رفتارهای پیشگیرانه مردم ایران در برابر شیوع ویروس کرونا و عوامل موثر بر آن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 استادیار گروه مطالعات زنان دانشگاه علامه طباطبایی

چکیده

مقاله حاضر با هدف توصیف و تبیین وضعیت رعایت رفتارهای پیشگیرانه مردم ایران در برابر شیوع ویروس کرونا انجام گردیده است. در این مطالعه برای تبیین رفتارهای پیشگیرانه فردی و جمعی افراد از تئوری رفتار برنامه­ریزی شده آیزن و فیشباین و نیز نظریه تصمیم‌گیری مارچ استفاده شده است. روش تحقیق پژوهش حاضر، پیمایش بوده و جامعه آماری این مطالعه را کلیه افراد 15 سال به بالاهای کل کشور در سال 1399 تشکیل می‌دهد. از طریق فرمول کوکران حجم نمونه تحقیق برابر با 1600 نفر برآورد گردیده و شیوه نمونه‌گیری از نوع «نمونه‌گیری چندمرحله‌ای» می‌باشد. یافته‌های حاصل نشان می‌دهد به ترتیب 10 و 12 درصد مردم به رعایت رفتارهای فردی و جمعی بهداشتی نمی‌پردازند. براساس نتایج مدل یابی معادلات ساختاری با کمک نرم افزار PLS در میان متغیرهای تأثیرگذار بر رفتارهای پیشگیرانه افراد، متغیر کنترل رفتار درک شده با ضریب 24/0 و نیز وضعیت اشتغال افراد مبنی بر شاغل بودن (در مقایسه با شاغل نبودن) با ضریب 23/0 رابطه معناداری را نشان می‌دهد. در مراتب بعدی تأثیرگذاری، متغیرهای احساس امنیت شغلی و جنس افراد (با تکیه بر زن) هر دو با ضریب 10/0 و احساس هراس اجتماعی با ضریب 07/0 درصد قرار دارند. در این میان نوع قومیت، مصرف رسانه‌ای و اراده به کنش به طور مستقیم بر رفتار پیشگیرانه تأثیری ندارند.

کلیدواژه‌ها


  • ـ پژوهشکده مطالعات فرهنگی واجتماعی (1399)، پژوهش: جستارهایی در ابعاد فرهنگی و اجتماعی  بحران ویروس کرونا در ایران، تهران، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری.

    ـ دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی (1398) نظرسنجی از مردم تهران درباره اپیدمی کرونا (موج اول)، معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران

    ـ دفتر مطالعات اجتماعی و فرهنگی (1398) نظرسنجی از مردم تهران درباره اپیدمی کرونا (موج دوم)، معاونت اجتماعی و فرهنگی شهرداری تهران

    ـ شلاپنتوخ، ولادیمیر (1395) نظم اجتماعی در جامعه معاصر: آثار منفی و مثبت ترس، ترجمه: اصغر صارمی‌شهاب، تهران: نشر جامعه شناسان.

    ـ فاضلی، محمد (1399) طرح پژوهشی: ارزیابی ابعاد اجتماعی بحران کرونا، تهران، خویش فرما.

    ـ گیدنز، آنتونی (1380) پیامدهای مدرنیت، ترجمه محسن ثلاثی، تهران، نشر مرکز.

    ـ محمدرضا جوادی یگانه (1398) یاداشت تحلیلی: چه کسانی از کرونا نمی ترسند، منشتر شده در سایت مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (19/12/98).

    ـ مرکز افکارسنجی دانشجویان ایران (ایسپا) (1399) پژوهش: دیدگاه مردم ایران در خصوص شیوع ویروس کرونا و ابعاد مختلف آن، تهران.

    ـ محسنی، منوچهر ( 1376) بررسی آگاهی، نگرش ها و رفتارهای اجتماعی ـ فرهنگی در ایران ، مرکز پژوهش های بنیادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

    ـ غیاثوند، احمد (1399) سازوکارهای افزایش حساسیت و مشارکت مردم در زمینه پیشگیری از شیوع ویروس کرونا، طرح پژوهشی: معاونت پژوهشی دانشگاه علامه طباطبایی.

    ـ غیاثوند، احمد (1397) تحلیل پیشرفته مدل یابی معادلات ساختاری با کاربرد نرم افزار PLS »، تهران، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.

    ـ مارچ، جیمز (1396) درآمدی بر علم تصمیم‌گیری (تصمیم‌گیری چگونه رخ می‌دهد؟) ترجمه: ابراهیم افشار، تهران، نشر نی.

    ـ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (1399) گزارش نظرسنجی دیدگاه شهروندان در خصوص کرونا، گروه افکارسنجی دفتر طرح های ملی، موج اول فروردین ماه.

    ـ پژوهشگاه فرهنگ، هنر و ارتباطات (1399) گزارش نظرسنجی دیدگاه شهروندان در خصوص کرونا، گروه افکارسنجی دفتر طرح های ملی، موج دوم خرداد ماه.

    - دیویس، مارک و لوهم، دوینا (1399) پاندمی، روایت مردم و ورایت، ترجمه: اسماعیل یزدان پور، موسسه مطالعات فرهنگی  و اجتماعی.

    • Ajzen, I. (1985). From intentions to actions: A theory of planned behavior. In J. Kuhi & J. Beckmann (Eds.), Actionócontrol: From cognition to behavior (pp. 11ó39). Heidelberg: Springer
    • Almeida-Leite, C. M., Stuginski-Barbosa, J., & Conti, P. C. R. (2020). How psychosocial and economic impacts of COVID-19 pandemic can interfere on bruxism and temporomandibular disorders?. Journal of Applied Oral Science, 28.
    • Ajzen, I. (1988). Attitudes, personality, and behavior. Chicago: Dorsey Press
    • Ajzen, I. (1991), “The theory of planned behavior”, Organizational Behavior and Human Decision Processes, No. 50, pp: 179-211
    • Ajzen, I., & Fishbein, M. (1980). Understanding attitudes and predicting social behavior. Englewood Cliffs, NJ: PrenticeóHall
    • Armitage, C.J., Conner, M., 2001. Efficacy of the theory of planned behaviour: a meta-analytic review. British Journal of Social Psychology 40, 471-499.
    • Armitage, C.J., Conner, M., 2001. Efficacy of the theory of planned behaviour: a meta-analytic review. British Journal of Social Psychology 40, 471-499.
    • Fishbein, M.. & Ajzen, 1. (1974). Attitudes toward objects as predictors of single and multiple behavioral Criteria. Psychological Review, 81, 59ó74
    • F. (1944). Social perception and phenomenal casuality. Psychological Review, 51, 358ó374
    • Hull, C. L. (1943). Principles of behavior. New York: Appleton-Century-Crofts. lnsko. C. A., Insko, C.
    • D. et al. (1989) Organizational Behavior. New York: West Publishing Company.
    • J. (1985). Volitional aspect of achievement motivation and learned helplessness: Toward a comprehensive theory of action control. In B. A. Maher (Ed.), Progress in experimental personality research (Vol. 13, pp. 99ó171). New York: Academic Press.
    • Sharma, S., Sharma, M., & Singh, G. (2020). A chaotic and stressed environment for 2019-nCoV suspected, infected and other people in India: fear of mass destruction and causality. Asian journal of psychiatry, 51, 102049.
    • Zandifar, A., & Badrfam, R. (2020). Iranian mental health during the COVID-19 epidemic. Asian journal of psychiatry, 51, 101990.