زمینه‌‌های شکل‌گیری دست‌فروشی در شهر رشت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران،

2 دانشیار دانشکدۀ علوم اجتماعی، دانشگاه تهران

3 دانشجوی دکترای جامعه‌‌شناسی، پردیس البرز، دانشگاه تهران

چکیده

دست‌فروشی، ازجمله فعالیت‌های متداول و دیرینه‌‌ای محسوب می‌‌شود که به صور گوناگون در زیست شهری به وقوع می‌‌پیوندد؛ براین‌اساس، می‌‌توان دست‌فروشی را پدیده‌‌ای اثرگذار در مدیریت شهری تلقی کرد. این پژوهش، با هدف شناسایی زمینه‌‌های مختلف بروز دست‌‌فروشی در شهر رشت انجام شده است؛ ازاین‌رو، تلاش شده است با اتخاذ روش تحقیق کیفی، تجربۀ زیستۀ گروه‌‌های درگیر با دست‌فروشی ارائه شود که عمدتاً شامل دست‌فروش‌ها،خریداران و مدیران و مأموران شهری‌اند. بدین‌منظور با استفاده از نمونه‌‌گیری هدفمند و انجام 31 مصاحبه و بهره‌گرفتن از شیوۀ تحلیل تماتیک، مفاهیم مهم طبقه‌‌بندی شده‌‌اند. نتایج یافته‌‌های این پژوهش نشان می‌‌دهد که زمینه‌‌های شکل‌‌گیری دست‌فروشی تحت تأثیر مؤلفه‌‌های گوناگونی است که می‌توان آنها را در سه دسته زمینه‌‌های ایجادکننده، ترغیب‌کننده و تشدیدکننده‌‌ قرار داد. این زمینه‌‌ها به نحوی باهم پیوند خورده‌‌اند که باعث می‌‌شود دست‌فروشی در حیات شهری پیامدهای متناقض مثبت یا مخربی را در بر داشته باشد، به‌طوری‌که تحت شرایط گوناگون فردی و اجتماعی، وقوع این پدیده در سطح جامعه را محتمل می‌‌سازند و ازسوی‌دیگر با داشتن تأمین نیازها یا منافع افراد انگیزۀ اقدام بدان فعالیت را بیشتر می‌‌نمایند و درنهایت، با تداوم‌بخشی به دست‌فروشی بروز آن در سطح جامعه تشدید می‌‌شود.

کلیدواژه‌ها


- اکبری، علی‌اکبر (1358). لمپنیسم و انقلاب ایران. اندیشۀ آزاد، شمارۀ ۶: 49-43.
- بیات، آصف (1391). سیاست‌های خیابانی: جنبش تهی‌دستان در ایران. ترجمه: اسدالله نبوی چاشمی. تهران: پردیس دانش.
- دراکاکیس، اسمیت و دیوید، ویلیام (1377). شهر جهان‌سومی. ترجمه: فیروز جمالی. چاپ اول. تهران: نشر توسعه.
- دهخدا، علی‌اکبر (1377) لغت‌نامه. زیر نظر محمد معین و سیدجعفر شهیدی. جلد 8. تهران: دانشگاه تهران.
- رنانی، محسن؛ اربابیان، شیرین و میرزایی، محمد (1390). شناخت ساختار اشتغال زنان در بخش غیررسمی کشور. تحقیقات توسعۀ اقتصادی، شمارۀ 1: 62-38.
- شفیعی ماسوله، سیدرضا (1394). بررسی وضعیت دست‌فروشان خیابانی و سیاست‌های مدیریت شهری؛ موردمطالعه: شهر رشت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد. دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی. دانشگاه گیلان.
- شیخی، محمد (1369). علل و پیامدهای دست‌فروشی. اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ 35: 70-66.
- صادقی فسایی، سهیلا و آجرلو، فاطمه (1391). تبیین جامعه‌شناختی گرایش زنان به دست‌فروشی (مطالعۀ موردی زنان دست‌فروش در مترو). فصلنامۀ مطالعات جامعه‌شناختی، دورۀ 19، شمارۀ 1: 122-79.
- صادقی نایینی، حسن؛ جعفری، حمیدرضا و صالحی، اسماعیل (۱۳۸۶). فروشندگان سیار خیابانی: منابع سیار مولد آلودگی صوتی یا تأمین‌کنندگان مایحتاج شهروندان. اولین کنفرانس مهندسی برنامه‌ریزی و مدیریت سیستم‌های محیط‌زیست، تهران، دانشگاه تهران، دانشکدۀ محیط‌زیست.
- صالحی فرد، محمد (1388). پدیدۀ دست‌فروشی- پدیدۀ قاچاق کالا، تعاملات و آثار: موردمطالعه دست‌فروشان شهر مشهد. مشهد: شهرداری مشهد.
- صرامی، حسین (1372). بررسی مشاغل غیررسمی (بیکاری، نه کاری، ناکاری). اصفهان: انتشارات جهاد دانشگاهی اصفهان.
- طالب‌پور، اکبر (1394). تبیین جامعه‌شناختی گرایش به دست‌فروشی: پژوهشی کیفی (مطالعۀ موردی دربارۀ مردان دست‌فروش بازار و مترو در شهر تهران). معرفت فرهنگی و اجتماعی، سال 6، شمارۀ 3 (پیاپی ۲۳): 163-141.
- عرب مازار یزدی، علی (1386). اقتصاد سیاه در ایران. تهران: مؤسسۀ تحقیقات و توسعۀ علوم انسانی.
- کلدی، علیرضا و شفائی‌زاده، نسرین (1379). بررسی رابطۀ ساختار اجتماعی و رفتار نابهنجار اجتماعی در محدودۀ میدان آزادی تهران، شناخت، شمارۀ 28: 179-158.
- کوئن، بروس (1388). مبانی جامعه‌شناسی. ترجمه: غلامعباس توسلی و رضا فاضل، تهران: انتشارات سمت.
- مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی (1396). گزارش واکاوی افزایش اشتغال در سال‌های 1394 و 1396، تهیه و تدوین: فاطمه عزیزی و سیدهادی مسوی نیک، تهران: معاونت پژوهش‌های اقتصادی مرکز پژوهش‌‌های مجلس شورای اسلامی.
- منکیو، گریگوری (1387). مبانی علم اقتصاد. ترجمه: حمیدرضا ارباب. تهران: نشر نی.
- نواح، عبدالرضا؛ حسین‌زاده، حسین و درویشی، نسرین (1386). بررسی علل گرایش به مشاغل کاذب در شهر اهواز. مجلۀ پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی)، جلد 28، شمارۀ 7: 16-1.
- هاروی، دیوید و مری‌فیلد، اندی (1391). حق به شهر: ریشه‌های شهری بحران‌های مالی. ترجمه: خسرو کلانتری. تهران: مهر ویستا.
-          Adhikari, Dipak Bahadur (2011). Income generation in informal sector: A case study of the street vendors of Kathmandu Metropolitan City. Economic Journal of Development, 13&14 (1-2): 1-14.
-          Bhowmik, S. K. (2005). Street vendors in Asia: A Review. Economic and Political Weekly, 40 (22/23): 2256-2264.
-          Charmaz, K. (2000). Grounded Theory: Objectivist and Constructivist Methods. In Norman K. Denzin & Yvonna S. Lincoln (eds.), Handbook of Qualitative Research, 2nd edition, pp. 509- 535.
-          De Soto, H (1989). The Other Path: the Invisible Revolution in th. third World. New York: Harper and Row.
-          Heinonen, U. (2008). The Hidden role of Informal Economy: is Informal Economy Insignificant for Phnompenh’s development. Modern myths of the Mekong, 123-132. http://www.water.org/.
-          John Albert, Gaber (1993). Manhattan's 14th Street Vendors Market: An Analysis of the Informal Economy. Columbia University, ProQuest Dissertations Publishing.
-          Joyce, P. J., & Voytek, K. P. (1996).Navigating the new workplace. Journal of Vocational Education, 71 (5): 30-32.
-          Njaya, Tavonga (2015). Strategies for Daily Survival: The Role of Social Capital among Street Vendors of Harare Metropolitan. IOSR Journal Of Humanities And Social Science (IOSR-JHSS), Volume 20, Issue 7, Ver. II: 98-105.
-          Palacios, Rosario (2016). The New Identities of Street Vendors in Santiago. Chile, Space and Culture, Vol. 19 (4): 421–43.
-          Recio, R. B., & Gomez Jr, J. E. A. (2013). Street Vendors, their Contested Spaces, and the Policy Environment: A view from Caloocan, Metro Manila. Environment and Urbanization Asia, 4 (1): 173-190.
-          Roever, Sally & Skinner, Corrarino(2016). Street Vendors and Cities. Environment & Urbanization (IIED), 28 (2): 359–374.
-          Tao, Yang (2002). A Study on Street Vendor in Beijing Based on Urban Design, Tsinghua University (People's Republic of China). ProQuest Dissertations Publishing. H102062. Degree ADV DEG.
-          Timalsina, Krishna Prasad (2012). Contextualizing Livelihood: Livelihood Of Street Vendors In the Urban Areas of Kathmandu Metropolitan City, Nepa. International Journal of Politics and Good Governance, 3 (3.1): 1- 24.
-          Yatmo, Y. A. (2009). Perception of Street Vendors as ‘Out of Place’urban Elements at Day Time and Night Time. Journal of Environmental Psychology, 29 (4): 467-476.