فرایند حاشیه‌ای شدن هویت مورد مطالعه: دانشجویان بلوچ دورة تحصیلات تکمیلی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه شیراز

2 دانشیار جامعه‌شناسی، دانشگاه شیراز

چکیده

هویت حاشیه‌ای، مفهومی سیال است و با نیروها و شرایط متعددی پیوند دارد و طی فرایندهای مختلف شکل می‌گیرد؛ براین‌اساس، در پژوهش حاضر سعی شده است فرایند و چگونگی ظهور هویت حاشیه‌ای دانشجویان تحصیلات تکمیلی بلوچ مطالعه شود. در این پژوهش، از نظریۀ زمینه‌ای اشتراوس و کوربین استفاده شده است. نمونه‌گیری، براساس دو نوع نمونه‌گیری نظری و هدفمند انجام شده است. مشارکت‌کنندگان تحقیق، دانشجویان بلوچ مقطع ارشد و دکترای دانشگاه‌های دولتی بوده‌اند. از بین این دانشجویان، 4 نفر دانشجوی دکترا و 11 نفر دانشجوی ارشد بوده‌اند. داده‌ها از طریق مصاحبۀ عمیق به‌ دست آمده است. تحلیل داده‌ها با استفاده از کدگذاری باز، محوری و انتخابی انجام شده است. نتایج پژوهش نشان داده است که ازنظر مشارکت‌کنندگان، نیروها و شرایطی مانند ناهمسانی و ناهمسازی مذهبی، پذیرش بوروکراتیک ضعیف، دفع دیوان‎سالارانۀ هویت بلوچی، بازنمایی منفی و کلیشه‌سازی رسانه‌ای از هویت بلوچ‌ها، آموزش‌وپرورش، هژمونی فرهنگی و سیاست محو زبانی، مشروعیت‌یافتگی حاشیه‌ای‌شدن، مکانمندی نامطلوب، سوء‌مدیریت مدیران دولتی و سیاستمداران، توسعه‌نیافتگی و محرومیت و ناکارآمدی نیروهای سطح استان، در ظهور هویت حاشیه‌ای نقش دارند. اصلی‌ترین پیامد ظهور هویت حاشیه‌ای ازجمله فرسایش و گسست تعلق به هویت ملی، برجسته‌شدن مرزهای هویتی است.

کلیدواژه‌ها


-       اشتراوس، انسلم و کوربین، جولیت (1391). مبانی پژوهش کیفی، فنون و مراحل تولید نظریۀ زمینه‌ای. ترجمه: ابراهیم افشار. تهران: نشر نی.
-       امیرکافی، مهدی و حاجیانی، ابراهیم (1392). نسبت هویت قومی و ملی در جامعۀ چندقومیتی ایران. فصلنامۀ راهبرد، سال 22، شمارۀ 66: 146-117.
-       ایمان، محمدتقی (1391). روش‌شناسی تحقیقات کیفی. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
-       بهشتی، سیدصمد و حقمرادی، محمد (1396). فراتحلیل مطالعات مرتبط با رابطۀ بین هویت قومی و هویت ملی در ایران با تأکید بر نقش رسانه. مسائل اجتماعی ایران، سال 8، شمارۀ 2: 27-5.
-       جعفرزداده‌پور، فروزنده و حیدری، حسن (1393). فراتحلیل رابطۀ هویت ملی و هویت قومی در ایران، راهبرد اجتماعی فرهنگی، دورۀ 3، شمارۀ 11: 96-63.
-       حاجیانی، ابراهیم (1387). نسبت هویت ملی با هویت قومی در میان اقوام ایرانی. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 9، شماره‌های 3 و 4: 164-143.
-       حسینی، سیدعباس (1395). بررسی شکاف و زمینه‌های آن در لایه‌های فرهنگی هویت ایرانیان. فصلنامۀ معرفت فرهنگی اجتماعی، سال 7، شمارۀ 4: 82-59.
-       عبداللهی، محمد و حسین‎بر، محمدعثمان (1381). گرایش دانشجویان بلوچ به هویت ملی در ایران. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 4، شمارۀ 4: 126-101.
-       عبداللهی، محمد و حسین‎بر، محمدعثمان (1385). هویت جمعی و نگرش به دموکراسی در ایران. مجلۀ جامعه‌شناسی ایران، دورۀ 7، شمارۀ 4: 37-3.
-       فکوهی، ناصر (1389). همسازی و تعارض در هویت و قومیت. تهران: انتشارات گل آذین.
-       قاسمی، علی‎اصغر؛ خورشیدی، مجید و حیدری، حسین (1390). همسازی هویت ملی و قومی در ایران و رویکرد اقوام ایرانی به وحدت ملی و حق تعیین سرنوشت. فصلنامۀ علوم اجتماعی، دورۀ 18، شمارۀ 55: 92-57.
-       کرسول، جان دبلیو (1391). روش و طرح تحقیق کیفی، انتخاب از میان پنج رویکرد. ترجمه: طهمورث حسنقلی‎پور، اشکان الهیاری و مجتبی براری، تهران: انتشارات نگاه دانش.
-       لهسائی‌زاده، عبدالعلی؛ مقدس، علی‌اصغر و تقوی‌نسب، مجتبی (1388). بررسی عوامل داخلی مؤثر بر هویت قومی و هویت ملی در میان اعراب شهرستان اهواز. جامعه‌شناسی کاربردی، سال 20، شمارۀ 33: 70-45.
-       مسعودنیا، حسین؛ مهرایی کوشکی، راضیه و کیانی، ناهید (1393). بررسی رابطۀ هویت ملی و قومی. فصلنامۀ توسعۀ اجتماعی- فرهنگی، دورۀ 3، شمارۀ 2: 165-139.
-       هابرماس، یورگن (1380). دگرگونی ساختاری در حوزۀ عمومی. ترجمه: جمال محمدی. تهران: نشر افکار.
-       یوسف‌‌وند، سامان (1395). پدیدارشناسی فهم کنشگران از مداخلات توسعه‌ای در اجتماعات محلی. رسالۀ دکتری. دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
-       یوسف‌‌وند، سامان (1398). معمای فقر و توسعه، از شعبده‌بازی تا واقع‌‌گرایی. تهران: انتشارات اندیشۀ احسان.
-       Ackerly, B. A; Stern, M & True, J (Eds.). (2006). Feminist Methodologies for International Relations. Cambridge University Press.‌
-       Citrin, J & Sears, D (2009). Balancing National and Ethnic Identities: The Psychology of E Pluribus Unum. In R. Abdelal, Y. Herrera, A. Johnston, & R. McDermott (Eds.), Measuring Identity: A Guide for Social Scientists, Cambridge: Cambridge University Press, (pp. 145-174).
-       Gong, L (2007). Ethnic Identity and Identification with the Majority Group: Relations with National Identity and Self-esteem. International Journal of Intercultural Relations, 31 (4): 503-523.
-       Idris, F et al (2012). The Role of Education in Shaping Youth's National Identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences59: 443-450.‌
-       Meleis, A. I & Im, E. O (2002). Grandmothers and Women's Health: from Fragmentation to Coherence. Health Care for Women International, 23 (2): 207-224.‌
-       Molina, L. E; Phillips, N. L & Sidanius, J (2015). National and Ethnic Identity in the Face of Discrimination: Ethnic Minority and Majority Perspectives. Cultural Diversity and Ethnic Minority Psychology, 21 (2): 225.‌
-       Patton, M. Q (2002). Qualitative Evaluation Methods. Beverly Hills: Sage.
-       Sanina, A (2012). Competing for a Citizen: “Visible” and “Invisible” Forms of State Identity in Russia. Journal of Eurasian Studies, 3 (2): 126-146.‌
-       Van Den Tillaart, S; Kurtz, D & Cash, P (2009). Powerlessness, Marginalized Identity, and Silencing of Health Concerns: Voiced Realities of Women Living with a Mental Health Diagnosis. International journal of mental health nursing, 18 (3): 153-163.
-       Vasas, E. B (2005). Examining the Margins: A Concept Analysis of Marginalization. Advances in Nursing Science, 28 (3): 194-202.‌