گیدنز، آنتونی (1380).پیامد‌های مدرنیته. ترجمه: محسن ثلاثی. نشر مرکز
-         لبیبی، محمد (1393) خانواده در قرن 21. تهران: انتشارات نشر علم.
-         محسنی تبریزی، علیرضا (1395). روش تحقیق کیفی در مکاتب تفسیری. تهران: نشر اطلاعات.
-         منادی، مرتضی (1385). تایر تصورات و تعاریف مشابه زوجین در رضایت از زندگی زناشویی. مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، بهار، شماره 4.
-         مهدوی‌کنی، محمد سعید (1390).مفهوم سبک زندگی و گستره آن در علوم اجتماعی، فصلنامه مصالعات فرهنگی، سال اول، شماره اول.
 
-         Abbasi-Shavazi M. J and Mc Donald, P (2008a), “Family Change in Iran: Religion, Revolution and State”, in “International Family Change”, Ed. Thornton, et al. New York: Taylor & Francis Group.
-         Abbasi-Shavazi M. J., P. McDonald and M. Hosseini-Chavoshi (2009), “Revolution and Reproduction: The Fertility Transition in Iran”, Springer.
-         Creswell, J. W. (2005), “Educational Research: Planning, Conducting, and Evaluating Quantitative and qualitative Research” (2nd edition).
-         Edgar F, borgatta, Rhonda J.V, Montgomer (2000). Encyclopedia of Sociology, Macmillan Reference USA
-         Glaser, B. & Anslem Strauss, (1967) “The discovery of grounded theory”, Chicago Press
-         Lyngstad, T.H. and Jalovaara, M ( 2010) , A review of the antecedents of union dissolution,Demographic Research, Volume 23, Article 10
-         Vali,Scott  Harold. Rednction The Divorce Rate Among Chiristians in America, premarital Counseling a Prerequisite for Marriage (2012). Liberty University Baptist ,Mentor, Davidson .Charles