مطالعۀ جامعه‌شناختی ادراک از فساد اداری و عوامل اجتماعی مرتبط با آن در جوامع با فرهنگ خاص‌گرایی (مورد مطالعه شهر خرم‌آباد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، گروه جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

2 کارشناس ارشد جامعه‌شناسی، دانشگاه خوارزمی

چکیده

در مطالعات جامعه­شناختی، پیامدهای مثبت و منفی فراوانی برای موضوع خاص­گرایی در جامعه مطرح شده است، اما رسوخ خاص­گرایی در نظام اداری تبدیل به طاعونی برای این نظام می­شود. این موضوع، که در جوامع طایفه­ای به خویشاوندگرایی نیز نامیده می­شود، یکی از ابعاد فساد اداری است و سبب تسریع در رشد سایر ابعاد فساد اداری می­شود. برداشت ذهنی شهروندان یا ادراک از میزان فساد اداری بیش از میزان عینی این نوع از فساد مهم است. برهمین‌اساس پژوهش حاضر به‌دنبال پاسخ به دو سؤال است. وضعیت ادراک شهروندان شهر خرم‌آباد به‎مثابه یک جامعۀ خاص­گرا از فساد اداری و ابعاد مختلف آن چگونه است؟ مهم‌ترین عوامل اجتماعی مرتبط با آن چیست؟ برای پاسخ به این دو سؤال اصلی و سؤالات فرعی مشتق از آن از رویکرد بی­سازمانی اجتماعی با تأکید بر دیدگاه­های نظری دورکیم، مرتون و پارسونز استفاده شده است. روش پژوهش پیمایش با تکنیک پرسش‌نامه و جمعیت نمونه 400 نفر می­باشد که با نمونه­گیری خوشه­ای انتخاب شده­اند. یافته­ها نشان می­دهد که بیش از نیمی از پاسخگویان معتقدند که میزان فساد اداری در شهر خرم‌آباد در سطح بالایی قرار دارد و ادراک حدود نیمی دیگر نیز در سطح متوسط می‌باشد. براساس یافته‌ها خویشاوندگرایی و سوءاستفاده از موقعیت اداری مهم‌ترین عوامل مرتبط با فساد هستند. میزان پایبندی دینی کارکنان ادارات، سرمایۀ اجتماعی آنها، نظارت اداری و شفافیت و پاسخگویی با ادراک شهروندان از فساد اداری رابطۀ معناداری دارند. دو متغیر نظارت اداری و سرمایۀ اجتماعی کارکنان بیش از سایر متغیرها واریانس ادراک از فساد اداری را تبیین می­کنند. گسترش ادراک شهروندان شهر خرم­آباد از فساد اداری، احتمال ارتکاب به این عمل را در صورت فراهم شدن موقعیت برای شهروندان افزایش می­دهد. چنین وضعیتی نمی­تواند دورنمای مناسبی از کارایی اداری را فراهم آورد.

کلیدواژه‌ها


-         ­آلبرشت، هانس بورگ (1388). فساد و کنترل فساد: نگاهی به پدیده فساد با رویکردی به اسناد بین‌المللی درزمینه پیشگیری و منع فساد. ترجمه مجید قورچی بیگی، فصلنامه اطلاع‌رسانی حقوقی، سال ششم، شمارۀ هفدهم و هجدهم: 202-169.
-         ابراهیم‌آبادی، غلامرضا (۱۳۸۳). تحلیلی بر وضعیت فساد در ایران. فصلنامه مجلس و پژوهش، سال یازدهم، شمارۀ چهل و ششم: 191-213.
-         بهرامی، ولی؛ نیازی، محسن؛ موسوی، سید محسن؛ سهراب­زاده، مهران (1398). تحلیلی بر فرهنگ شهروندی و عوامل مؤثر بر آن (مطالعۀ موردی: استان لرستان). مجله مطالعات اجتماعی ایران، دوره سیزدهم، شمارۀ اول: 59-31.
-         توسلی، غلامعباس؛ مرشدی، ابوالفضل (1385). بررسی سطح دین‌داری و گرایش دینی دانشجویان (مطالعه موردی دانشگاه صنعتی امیرکبیر). مجله جامعه­شناسی ایران، دوره هفتم، شمارۀ چهارم: 118-96.
-         حسن­دوست فرخانی، هادی (۱۳۹۱). بررسی نگرش نسبت به فساد اداری و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن با تأکید بر سرمایۀ اجتماعی در بین دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان سال تحصیلی 91-90. پایان­نامه کارشناسی ارشد. گروه علوم‌اجتماعی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه شهید باهنر کرمان.
-         حقیقتان، منصور؛ سیف­زاده، علی (۱۳۹۴). مشخصه‌های اقتصادی، اجتماعی، جمعیتی و ادراک از فساد جوانان در شهر تهران. فصلنامه جامعه‌شناسی مطالعات جوانان، دورۀ ششم، شماره نوزدهم: 80-53.
-         دورکیم، امیل (1386). تقسیم کار اجتماعی. ترجمه: باقر پرهام. تهران: نشر مرکز.
-         رابینگتن، ارل؛ واینبرگ، مارتین (1393). رویکردهای نظری هفتگانه در بررسی مسائل اجتماعی. ترجمه: رحمت‌اله صدیق سروستانی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
-         رضا دوست، کریم؛ حسین­زاده، علی حسین؛ کهنسال، احسان (1393). جهت‌گیری‌های عام­گرایانه و عوامل اجتماعی_فرهنگی مؤثر بر آن (مورد مطالعه جامعۀ شهری دهدشت). فصلنامه مطالعات توسعۀ اجتماعی - فرهنگی، دورۀ  سوم، شمارۀ دوم: 50-29.
-         رفیع­پور، فرامرز (1388). سرطان اجتماعی فساد. تهران: شرکت سهامی انتشار.
-         فرهادی­نژاد، محسن؛ لگزیان، محمد. (1390). پیمایش طولی در زمینۀ علل فساد اداری و روش‌های کنترل آن (1388-1378). فصلنامه چشم­انداز مدیریت دولتی، دورۀ دوم، شمارۀ هشتم: 60-45.
-         ﻛﺮاﻳﺐ، ﻳﺎن (1393). ﻧﻈﺮﻳﻪ اجتماعی مدرن از ﭘﺎرﺳﻮﻧﺰ ﺗﺎ ﻫﺎﺑﺮﻣﺎس. ﺗﺮﺟﻤﻪ: ﻋﺒـﺎس ﻣﺨﺒـﺮ. ﺗﻬﺮان: انتشارات آﮔﻪ.
-         محمدی، مهدی؛ رفیعی، حسن؛ موسوی، میر طاهر؛ حسین‌زاده، سمانه (1395). ادراک فساد و احساس عدالت اجتماعی. مسائل اجتماعی ایران (دانشگاه خوارزمی)، دورۀ ۷، شمارۀ ۱: 144-125.
-         ممتاز، فریده (1381). انحرافات اجتماعی: نظریه­ها و دیدگاه­ها. تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
-         نجف­پور، شعبان؛ آرایی، وحید (1390). بررسی تأثیر فرهنگ و ساختار سازمانی بر فساد سازمانی. فصلنامه نظارت و بازرسی، سال پنجم، شمارۀ هجدهم: 129-103.
-         Blackburn, K.; Puccio, G. F. F. (2010). Financial liberalization, bureaucratic corruption and economic development. Journal of International Money and Finance, V. 29. Is, 7: 1321-1339.
-         Cimpoeru, M. V.; Cimpoeru, V. (2015). Budgetary Transparency – An Improving Factor for Corruption Control and Economic Performance. Procedia Economics and Finance, V. 27: 579-586.
-         Melgar, N.; Rossi; M., Smith, T. (2008). The perception of corruption in a cross-country perspective: Why are some individuals more perceptive than others?. Journal of Economia Aplicada, V. 14, No. 2: 183-198.
-         Merton, R. K. (1938). Social structure and anomie. American sociological review, V. 3, No. 5: 672-682.
-         Nielsen, C.; Madsen, M. T. (2009). Discourses of transparency in the intellectual capital reporting debate: Moving from generic reporting models to management defined information. Critical Perspectives on Accounting, V. 22, No. 7: 847-854.
-         Othman, Z.; Shafie, R.; Abdul Hamid, F. Z. (2014). Corruption – Why do they do it?, Procedia- Social and Behavioral Sciences, V. 164: 248-257.
-         Popova, Y.; Podolyakina, N. (2014). Pervasive impact of corruption on social system and economic growth. Procedia- Social and Behavioral Sciences, Vol. 110: 727-737.
-         Putnam, R. D. (1995). Bowling alone: America's declining social capital. Journal of Democracy, V. 6, No. 1: 65-78.
-         Sihombing, S. O. (2018). Youth perceptions toward corruption and integrity: Indonesian context. Kasetsart Journal of Social Sciences, V. 39, No. 2: 299-304.
-         Ulman, S. R. (2014). The Impact of the National Competitiveness on the Perception of Corruption. Procedia Economics and Finance, V. 14: 1002-1009.
-         Zakharov, N. (2019). Does corruption hinder investment? Evidence from Russian regions. European Journal of Political Economy, V. 56: 39-61.