فراتحلیل آسیب‌های اجتماعی رایج در بین دانش‌آموزان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری جامعه‌شناسی پردیس البرز دانشگاه تهران

چکیده

ناهنجاری‌‌های رفتاری در همه جوامع به چشم می‌‌خورد ولی با توجه به شرایط جامعه، نوع‌‌، میزان و شدت آن متفاوت است. افزایش ناهنجاری‌‌های رفتاری در بین دانش‌آموزان از یک طرف بیانگر شروع ناهنجاری در سنین پایین و از طرف دیگر بیانگر تداوم آن در آینده است که در نهایت بنیان‌‌های جامعه را به مخاطره خواهد انداخت. از این رو شناسایی زمینه‌‌ها، دلایل و پیامدهای آسیب‌‌ها و انحرافات اجتماعی شایع در بین دانش‌آموزان نیازمند تبیین و تدقیق مضاعف است. این مقاله با استفاده از روش فراتحلیل، 25 مورد از مقالات علمی-پژوهشی را که در سالهای 1378 تا 1398 در ایران تالیف شده است، انتخاب و بر اساس شاخصهای روشی و نظری  بررسی و ارزیابی کرده است. طبق یافته­های تحقیق چهار آسیب اجتماعی رایج در میان دانش‌آموزان عبارتند از: خشونت، اعتیاد، انحرافات جنسی و خودکشی. این مقاله همچنین به دسته‌بندی و تحلیل عوامل موثر بر گرایش دانش‌آموزان به این آسیبها و مقایسه یافته‌‌ها با نتایج پژوهش‌‌های خارجی درخصوص این آسیب‌‌ها پرداخته است.

کلیدواژه‌ها


  • آزاد ارمکی، تقی ؛ شریفی ساعی، محمدحسین (1390) «تبیین جامعه شناختی روابط جنسی آنومیک در ایران»، فصلنامه خانواده پژوهی، سال هفتم، شماره 28، زمستان 1390، صص 435-462.
  • استیسی، د. رالف (1378) «مدیریت بر شناخته ها»، مترجمان محسن قدمی و مسعود نیازمند، انتشارات مرکز آموزش مدیریت دولتی.
  • اسماعیلی، علیرضا (1391)، «بررسی نقش عوامل اجتماعی بر تکدی گری در شهر گنبدکاووس در سال 1390»، فصلنامه مطالعات جامعه شناختی جوانان، سال سوم، شماره هشتم، صص 23-44
  • ایزانلو، بلال؛ حبیبی، مجتبی (1390)، « کاربرد فراتحلیل در تحقیقات علوم اجتماعی و رفتاری : مروری بر مزایاف تنگناها و روش شناسی»، فصلنامه تحقیقات علوم رفتاری، دوره 9، شماره 1، صص 70-82
  • ایلواری، محبوبه (1394)، «بررسی ساختار خانواده و رابطه آن با کجروی های فرهنگی براساس تبیینی از نظریه کنترل قدرت هاگان»، کنفرانس بین المللی مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، 17 می 2015، استانبول ترکیه.
  • بشارت، محمدعلی؛ کریمی، سعید؛ سعادتی، مهسا (1394) «مقایسه مردان همجنس گرا و دگرجنس گرا از نظر ناهمنوایی جنسیتی در دوران کودکی و نرخ باروری در شجره خانوادگی»، فصلنامه روانشناسی معاصر، 10(2)، صص 3-14.
  • بلیکی، نورمن (1387)، «طراحی پژوهش های اجتماعی»، ترجمه حسن چاوشیان، تهران : نشر نی.
  • بهادری خسروشاهی، جعفر (1396). «مقایسه رفتارهای پرخطر، راهبردهای فرایندی نظم جویی هیجان و حافظه فردمحور پیرمون محور در دانش آموزان دبیرستانی با و بدون گرایش به اعتیاد»، فصلنامه اعتیادپژوهی سوءمصرف مواد، سال یازدهم، شماره چهل و سوم، پائیز 1396، صص 71-89.
  • پرت واین، دیوید و ساترلند، ادوین (1386)، «روانشناسی و جرم»، ترجمه داوود نجفی توانا، تهران.
  • تنهایی، ابوالحسن؛ عباسی، حسین؛ اسفجیر، علی اصغر (1386)، «بررسی رابطه بین جنسیت و میزان بزهکاری»، فصلنامه تخصصی جامعه شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی آشتیان، سال سوم، شماره اول.
  • حیدری، علی حیدر؛ گلچین، مسعود؛ زارع، بیژن؛ روهنده، مجید (1396)، «فراتحلیل عوامل اجتماعی موثر بر خشونت بین فردی»، فصلنامه توسعه، دوره 12، شماره 2، صص 55-82
  • رفاهی، ژاله؛ گودرزی، محمود؛ میرزایی، مرتضی (1391)، «بررسی عوامل موثر بر شکل گیری رابطه دوستی پیش از ازدواج بین دختران و پسران از دیدگاه دانشجویان»، فصلنامه جامعه شناسی زنان، دوره 3، شماره 1، صص 117-133.
  • روشن نیا، مریم (1395) «بررسی عوامل فرهنگی، اجتماعی و روانی دوستی و معاشرت دختر و پسر قبل از ازدواج»، مجله پیشرفت های نوین در علوم رفتاری، دوره اول، شماره اول، آبان 1395، صص 42-51.
  • زاده محمدی، ع و احمدآبادی، ز (1387)، «هم وقوعی رفتارهای پرخطر در بین نوجوانان دبیرستان های شهر تهران»، فصلنامه خانواده پژوهی، سال چهارم، شماره 13.
  • زاهدی، شمس السادات؛ محمدی، ابوالفضل (1384)، «فراتحلیل : راهی به سوی شناسایی ارزشیابی ترکیب و تلخیص پژوهش»، مطالعات مدیریت، شماره 47.
  • ستوده، هدایت اله (1386) آسیب شناسی اجتماعی، تهران: انتشارات آوای نور، چاپ هجدهم
  • شریعت، ارغوان؛ قمرانی، امیر؛ عابدی، احمد؛ شریفی، طیبه (1394). «فراتحلیل اثربخشی زوج درمانی بر افزایش رضایت زناشویی (ایران 1385-1391)»، مجله مطالعات زن و خانواده، دوره 3، شماره 1، بهار و تابستان 1394، صص 93-109.
  • شکربیگی، عالیه؛ مستمع، رضا (1393)،« فراتحلیل مطالعات انجام شده پیرامون خشونت علیه زنان»، فصلنامه جامعه شناسی ایران، سال پانزدهم، شماره 2.
  • شورای عالی رفاه و تامین اجتماعی ،1394)، سند ائتلاف نظام مراقبت اجتماعی دانش آموزان
  • شوشتری، میترا؛ خانی پور، حمید (1393)، «مقایسه خودآسیب رسانی و اقدام به خودکشی در نوجوانان»، فصلنامه روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، دوره 20، شماره 1، صص 3-13.
  • صمدی فرد، حمیدرضا؛ نریمانی، محمد. (1397). «نقش باورهای غیرمنطقی، خودکارآمدی و ذهن آگاهی در پیش بینی قلدری دانش آموزان». روانشناسی مدرسه، 7 ( 3 ،) 138 – 158
  • عابدی، احمد؛ عریضی، حمیدرضا؛ محمدزاده، فاطمه (1385)، «درآمدی بر روش پژوهش فراتحلیل در تحقیقات آموزشی»، فصلنامه روش شناسی علوم انسانی، حوزه و دانشگاه، شماره 49
  • عطایی، حامد؛ ناصری راد، محسن؛ محبی، سید فاطمه (1388)، «اثرسنجی برنامه های اوقات فراغت دختران دانش آموز»، فصلنامه مطالعات راهبردی زنان، دوره 11، 44، تابستان، صص 205-236.
  • علیوردی نیا، اکبر؛ شهریاری، نگار (1396)، «بررسی رفتار انحرافی دانشجویان : ارزیابی توان تبیینی نظریه های کلاسیک فشار و کنترل»، فصلنامه جامعه پژوهی فرهنگی، سال هشتم، شماره 2 (پیاپی 24).
  • قاضی طباطبائی، محمود؛ ودادهیر، ابوعلی (1389)، «روش تحقیق فراتحلیل»، تهران : انتشارات جامعه‌شناسان.
  • کامکار، مهدیس و جباریان، شادی(1384)، «خود ارضایی و نوجوانان نگرش و باورهای فرهنگی»،دومین کنگره سراسری خانواده و مشکلات جنسی،تهران؛

https://civilica.com/doc/212376

  • گلدستاین، آرنولد (1391)، روانشناسی خرابکاری(وندالیسم)، ترجمه جهانبخش نیکوپور، تهران: سازمان تحقیقات و مطالعات ناجا پروهشکده انتظام
  • لوزیک دانیلین (1383) نگرشی نو در تحلیل مسائل اجتماعی، ترجمه سعید معید فر، تهران، انتشارات امیرکبیر، چاپ اول
  • محرابی، حسینعلی؛ شیخ دارانی، هما (1392). «نقش عوامل موثر در گرایش به خودکشی دانش آموزان دختر دوره متوسطه». دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی ، 14 ( 3 ،) 91 -.100
  • مهدوی، محمدصادق؛ عباسی اسفجیر، علی اصغر (1387). «بررسی رابطه بین پیوندهای اجتماعی – خانوادگی و میزان بزهکاری نوجوانان». فصلنامه پژوهش اجتماعی، سال اول، شماره اول، صص11-47
  • مهری، نادر؛ اسماعیلی، رضا؛ رجبی، مهدیه؛ ترکاشوند، محمد (1391)، «فراتحلیل اثربخشی برنامه‌های پیشگیری در تغییر نگرش دانش آموزان نسبت به سوءمصرف مواد در ایران»، فصلنامه اعتیادپژوهی سوءمصرف مواد، سال ششم، شماره بیست و سوم، صص 9-28.
  • نائیجی، مختار (1387)، «علل گرایش به اعتیاد و راه های پیشگیری و درمان آن»، خبرگزاری دانشجویان ایران.
  • هدایتی مقدم، محمدرضا؛ فتحی مقدم، فرهاد؛ پورافضلی فیروزآبادی، سیدجواد (1388)، «بررسی رفتارهای پرخطر مرتبط با سلامت در دانشجویان مقطع کارشناسی دانشگاه فردوسی مشهد در سال 1387»، طرح پژوهشی، کارفرما : معاونت پژوهش و فناوری جهاد دانشگاهی
  • هزارجریبی، جعفر؛ صفری شالی، رضا (1392)، «تحلیل برنامه اجتماع محور پیشگیری از آسیب های اجتماعی»، فصلنامه علمی پژوهش های اطلاعاتی و جنایی، دوره 8، شماره 30، صص74-39.
  • هومن، حیدرعلی (1387)، «راهنمای عملی فراتحلیل در پژوهش علمی»، تهران : انتشارات سمت.
  • N., Rule. N. O., Adams. R. B. Jr., & Macrae. C. N. (2007). Us and them: Memory advantages in perceptually ambiguous groups. Psychonomic Bulletin & Review, 14, 687-92.
  • Blanchard, R., & Klassen, P. (1997). H-y antigenand homosexuality in men. Journal of Theoretical Biology, 185, 373-378.
  • Copello A., Valleman R. & Templeton L. (2005). Family interventions in the treatment of alcohol and drug problems. Drug & Alcohol Review, 24(4), 369-385.
  • Cooper, M. L., Shapiro, C. M., & Powers, A. M. (1998). Motivations for sex and risky sex behavior among adolescents and young adults: A functional perspective. Journal of Personality and Social Psychology, 75, 1528-1558.
  • Garland S. & Zigler L. (1993). Diagnosis of disruptive behavior disorders using the Millon Adolescent Personality Inventory. Psychological Reports, 73, 895-914.
  • Goode, E., & Ben-Yehuda, N. (2010). Moral Panics: The social construction of deviance. John Wiley & Sons.
  • Hagan, J. (1992)."Society, Craim & Crimminal Behavior / United Hall Inc / D.c/ pp 3 – 171.
  • E., Becker. J. B., Arnold. A. P., Berkley. K. J., Blaustein. J. D., & Eckel. L. A. (2004). Strategies and methods for research on sex differences in brain and behavior.Endocrinology, 146, 1650-1673.
  • Jigău, M., Liiceanu, A. and Preuteasa, L, (eds.) (2006). Violenta în scoală, Bucuresti: Alpha MDN.
  • Kaplan and Sadocks, (2003). Comprehensive textbook of psychiatry seventh. Edition.
  • Kureg, E. Dahulberg, I.L. Mercy, J.A. & Lazano, R. (2002). World report in violence and health, Genava : WHO.
  • M. S., Byne. W., Tobet. S., Mattiace. L. A., Kemether. E., Edgar. M. A., et al. (2001). The interstitial nuclei of the human anterior hypothalamus: An investigation of variation with sex, sexual orientation, and HIV status. Hormones and Behavior, 40, 86-92.
  • LeVay, S. (1996). Queer science: the uses and abuses of scientific research on homosexuality. MA: MIT Press.
  • Levay, S. (2011). Gay, straight, and the reason why: The science of sexual orientation. New York: oxford university press.
  • Lippa, R. A. (2000). Gender related traits in gay men, lesbian women, and heterosexual men and women: the virtual identity of homosexual-heterosexual diagnosticity and gender diagnosticity. Journal of Personality,68, 899-926.
  • McAnulty, R. D., M., & Burnette. M (2007). Sex and Sexuality. London : Praeger
  • McLaughlin, E., & Muncie, J. (Eds.). (2012). The Sage dictionary of Sage.
  • Mertoglu, M. and Aydın, O (2011). The Stockholm Criminology Symposium Program and Abstract) Stockholm. The Swedish National Council for Crime Prevention İnformation and publications .
  • Mortier, P., Auerbach, R.P., Alonso, J., Axinn, W.G., Cuijpers, P. & et al. (2018). Suicidal thoughts and behaviors among college students and same-aged peers: results from the World Health Organization World Mental Health Surveys. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 53(3), 279-288.
  • AJ : Kasenda. B : Briel. M (2012). "Meta-analyses : What they can and can not do". Swiss medical weekly 142.
  • Organization WH. Multisite intervention on suicidal behaviors Supre-Miss: Protocol of supremiss. Geneva: World Health Organization,(2014).
  • Pan, Y.J., Juang, K.D., Lu, S.R., Chen, S.P., Wang, Y.F. & et al. (2017). Longitudinal risk factors for suicidal thoughts in depressed and non-depressed young adolescents. Australian & New Zealand Journal of Psychiatry, 51(9), 930-937.
  • Rahman, Q., Wilson, G. D., & Abrahams, S. (2007). Sexual orientation related differences in spatial memory. Journal of the International Neuropsychological Society, 7, 867-881
  • Rosenthal, Robert. (1991). CUMULATING Psychology : An Appreciation of Donald T. Campbell, Journal of the Psychological Science, Vol 2. Issue 4.pp 213-223
  • Robert & dematto, m.r. (2001), Meta analysis : recent developments in quantitive methods for literature reviews, annual review of psychology, 52, pp. 59-82
  • Santtila, P., Sandnabba, N. K., Harlaar, N., Varjonen, M., Alanko, K., von der Pahlen, B. (2008). Potential for homosexual response is prevalent and genetic. Biological Psychology,77, 102-5.
  • Simbar M, Golezar S, Alizadeh Sh, Hajifoghaha M.(2018) Suicide Risk Factors in Adolescents Worldwide: A Narrative Review. J Rafsanjan Univ Med Sci : 16 (12) : 1153-68
  • Williams, T. J., Pepitine, M. E., Christensen, S.E., Cooke, B. M., Huberman, A. D., Breedlove, N. J., et al. (2000). Finger length ratio and sexual orientation. Nature,404(6777), 455-456.
  • Wolf, Fredric (1986), Meta-Analysis: Quantitative Methods for Research Synthesis, Volume 59, SAGE Publications.

 

لیست مقالات مورد استفاده در فراتحلیل

  • فرهمند، مهناز؛ محمدی، حمدی؛ عالی‌نژاد (1394) بررسی رابطه مولفه‌های اجتماعی-فرهنگی و آسیب‌پذیری اخلاقی (مطالعه موردی دانش‌آموزان دبیرستان ناحیه دو شهر یزد)، فصلنامه مطالعات جامعه‌شناختی جوانان، سال ششم، شماره هجدهم، صص 99-126
  • زارع، بیژن؛ اسفندیاری، محمد علی (1392) بررسی تطبیقی هنجارشکنی‌ها در بین دانش‌آموزان سال سوم متوسطه خواف و بیرجند و عوامل اجتماعی موثر بر آن، نشریه علوم اجتماعی سال دهم، شماره 1 صص 117-146
  • عیسی مراد، ابوالقاسم (1395) بررسی مقایسه‌ای آسیب‌شناسی و رفتاری اجتماعی دانش‌آموزان متوسطه شهر تهران، فصلنامه پژوهش در نظام های آموزشی، دوره 9، شماره 31، صص 211-226
  • بشرپور، سجاد؛ نریمان، محمد؛ عیسی‌زادگان (1391) تعیین نیمرخ آسیب‌شناختی دانش‌آموزان مواجه‌شده با رویدادهای آسیب زا، دوره 15، شماره 2
  • نبوی، عبدالحسین؛ نواح، عبدالرضا؛ حسینوند، افسانه (1396) بررسی برخی عوامل اجتماعی موثر بر هنجارشکنی دانش‌آموزان (مورد مطالعه: دانش‌آموزان پسر و دختر دبیرستانی شهر اهواز، فصلنامه توسعه اجتماعی، دوره یازدهم، شماره 4
  • ایمان، محمد تقی؛ بهمنی، لیلا؛ دلاور، مریم سادات (1395) سنجش جامعه شناسی نابهنجاری‌های رفتاری دانش‌آموزان (مطالعه موردی شهر شیراز)، علوم اجتماعی توسعه اجتماعی، دوره دهم، شماره 3 صص 139-158
  • رستمی، فیروز (1392) بررسی عوامل اجتماعی مرتبط با گرایش دانش‌آموزان به رفتارهای نابهنجار: مطالعه دانش‌آموزان دختر مقطع متوسطه شهر اهر، علوم اجتماعی مطالعات جامعه شناسی، شماره 20 صص 55-76
  • خسرو، رشید (1394) رفتارهای پرخطر در بین دانش‌آموزان نوجوان دختر و پسر تهران، نشریه رفاه اجتماعی، شماره 57، صص 31-57
  • حیدروی چروده، مجید (1383) بررسی میزان وعلل نابهنجاریهای اجتماعی در بین دانش‌آموزان پایه سوم راهنمایی استان خراسان، مجله علوم اجتماعی دانشگاه فردوسی مشهد، شماره 1
  • شاطریان، محسن؛ اسمی جوشقانی، زهرا؛ نوریان آرانی، فهیمه (1392) بررسی عوامل اجتماعی موثر بر ناهنجاری رفتاری دانش‌آموزان (مطالعه موردی شهرستان آران و بیدگل) نشریه مطالعات توسعه اجتماعی ایران، سال پنجم شماره 3
  • جمالی، اختر؛ مجید قربانی (1387) مدل پیشنهادی آموزش پیشگیری از اعتیاد در مدارس از نظر دانش‌آموزی و معلمان کشور، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی سال هفتم، شماره 29
  • میمندی، شمسی؛ ضیاءالدینی، حسن؛ یزدی، علیرضا شریفی (1387) عوامل موثر در گرایش به مواد مخدر از دیدگاه دانش‌آموزی دبیرستانی کرمان 1384، مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی قزوین، سال دوازدهم، شماره 4
  • عزیزی، حسن؛ قادری، سلمان (1391) مدل خانواده محور پیشگیری از سومصرف مواد مخدر در بین دانش‌آموزان (مورد مطالعه: دانش‌آموزان دختر مقاطع راهنمایی و دبیرستان شهر تهران)، فصلنامه علوم رفتاری، دوره 4، شماره 13، صص 103-118
  • نجفی، محمود؛ بیگدلی، ایمان‌الله؛ دهشیری، غلامرضا؛ رحیمیان بوگر، اسحق (1392) پیش‌بینی آسیب‌های اجتماعی بر اساس مهارت‌های زندگی در دانش‌آموزان، فصلنامه روانشناسی مدرسه و آموزشگاه، دوره2، شماره3، صص 144-163
  • ذهبیون، شهلا ؛ حسینی، محبوبه سادات (1396). «مدل تاثیر علّی سبک فرزندپروری و الگوهای ارتباطی خانواده، تعهد به مدرسه و حرمت خود در آمادگی اعتیاد دانش آموزان دختر دورۀ متوسطه شهر آبادان»، فصلنامه دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال هجدهم، شماره 1، بهار 1396، صص 100-109.
  • کریمی، فاطمه (1390) بررسی انواع خشونت کلامی و عوامل پدید‌آورنده آن از نظر دانش‌آموزان و معلمان، پژوهشنامه حقوقی سال دوم، شماره دوم،  تابستان 1390، صص 85-102
  • اسدی، محمد حسین؛ احمدی، امیدعلی، بازیار، نادر (1393) بررسی عوامل اجتماعی موثر بر گرایش به خشونت (مطالعه موردی دانش‌آموزان مقطع متوسطه بخش چوار)، نشریه فرهنگ ایلام، شماره 42
  • زارعی، امین؛ مهدوی، محمدصادق، اکبری، حسین (1394) بررسی تاثیر خانواده و دوستان در خشونت دانش‌آموزان مجله علوم اجتماعی دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد، صص 251-276
  • قادرزاده، امید؛ قادری، بهروز (1395) تحلیل چند سطحی خشونت ورزی: مطالعه پیمایشی خشونت‌ورزی دانش‌آموزان دبیرستان های شهر سقز، نشریه پژوهش های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، سال پنجم، شماره 12 صص 61-80
  • بهبود‌یاری، قلی؛ حرفتی سجانی، محمد؛ قصاب‌زاده، جواد؛ رحیمی، حبیبیه، رحیمی (1397) تجربیات معلمان از عوامل زمینه ساز خشونت در مدارس (مطالعه پدیدار شناسانه) نشریه اندیشه‌های نوین تربیتی، دوره 14، شماره1
  • همتی، ناصر؛ دانش اموز، بدری، (1383) فراوانی افکار خودکشی در دانش‌آموزان دبیرستانین شهرستان آبدانان استان ایلام، تازه‌های علوم شناختی، سال 6، شماره 1 و 2
  • موسوی، فریبا؛ سجادی، حمیرا؛ رفیعی، حسین؛ فیضی، آوات (1387) برخی عوامل خانوادگی مرتبط با اقدام به خودکشی، فصلنامه علمی پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هفتم، شماره 27
  • مهرابی، حسینعلی؛ شیخ دارایی، هما (1392) نقش عوامل موثر در گرایش به خودکشی دانش‌آموزان دختر دوره متوسطه، دانش و پژوهش در روانشناسی کاربردی، سال چهاردهم، شماره 3، پاییز 1392، صص 91-100
  • بشرپور، سجاد؛ صمدی فرد، حمیدرضا (1397) افکار خودکشی در دانش‌آموز پسر: نقش خودپنداره، عزت‌نفس و سلامت اجتماعی، پژوهش‌های روان‌شناسی اجتماعی، شماره سی و یکم، پاییز 1397
  • شهبازیان خونیق، آرش؛ حسنی، امید؛ رشبری دیبافر، محمد (1398) نقش تشخیصی قلدری و هوش اخلاقی در احتمال خودکشی دانش‌آموزان مقطع متوسطه دوم شهر سنندج مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجانی، دوره 18، فروردین 1398، صص 17-30