بررسی میزان تمایل به مهاجرت جوانان از استان خوزستان: مسائل متعاقب و عوامل زمینه‌ساز

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

2 استاد گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

3 دانشیار گروه جمعیت‌شناسی دانشگاه تهران

چکیده

مهاجرت، به‌عنوان یکی از عوامل اصلی پویایی جمعیت، سبب تحولات جمعیتی، اجتماعی و اقتصادی مهمی در مبدأ و مقصد می‌شود. استان خوزستان ازنظر جابه‌جایی جمعیت در نیم‌قرن اخیر، با تغییرات زیادی روبرو بوده است؛ به­طوری­که بعد از استان تهران، بیشترین درصد مهاجران خارج‌شده را داشته است. این مطالعه به‌منظور شناخت تمایل به مهاجرت جوانان و عوامل مؤثر بر آن در استان خوزستان و با استفاده از روش توصیفی_تحلیلی اجرا شده است. چارچوب نظری تحقیق با استفاده از نظریات جذب و دفع، نظریۀ سرمایۀ انسانی و نظریۀ محرومیت نسبی تدوین‌شده و مدل تجربی تحقیق با استفاده از آنها و تحقیقات تجربی پیشین پیشنهاد گردیده است. با استفاده از شیوۀ نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‌ای، 5 شهرستان انتخاب‌شده و تعداد 385 نفر از جوانان ساکن در استان به روش نمونه‌گیری تصادفی مورد بررسی قرار گرفته‌اند. اطلاعات موردنیاز با استفاده از پرسش‌نامه به‌دست‌آمده و تجزیه‌وتحلیل اطلاعات با استفاده از نرم‌افزار آماری spss صورت گرفته است. نتایج نشان داد بالای 77 درصد جوانان، در صورت فراهم بودن شرایط و امکانات، تمایل دارند به مکانی ‌غیر از استان خوزستان مهاجرت نمایند. نگرش به دافعۀ مبدأ، نگرش به جاذبۀ مقصد، محرومیت نسبی و تحصیلات بر تمایل به مهاجرت جوانان استان خوزستان تأثیرگذار هستند. بیشترین درصد تغییرات تمایل به مهاجرت جوانان ناشی از عوامل دافعۀ منطقۀ مبدأ است که نشان‌دهندۀ اهمیت و مهم بودن عوامل دافعه در استان خوزستان نسبت به عوامل جاذبۀ سایر مناطق و احساس محرومیت نسبی در نزد جوانان استان خوزستان است.

کلیدواژه‌ها


-         ارشاد، فرهنگ (1380). مبانی نظری فرار مغزها برحسب شکل‌های مختلف آن در شرایط کنونی. نامۀ انجمن جامعه‌شناسی، شمارۀ 5: 60-46.
-         ارشاد، فرهنگ و داودد آقایی (1381). تصویری از مهاجرت در استان خوزستان در دهه‌های 1365-1375 و موضوع مهاجرت بازگشتی. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ چهارم، شمارۀ 1: 89-79.
-         ارشاد، فرهنگ و عزیز حزباوی (1384). بررسی برخی انگیزه‌های تمایل به برون کوچی از شهر اهواز. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 2: 120 ـ 107.
-         اسکلدون، رونالد (1380). مهاجرت روستاییان به شهر و اثرات آن در کاهش فقر روستایی. ترجمه: حمیدرضا وجدانی. فصل‌نامه جمعیت، شماره‌های 37 و 38: 130-112.
-         اوبرای، آ. اس (1370). مهاجرت، شهرنشینی و توسعه. ترجمه: فرهنگ ارشاد. تهران: مؤسسۀ کار و تأمین اجتماعی.
-         تودارو، مایکل (1366). توسعۀ اقتصادی در جهان سوم. ترجمه: غلامعلی فرجادی. تهران: سازمان برنامه‌وبودجه استان تهران.
-         تودارو، مایکل (1367). مهاجرت‌های داخلی در کشورهای درحال‌توسعه، ترجمه: مصطفی سرمدی و پروین رئیسی فرد. تهران: انتشارات دانشگاه پیام نور.
-         حاجی حسینی، حسین (1384). بررسی عوامل مؤثر بر گرایش به مهاجرت خارج از استان در بین افراد تحصیل‌کردۀ ادارات دولتی شهر اهواز. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، مرکز آموزش مدیریت دولتی استان خوزستان.
-         حسینی، حسن (1381). اثر مهاجرت بر ساختار اجتماعی و فرهنگی شهر رشت با تأکید بر علل و رضایت‌مندی مهاجرین. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد علوم‌اجتماعی، دانشگاه اصفهان.
-         حزباوی، عزیز (1386). بررسی پدیدۀ مهاجرت جوانان از شهر اهواز. معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی خوزستان (گزارش منتشرنشده).
-         زنجانی، حبیب‌الله (1371). جمعیت و شهرنشینی در ایران. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری ایران.
-         سروش، مریم (1382). بررسی تطبیقی جامعه‌شناختی و روان‌شناختی جوانی. معاونت پژوهشی جهاد دانشگاهی فارس.
-         طاهرخانی، مهدی (1381). بازشناسی عوامل مؤثر در مهاجرت‌های روستا_شهری با تأکید بر مهاجرت جوانان روستایی استان قزوین. نشریۀ مدرس علوم‌انسانی، دورۀ 6، شمارۀ 2: 61-41.
-         عباسی شوازی، محمد جلال؛ صادقی، رسول؛ حسینی چاوشی، میمنت؛ ترابی، فاطمه؛ ترکاشوند، محمد  و  سراج محمودیانی گیلانی (1392). بررسی وضعیت جمعیتی و اقتصادی_اجتماعی جوانان در ایران. صندوق جمعیت سازمان ملل با همکاری پژوهشکده‌ی آمار و دانشکده علوم‌اجتماعی.
-         غفاری، رامین؛ ترکی هرچگانی، معصومه (1389). تحلیلی بر عوامل مؤثر در مهاجرت جوانان روستایی به شهر (مورد پژوهی: روستای صادق‌آباد از توابع بخش سامان در استان چهارمحال و بختیاری). مجله مسکن و محیط روستا، شمارۀ 132، 102-91.
-         قاسمی سیانی، محمد (1388) پیامدهای مهاجرت روستا_شهری نسل جوان روستایی. پژوهش جوانان، فرهنگ و جامعه، شمارۀ دوم: 165-145.
-         کوششی، مجید (1383). نقش جوانان در جریان‌های مهاجرتی و عرضۀ نیروی کار استان تهران، دومین همایش انجمن جمعیت‌شناسی ایران در مجموعه مقالات بررسی مسائل جمعیتی ایران با تأکید بر جوانان. تهران: انتشارات مرکز مطالعات و پژوهش‌های جمعیتی آسیا و اقیانوسیه.
-         لهسایی‌زاده، عبدالعلی (1368). نظریات مهاجرت. شیراز: انتشارات نوید شیراز.
-         محمودیان، حسین؛ قاسمی اردهایی، علی (1392). بررسی وضعیت مهاجرت و شهرنشینی در ایران. صندوق جمعیت سازمان ملل با همکاری پژوهشکده‌ی آمار و دانشکده علوم‌اجتماعی.
-         ممبنی، ایمان؛ قاسمی اردهایی، علی (1390). عوامل مؤثر در گرایش به مهاجرت اساتید دانشگاه‌های اهواز به خارج از استان خوزستان. مجلۀ جامعه‌شناسی مسائل اجتماعی ایران، دورۀ دوازدهم، شمارۀ 4، 125-109.
-         هاشمی، سید محمد (1375). تحلیل آماری مهاجرت در استان خوزستان. سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی استان خوزستان.
-         Adewale, J. G. (2005). Socio-economic factors associated with urban-rural migration in Nigeria: A case study of Oyo State, Nigeria. Journal of Human Ecology, 17: 13-16.
-         Bhandari, P. (2004). Relative deprivation and migration in an agricultural setting of Nepal. Population and Environment25(5): 475-499.‏
-         Bollman, R.; Bryden, J. (1997). Rural employment: An international perspective.‏ London: Publishing.
-         CLIGGETT, L. (2000). Social components of migration: experiences from Southern Province. Zambia. Human Organization: 125-135.
-         Crow, H. (2010). Factors influencing rural migration decisions in Scotland: an analysis of the evidence. Scottish Government Social Research.
-         Dasgopta, B. (1993). Public housing and migration: A multi-level modeling approach. Int. J. Popul. Geo3.‏
-         Davis, J. A. (1959). A formal interpretation of the theory of relative deprivation. Sociometry22(4): 280-296.
-         De Jong, G. F.; Gardner, R. W. (2013). Migration decision making: multidisciplinary approaches to microlevel studies in developed and developing countries. Elsevier
-         Epstein, G. S., & Gang, I. N. (2010). Chapter 1 migration and culture. Migration and culture, 1-21.
-         Fan, C. C. (2005). Modeling interprovincial migration in China, 1985-2000. Eurasian Geography and Economics46(3): 165-184.‏
-         Franklin, R. S. (2003). Migration of the young, single, and college educated: 1995 to 2000. US Census Bureau, Census.
-         Massey, D. S.; Arango, J.; Hugo, G.; Kouaouci, A.; Pellegrino, A.; Taylor, J. E. (1993). Theories of international migration: A review and appraisal. Population and development review19(3): 431-466.‏
-         Mendola, M. (2008). Migration and technological change in rural households: Complements or substitutes?. Journal of Development Economics85(1-2): 150-175.‏
-         Parnwell, M. (2006). Population movements and the Third World. Simultaneously published in usa and Canada by Routledge.
-         Stark, O. (1984). Rural-to-urban migration in LDCs: a relative deprivation approach. Economic Development and Cultural Change32(3): 475-486.
-         Stark, O.; Bloom, D. E. (1985). The new economics of labor migration. The american Economic review75(2): 173-178.‏