واکاوی معنا؛ دلایل و پیامدهای خودسوزی از دیدگاه زنان اقدام کننده

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای جامعه شناسی بررسی مسائل اجتماعی، استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه ایلام

2 استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه الزهراء

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعه اکتشافی  تجربه زیسته زنان اقدام کننده به خودکشی با تأکید بر خودسوزی جهت پاسخگویی به چرایی انتخاب شیوه خودسوزی آنان است. این مقاله با روش کیفی و بهره برداری از رویکرد روشی نظریه مبنایی انجام گرفته است. جامعه مورد مطالعه، زنانی که خودسوزی موفق و ناموفق داشته‌اند و همچنین مطلعین کلیدی مانند خانواده‌ها و نزدیکان آنها می‌باشد. داده‌ها با تکنیک مصاحبه  نیمه استاندارد گردآوری شده و نمونه‌ها بر اساس ابعاد رویکرد روشی مذکور که عبارت‌اند از دریافت پدیده، شناخت شرایط علی، زمینه ای و ساختاری آن و شناسایی راهبردها و پیامدهای پدیده،  انتخاب شده‌اند. داده‌ها طی سه مرحله کدگذاری باز، محوری و گزینشی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته‌اند. حجم نمونه، تا رسیدن به اشباع نظری ۲۹ مورد بوده است و اعتبار یافته‌ها از طریق تأیید و تطبیق با نظر داوران متخصص و مطلعین کلیدی تأمین گردیده است.
یافته‌ها بیانگر آن است که شرایط دوسوگرایی جامعه‌شناختی (چالش هنجارهای عصبیت ایلی ـ طایفه‌ای با آموزه‌های دینی ـ محلی ـ رسانه‌ای، و آموزه‌های مدرنیته) بر انگیزه زنان در ایلام برای تغییر شرایط مردسالاری خانوادگی و خویشی تأثیر گذاشته تا به شیوه هنجاری خودسوزی،  به عنوان انتخابی عقلانی ـ‌ تنبیهی که دارای کارآمدترین تأثیر در تغییر شرایط است، اقدام کنند. ولی این نوع انتخاب، به قول هربرت مارکوزه پیامدی غیرعقلانی دارد. همچنین علت انتخاب شیوه خودسوزی، در انگیزه تغییر شرایط مردسالاری ریشه دارد.

کلیدواژه‌ها


  • ابن‏خلدون، عبدالرحمن (1359)، مقدمه، ترجمه پروین گنابادی، نشر کتاب، تهران.
  • استراس،آنسلم ؛کوربین،جولیت (1393). اصول روش تحقیق کیفی (نظریه مبنایی)، ترجمه بیوک محمدی، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
  • امیرمرادی، فرشته و همکاران (1384). «بررسی علل اقدام به خودسوزی زنان متاهل»، فصلنامه حیات، سال یازدهم، شماره 24 و 25.
  • باقری، فریبرز(1393). «مفهوم شناسی و کارکردهای هنجار»، دو فصلنامه پژوهش علوم تربیتی از دیدگاه اسلام، سال دوم، شماره 3.
  • جمشیدیها، غلامرضا؛ قلی پور، سیاوش (1389). «مدرنیته و خودکشی زنان و دختران لک»، فصلنامه بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره اول، شماره 1.
  • جمیلی کهنه شهری، فاطمه(1382). «آمبی والانس جامعه شناختی، وابستگی متقابل فرد و گروه، و اجتناب از توصیه های بهداشتی»، رساله دکتری رشته جامعه شناسی به راهنمایی دکتر ابراهیم موحدی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • جوادی یگانه(1387). «رویکرد جامعه شناسانه نظریه انتخاب عقلانی؛ مقدمه ای بر تغییرات فرهنگی و اجتماعی برنامه ریزی شده»، فصلنامه رهبرد فرهنگ، شماره سوم. صص 64-33.
  • ذوالفقاری، حسن (1394). باورهای عامیانه مردم ایران، تهران، نشر چشمه.
  • رضاییان، محسن(1395). «مروری روایی بر اپیدمیولوژی خودسوزی»، مجله دانشگاه علوم پزشکی رفسنجان، دوره 15، صص 574-563.
  • ریتزر، جرج ؛ گودمن، داگلاس جی(1390) نظریه‏ جامعه ­شناسی مدرن، خلیل میرزایی، تهران، انتشارات جامعه­شناسان.
  • ریتزر، جورج(1384). نظریه جامعه شناسی در دوران معاصر، محسن ثلاثی، تهران، انتشارات علمی.
  • ریکو، نارا (1393). «مطالعه تطبیقی-مقایسه ای خودکشی زنان در ایران و ژاپن: علل و الگوها»، پایان نامه دکترای جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه تهران.
  • ستوده، هدایت الله (1394). آسیب شناسی اجتماعی، تهران، آوای نور.
  • سفیری، خدیجه؛ رضایی نسب، زهرا (1395). «مطالعه ای کیفی از پدیده خودسوزی زنان شهر ایلام»، فصلنامه زن و جامعه مرودشت، سال هفتم، شماره 25، صص 142-123.
  • شهبازی، عبدالله(1366). ایل ناشناخته: پژوهشی در کوه نشینان سرخی فارس، تهران، نشر نی.
  • ضرغامی، مهران؛ خلیلیان، علیرضا (1381). «خودسوزی در استان مازندران»، فصلنامه روانپزشکی و روان شناسی بالینی ایران، دوره هفتم، شماره 4.
  • فرج اله چعبی، ایمان (1392). «خودسوزی زنان: مطالعه موردی شهر اهواز»، فصلنامه زن و فرهنگ، سال چهارم، شماره 16.
  • فلیک، اووه (1388). درآمدی بر تحقیق کیفی، هادی جلیلی، تهران، نشر نی، چاپ دوم.
  • کشفی، سیدمنصور و همکاران(1393). «بررسی فراوانی خودسوزی و رابطه آن با وضعیت اجتماعی و دموگرافیکی بیماران مراجعه کننده به بیمارستان قطب الدین شیرازی طی سال های 1385-1390»، مجله دانشگاه علوم پزشکی فسا، سال چهارم، شماره 4، صص 401-392.
  • محسنی تبریزی، علیرضا (1372)، بررسی علل و عوامل موثر بر افزایش نرخ خودکشی در ایلام، استانداری ایلام. دانشگاه تهران.
  • محمدپور، احمد(1392). روش تحقیق کیفی ضدروش؛ مراحل و رویه های علمی در روش شناسی کیفی، تهران، جامعه شناسان.
  • Boostani,D. Abdinia,sh. Rahimipour Anaraki, N.(2012) “Women victims of self-immolation: A 'Grounded Theory' study in Iran”, Quality & Quantity,Vol 47:6.
  • Colpel , J. M. D. S (1999) Who are Those Coups? Toward on Understanding of Male Sexual Violence against Women, Presented to The Faculty of The University Texas in the Partial Fulfillment for Degree of Doctor of and Philosophy in The airs and Humanities.
  • Faqe Ibrahim,S. Jalal Mahmood,R(2015).”Demographic Risk Factors of Self-immolation in the Iraqi-Kurdistan Region among Kurdish Women”. Journal of Humanities and Social Sciences. 4(2), pp:1-9.
  • Gauthier, S; Reisch, T; Bartsch, Ch (2014). “Self-burning – A rare suicide method in Switzerland and other industrialised nations” , A review. Burns, 40(8):1720-1726.
  • Krummen DM, James K, Klein RL (1998). “Suicide by burning: a retrospective review of the Akron Regional”, Burn Center. Burns. 24(2): 147-9.
  • Laloe V (2004). “Patterns of deliberate selfburning in various parts of the world”. A review. Burns. 30(3): 207-15.
  • Saaiq M, Ashraf B.(2014) “Epidemiology and Outcome of Self-Inflicted Burns at Pakistan” Institute of Medical Sciences, Islamabad. 3; 3 (2) :107-114
  • Sadock, B. J., Sadock, V, A. (2007). Synopsis of Psychiatry: Behavioral Sciences/ Clinical Psychiatry,10th Editi Lippincott Williams & Wilkins.
  • Shah,A (2011), “Elderly suicide rates: a replication of cross-national comparisons and association with sex and elderly age-bands using five year suicide data”, J Inj Violence Res. Vol 3(2). pp: 80–84.
  • Schaefer, F.T. & Lamn, R.P (1992). Sociology. Mcgraw-Hill, New York.