پدیده‌نگاری فروشندگان خیابانی در شهر سنندج

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار جامعه‌‌شناسی دانشگاه کردستان

چکیده

پژوهش حاضر به دنبال پدیده‌‌نگاری دست‌‌فروشی در میان فروشندگان خیابانیِ شهر سنندج است تا ضمن تفسیر موقعیت‌‌های آنها در نظام اقتصاد غیررسمی، به واکاوی عوامل شکل‌‌دهنده و برسازندۀ دست‌‌فروشی در میدان اجتماعی و فرهنگی آنها بپردازد. دراین‌راستا از دیدگاه موافقان و مخالفان این پدیده، به‌عنوان راهنمای کار و صورت‌بندی مفاهیم بهره گرفته شده است. این پژوهش در سنتِ روشیِ کیفی صورت گرفته و از روش پدیده‌‌نگاری، برای کشف و استخراج مقولات استفاده شده است که در آن، ابزارهای مشاهدۀ مشارکتی و مصاحبۀ عمیق جهت گردآوری داده‌‌های موردنیاز به کار رفته است. میدان پژوهش حاضر، شهر سنندج و خیابان فردوسی (حدفاصل میدان آزادی تا میدان انقلاب) است که در آن انبوه دست‌فروشان با ارائۀ کالاها و خدمات متنوع را شاهدیم. شیوۀ نمونه‌گیری این پژوهش، هدفمند بوده است؛ بدین معنا که با افرادی گفتگو شده است که نخست تجربۀ زیسته از پدیدۀ دست‌فروشی ‌دارند (دست‌‌فروشان) و دوم دارای اطلاعات و شناخت عمیق از خلق این وضعیت‌اند (کارگزاران توسعۀ شهری). بر همین مبنا با استفاده از نمونه‌‌گیری هدفمند و با رعایت حداکثر تنوع براساس معیارهای سن، جنس و سابقۀ دست‌فروشی، 21 دست‌‌فروش و براساس سابقۀ مدیریت و نوع دستگاه متولی 6 مصاحبه با کارگزاران توسعۀ شهری تا مرحلۀ اشباع داده‌‌ها انجام گرفت. اطلاعات برآمده از دل مصاحبه‌‌ها، در قالب 9 مفهوم اصلی صورت‌بندی شدند و مفاهیم برآمده از روش موردمطالعه عبارت‌اند از: دست‌‌فروشی محصول توسعه‌‌نیافتگی، واقعیت زندگی لب مرزی (حاشیه‌نشینی)، تهی‌شدن جامعه از ظرفیت‌‌های اجتماعی، تحمل رنج اجتماعی، هجوم به اقتصاد پیش‌‌ساختۀ خیابانی، جهان‌‌های ناممکن دست‌‌فروشی، دست‌‌فروشی به‌مثابه شیوۀ زندگی، شکل‌‌گیری سیاست‌‌های خیابانی، و تثبیت توسعۀ توسعه‌نیافتگی اقتصاد غیررسمی. به‌‌عنوان نتیجۀ شرایط تاریخی، موقعیت جغرافیایی و نگاه آمرانه و سیاسی به توسعه، ازجمله شرایط و زمینه‌‌هایی‌اند که چنین زیست‌‌جهانی را برای کنشگران این حوزه معنادار ساخته‌اند.

کلیدواژه‌ها


-         اکبری، فریبا و سعید خانی (١٣٩٤). علل گرایش به تداوم دست‌فروشی: مطالعۀ موردی در شهر سنندج. فصلنامۀ دانش انتظامی کردستان، سال 6، شمارۀ 23 18-1.
-         بیات، آصف (1391). سیاست‌های خیابانی: جنبش تهی‌دستان در ایران. ترجمه: اسداله نبوی چاشمی. تهران: انتشارات پردیس دانش.
-         تجدد، حسین (١٣٨٧). پیامدهای مثبت و منفی اجرای اصلاحات ارضی در ایران. ماهنامۀ حافظ، شمارۀ 54 56-50.
-         رفعت‌جاه، مریم و مرجان ربیعی (١٣٩٥). تجربۀ ایفای هم‌زمان نقش شغلی- خانوادگی در زنان سرپرست خانوار دست‌فروش مترو. فصلنامة رفاه اجتماعی، دورۀ 16، شمارۀ 62186-143.
-         سرلک، احمد (١٣٨٤). اقتصاد زیرزمینی. ماهنامۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ ٢١٣١٥٤-١٦٣.
-         شیخی، محمد (١٣٦٩).علل و پیامد‌های دست‌فروشی. ماهنامۀ اطلاعات سیاسی- اقتصادی، شمارۀ ٣٥70-66.
-         طالب‌پور، اکبر (١٣٩٣). تبیین جامعه‌‌شناختی گرایش به دست‌فروشی؛ پژوهشی کیفی (مطالعة موردی دربارة مردان دست‌فروش بازار و مترو در شهر تهران). فصلنامۀ معرفت فرهنگی اجتماعی، دورۀ 6، شمارۀ 3163-141.
-         محمدپور، احمد (۱۳۹۲). روش تحقیق کیفی، ضدروش ۲. تهران: انتشارات جامعه‌‌شناسان.
-         میرزایی، خلیل (1395). کیفی‌پژوهی؛ پژوهش، پژوهشگری و پژوهش‌‌نامه‌نویسی، جلد اول. تهران: نشر فوژان.
-         هاروی، دیوید و اندی مری‌فیلد (1391). حق به شهر؛ ریشه‌های شهری بحران‌های مالی. ترجمه: خسرو کلانتری. تهران: انتشارات مهر ویستا. 
-          Abou El-Haggag Mehanna, W. (2019). " Urban Renewal for Traditional Commercial Streets at the Historical Centers of Cities. Alexandria Engineering Journal, Volume 581127-1143.
-          Bromley, Ray (2000). Street Vending and Public Policy: A Global Review. International Journal of Sociology and Social Policy, 20(1/2).
-          Bruce, Christine (1997). The Seven Faces of Information Literacy. Adelaide: Auslib Press.
-          Cohen, Monique Et al. (2000). Women Street Vendors: the Road to Recognition. New York: The Population Council.
-          Dahlin, Bo (1999). Ways of Coming to Understand: Metacognitive Awareness among First-Year University Student. Scandinavian Journal of Educational Research, 43, 191-208.
-          De Soto, Chen (2002). Street Vending an Public Policy: A Global Review. International Journal of Sociology and Social Policy, 201-28.
-          Fernand, Braudel (2002). The Wheels of Commerce. Civilization and Capitalism 15th–18th Century. volume 2. University of California Press9–75.
-          Ghatak, Ishani & Chatterjee Soumendu (2018). Urban Street Vending Practices: an Investigation of Ethnic Food Safetyknowledge, Attitudes, and Risks among Untrained Chinese Vendors Inchinatown, Kolkata. Journal of Ethnic Foods. Volume 5.272-285
-          Harding, Vanessa (2008). “Shops, Markets and Retailers in London’s Cheapside, c. 1500-1700,in: Retail Circuits and Practices in Medieval and Early Modern Europe, pp 70–155.
-          Palacios, Rosario (2016). The New Identities of Street Vendors in Santiago, Chile. Space and Culture, Volume 19, issue 4.421-434.
-          Payne, Geoff & Judy Pany (2005). Key Concepts in Social Research. London: Sage Publication.
-          Saljo, R. (1988). Learning in Educational Settings: Methods of Inquiry. In P. Ramsden (Ed). Improving learning: New Perspective. London: Prentice Hall. 
-          Spuffford’s work on chapmen in books was for instance followed by Margaret Hunt,
“Hawkers, Bawlers and Mercuries: Women and the London Press in the Early Enlightenment,” in Margaret Hunt et al. (eds), Women and the Enlightenment (New York, 1984), pp. 48–68, by Laurence Fontaine’s History of Pedlars in Europe (Cambridge, 1996) and Jeroen Salman, “Peddling in the past. Dutch itinerant bookselling in a European perspective.
-          van den Heuvel, Danielle (2012). Selling in the Shadows: Peddlers and Hawkers in Early Modern Europe. Essays in honor of Jan Lucassen. Publisher: Brill125–151.
-          Glaser, Barney G. & Anselm L Strauss (1967). The Discovery of Grounded Theory: Strategies for Qualitive Research. Chicago: Aldintransaction a Division of Transaction Publishers.
-         Yatmo, Yandi Andri (2009). Perception of Street Vendors as ‘Out of place’urban Elements at Day Time and Night Time. Journal of environmental psychology, 29 (4)467-476.