مسئلۀ اجتماعی مهاجرت از افغانستان: تمایلات و عوامل پشتیبان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و محقق مؤسسه مطالعات و مدیریت جامع و تخصصی جمعیت کشور

2 دانش آموخته کارشناسیارشد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران و دانشجوی مطالعات قومی و مهاجرتی دانشگاه لینکوپینگ، سوئد

3 استاد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

چرایی مهاجرت مردم به خارج از کشور  و تبیین آن در چارچوب رویکردهای اقتصادی، عوامل جاذبه و دافعه و دوگانۀ فقر و مهاجرت همواره مورد توجه مطالعات مهاجرتی بوده است. مهاجرت در میان مردم افغانستان، سنتی دیرینه دارد، بااین‌حال، طی چند دهۀ اخیر، این جریان‌های مداوم مهاجرت و بازگشت، شکلی جمعی و مقیاسی بی‌سابقه گرفته‌اند. این مقاله به‌دنبال تبیین مسئلۀ اجتماعی مهاجرت از افغانستان با تأکید بر تمایلات و عوامل پشتیبان است. عوامل بررسی‌شده در سه سطح خُرد (ویژگی‌های فردی)، میانه (شبکه‌های فراملی) و کلان (درک فرد از شرایط اقتصادی، اجتماعی و سیاسی کشورهای مبدأ و مقصد) قرار دارند. روش مطالعه کمّی و مبتنی بر پیمایش است و داده­ها از طریق پرسش‌نامه در میان 850 نفر 18 ساله و بالاتر، که به شیوۀ نمونه­گیری چندمرحله­ای انتخاب شده بودند، گردآوری شده است. نتایج نشان داد که نگرش افراد به وضعیت اقتصادی، اجتماعی و سیاسی افغانستان در سطح کلان و شبکه‌های فراملی مهاجرتی در سطح میانی، اثر معناداری بر تمایل به مهاجرت دارند. در سطح خرد و در میان ویژگی‌های جمعیتی، نیز متغیرهای سن، تحصیلات و قومیت بیشترین اثر را بر تمایل مهاجرت دارند. ازاین‌رو، از این مقاله می‌توان چنین نتیجه­گیری کرد که نگرش منفی به شرایط فعلی و آیندۀ افغانستان، فرهنگ مهاجرتی و همچنین دیاسپورا و شبکه‌های مهاجرتی فراملّی افغانستانی در کشورهای همسایه، ازجمله ایران، نقش زیادی در شکل­گیری مهاجرت به خارج در میان ذهنیت افغانستانی­ها دارند.

کلیدواژه‌ها


-         عباسی‌شوازی، محمدجلال؛ صادقی، رسول؛ محمدی، عبدالله (1395). ماندن یا مهاجرت دوباره مهاجران بازگشته افغانستانی از ایران به کشورشان و عوامل تعیین‌کنندۀ آن. نامۀ انجمن جمعیت‌شناسی ایران، دورۀ 11، شمارۀ 21: 10ـ41.
-         Abbasi-Shavazi, M.J.; Glazebrook, D.; Mahmoudian, H.; Jamshidiha, G.; Sadeghi, R. (2005). Return to Afghanistan? A Study of Afghans Living in Tehran, Kabul: Afghanistan and Research Evaluation Research.
-         Alpes, M. J. (2014). Imagining a future in Bush: Migration aspirations at times of crisis in Anglophone Cameroon. Identities, 21(3): 259-274.
-         Black, R., and M. Collyer (2014). Trapped populations: Limits on mobility at times of crisis, Pp. 287-305, in SF Martin, S. Weerasinghe, and A. Taylor (Eds). Humanitarian crises and migration: causes, consequences and responses, London: Rutledge.
-         Cairns, D.; Cuzzocrea, V.; Briggs, D.; Veloso, L. (2017). The Consequences of Mobility. Cham: Palgrave Macmillan.
-         Carling, J. (2002). Migration in the age of involuntary immobility: Theoretical reflections and Cape Verdean experiences. Journal of Ethnic and Migration Studies, 28(1): 5-42.
-         Carling, J.; Collins, F.L. (2017). Aspiration, desire and the drivers of migration. Journal of Ethnic and Migration Studies, 44 (6): 909-926.
-         Collins, F. L. (2018). Desire as a Theory for Migration Studies: Temporality, Assemblage and Becoming in the Narratives of Migrants. Journal of Ethnic and Migration Studies, 44(6): 964-980.
-         Creighton, Mathew J. (2013). The role of aspiration in domestic and international migration. The Social Science Journal, 50: 79-88.
-         Czaika, M.; Vothkencht, M. (2014). Migration and Aspiration; are migrants trapped on a hedonic treadmill?.  Journal of Migration, 3:1: 1-23.
-         Faist, T. (2010). Diaspora and transnationalism: What kind of dance partners?. Pp. 9-34, in  In R. Bauböck & T. Faist (Eds) Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories and Methods, Amsterdam University Press.
-         Goss, J.; Lindquist, B. (1995). Conceptualizing international migration: A structuration perspective. International Migration Review, 29(2): 317-351.
-         Gurak, D. T.; Caces, F. (1992). Migrants and networks and the shaping of migration systems. International Migration Systems; A Global Approach, Oxford: Clarendon Press: 150-176.
-         Hindman, H.; Oppenheim, R. (2014). Lines of Labor and Desire: Korean Quality in Contemporary Kathmandu. Anthropological Quarterly, 87 (2): 465-495.
-         International Committee of the Red Cross (2009). Afghanistan: Opinion Survey an In-Depth Research, Geneva: International Committee of the Red Cross.
-         King, R.; Christou, A. (2010). Diaspora, migration and transnationalism: Insights from the study of second-generation ‘returnees’, Pp. 167-184, in R. Baubock, T. Faist (Eds.). Diaspora and Transnationalism: Concepts, Theories and Methods, Amsterdam: Amsterdam University Press.
-         Majidi, N. (2017). From Forced Migration to Forced Returns in Afghanistan: Policy and Program Implications, Migration Policy Institute. available at: https://reliefweb.int/sites/reliefweb.int/files/resources/TCM2017-Afghanistan-FINAL.pdf
-         Massy, D. et al (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and Development Review, 19(3): 431-466.
-         Meyer, F. (2018). Navigating Aspirations and Expectations: Adolescents' Considerations of Outmigration from Rural Eastern Germany. Journal of Ethnic and Migration Studies, 44 (6): 1032-1049.
-         Mixed Migration Centre (2017). Afghan Displacement Summary: Monthly Migration Movements, April 2017. Available at: http://www.mixedmigration.org/resource/ms-asia-1704/
-         Monsutti, A. (2005). War and Migration: Social networks and Economic Strategies of the Hazaras of Afghanistan. England: Routledge.
-         Monsutti, A. (2007). Migration as a Rite of Passage: Young Afghans Building Masculinity and Adulthood in Iran. Iranian Studies, 40:2: 167-185.
-         Monsutti, A. (2008). Afghan Migratory Strategies and the Three Solutions to the Refugee Problem. Refugee Survey Quarterly, Oxford University Press.
-         Nimkar, R., Frouws, B. (2017). Split Loyalties: Mixed  Migrants and the Diaspora Connection: An Analysis of Somali and Afghan Diaspora in Denmark and Their Connections to the New Wave of Mixed Migrants, RMMS Discussion Paper, December 2017. Available at:
http://www.mixedmigration.org/wp-content/uploads/2018/05/023_split-loyalties.pdf
-         Saito, M. (2008). From Disappointment to Hope: Transforming Experiences of Young Afghans Returning “Home” from Pakistan and Iran, Kabul: Afghanistan and Research Evaluation Research.
-         Scheibelhofer, E. (2018). Shifting Migration Aspirations in Second Modernity. Journal of Ethnic and Migration Studies, 44 (6): 999-1014.
-         Sheffer, G. (2003). From Diasporas to Migrants – From Migrants to Diasporas. Chapter in Diasporas and Ethnic Migrants: Germany, Israel and Post-Soviet Successor States in Comparative Perspective, Ed. Rainer Munz and Rainer Ohliger, Frank Cass Publishers: 21-36.
-         Stark, O. (1991). The migration of labor, Cambridge. MA: Basil Blackwell.
-         Strielkowski, W., Bilan, Y. (2016): Migration aspirations and decisions: A comparative study of Turkey and Ukraine. Intellectual Economy (10): 18-27.
-         Turton, D; Marsden, P. (2002). Taking Refugee for a Ride? The Politics of Refugee Return to Afghanistan, Kabul: Afghanistan and Research Evaluation Research.
-         The Asia Foundation (2019). A Survey of the Afghan People: Afghanistan in 2019, available at:
 https://asiafoundation.org/wp-content/uploads/2019/12/2019_Afghan_Survey_Full-Report.pdf
-         Timmerman, Ch.; K. Hemmerchts, K.; De Clerck, H. M. (2014). The relevance of a culture of migration in understanding migration aspirations in contemporary Turkey. Turkish Studies, 15(3): 496-518.
-         UNAMA (2017). Afghanistan: Protection of Civilians in Armed Conflict. Mid-year Report, Afghanistan, Kabul.
-         Van Hear, N. (2014). Refugees, Diasporas, and Transnationalism, in E. Fiddian-Qasmiyeh, G. Loescher, K. Long, and N. Sigona (Eds.) Chapter in The Oxford Handbook of Refugee and Forced Migration Studies, England: Oxford University Press.
Van Mol, Ch., E. Snel, E., Hemmerechts, K., Timmerman, Ch. (2017). Migration aspirations and migration cultures: A case study of Ukranian migration towards the European Union. Population, Space, Place, DOI: 10.1002/psp.2131