فرایند مصرفی‌شدن آب شهری در تهران (ارائۀ نظریۀ داده‌بنیاد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دورۀ دکتری جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان

2 استاد جامعه‌شناسی دانشگاه اصفهان

3 استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی

چکیده

پژوهش حاضر ناظر بر بازسازی پیامدهای معنایی دگرگونی فضایی زیرساخت­های شهر تهران در حوزۀ آب است که در چند دهۀ اخیر در ایران رخ داده است. در قرن گذشته، با اجرای برنامه‌های نوسازی دولت‌ها، ساخت سدها، انتقال آب از طریق لوله‌کشی به خانه­ها شاهد تغییر ساخت فضایی شهری، دگردیسی فرم طراحی فضای خانه‌ها، مناسبات اجتماعی میان شهروندان و به‌دنبال آن تغییرات سریع در باورها، ارزش‌ها و کنش‌های مردم در حوزۀ آب هستیم. برمبنای رویکرد کلاسیک، روش نظریۀ داده‌بنیاد (گلیزر، 1978) اطلاعات این تحقیق از طریق مصاحبه­های گروهی، انفرادی و عمیق گردآوری شده است. در این روش، یافته‌ها در سه مرحلۀ باز، گزینشی و نظری کدگذاری شده و روابط میان مقوله­ها در یک مدل تحلیلی، تا ظهور[1] یک نظریه برآمده از واقعیت محدود[2] ادامه یافته است. در این فرایند، هشت مقولۀ اصلی شامل دگرگونی‌های ساختاری و توسعۀ تکنولوژیک، فاصله‌اندازی اخلاقی، تولید انبوه و مصرف تجملی، تغییر ارزش‌های بهداشتی، دگرگونی ارزش‌های مرتبط با آب، خانه به‌مثابه یک کل تمام، فردگرایی/خصوصی شدن، نظارت مصرف‎گرایانه و یک مقولۀ مرکزی «فرایند مصرفی شدن» به‌دست‌آمد که دلالت بر کل روابط میان پدیده‌های دخیل در مسئله دارد. یافته­ها بیانگر سیر تغییرات در ارزش­ها، باورها و کنش­های مردم تهران در قبال آب و گسترش روزافزون مصارف شهری است.
 

کلیدواژه‌ها


-         احمدی، سیروس؛ مختاری، مریم؛ رضایی، پریسا (1394). بررسی عوامل اجتماعی_فرهنگی مؤثر بر صرفه‌جویی آب در بین دانشجویان دانشگاه یاسوج. راهبرد اجتماعی فرهنگی، شمارۀ 15: 91-110.
-         حاتمی، عباس؛ نوربخش، سوسن (1398). بازسازی معنایی بحران آب در شرق اصفهان براساس نظریۀ زمینه‌ای. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 30، شمارۀ 73: 123-142.
-         حاجی‌زاده میمندی، مسعود؛ افراسیابی، حسین؛ بهارلوئی، مریم (1397). مطالعۀ کیفی مصرف آب در نگاه زنان شهر اصفهان. زن در توسعه و سیاست، دورۀ 16، شمارۀ 2: 271-293.
-         رجاییان، ندا؛ کشتی آرای، نرگس؛ نادی، محمدعلی (1397). تجارب زیستۀ دانش‌آموزان دورۀ تحصیلی ابتدایی از پیشرفت مصرف آب. آموزش محیط‌زیست و توسعۀ پایدار، شمارۀ 15: 47-60.
-         رستم‌آبادی سفلی، الهام (1379). برآورد معادله مصرف آب در فصول تابستان و زمستان در شهر تهران. مجلۀ برنامه و بودجه، شمارۀ 54 و 55: 77 - 106.
-         ریتزر، جرج (1394). نظریه­های جامعه‌شناسی، ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: نشر نی.
-         سراج‌زاده، حسین؛ محمدی، صدیق (1389). مسائل اجتماعی محله‌های شهر تهران. دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران.
-         صالحی، صادق؛ کریم‌زاده، سارا؛ امامقلی، لقمان (1394). تحلیل اجتماعی رفتار مصرف سبز در بین شهروندان استان مازندران. فصلنامۀجامعه‌شناسیسبکزندگی، سال اول، شمارۀ 1: 97-135.
-         عسگر سبحانی، علی (1396). شبیه‌سازی رفتار مشترکین در مصارف آب با استفاده از مدل عامل بنیان. پژوهش‌های جدید در مدیریت و حسابداری، شمارۀ 21: 49-56.
-         گزارش کار سازمان آب تهران در سال 1343 (1344). مسائل ایران، شمارۀ 26 و 27: 80-84.
-         محمدی، بختیار (1389). تحلیل روند بارش سالانۀ ایران. مجلۀجغرافیاوبرنامه‌ریزیمحیطی، سال 22، شمارۀ 43: 95 – 106.
-         محمدپور، احمد؛ ایمان، محمدتقی (1387). بازسازی معنایی پیامدهای تغییرات اقتصادی در منطقه اورامان تخت کردستان ایران: ارائۀ یک نظریۀ زمینه­ای. فصلنامۀ رفاه اجتماعی، سال 7، شمارۀ 28: 191-214.
-         آخرین میزان تولید و مصرف آب در تهران (1398، 28 تیر) برگرفته از سایت ایسنا به آدرس:
-         https://www.isna.ir/news/98042814491/آخرین میزان تولید و مصرف آب در تهران
-         تاریخچۀ آب در استان تهران، شرکت آب و فاضلاب استان تهران: www.tpww.ir

-         نیاز آب شرب پایتخت چقدر است؟ (1396، 14 مهر) برگرفته از سایت ایسنا به آدرس:

-         https://www.isna.ir/news/96071407063/ 

-         Bauman, Zygmunt; Lyon, David (2013). Liquid Surveillance. Cambridge: Polity Press.
-         Binet, M.; Carlevaro, F.; Paul, M. (2014). Estimation of Residential Water Demand with Imperfect Price Perception. Environmental Resource Economics. V. 59: 561-586.
-          Bradley S. Jorgensen, John F. Martin, Meryl W. Pearce, Eileen M. Willis (2014). Predicting Household Water Consumption with Individual-Level Variables. Developmental Child Welfare, V.  46: 872-897.
-         Creswell, J.W. (2012). Educational Reserach: Planning, Conducting and Evaluating Quantitative and Qualitative Research. 4th ed. London: Pearson.
-         Garcia - Cuerva, L.; Berglund, E. Z.; Binder, A. R. (2016). Public perceptions of water shortages, conservation behaviors, and support for water reuse in the US. Resourc. Conservation and Recycling, V.113: 106-115.
-         Glaser, B. G. (1978). Theoretical sensitivity. Mill Valley, CA: Sociology Press.
-         Guba, E. G. and Lincoln, Y. S. (2005). Paradigmatic Controversies, Contradictions, and Emerging Confluences. In N. K. Denzin; Y. S. Lincoln (Eds.). “Handbook of qualitative research” (3rd ed. p. 191– 215). Sage Publications Ltd.
-         Keshavarz, M.; Karami, E.; Vanclay, F. (2013). The Social Experience of Drought in Rural Iran. Land Use Policy, V. 30 (1): 120-129.
-         Urquhart, C. (2013). Grounded Theory for Qualitative Research. London: Sage Publication.