واکاوی بسترها و پیامدهای اجتماعی‌شدن قلیان در میان جوانان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه یزد

2 دانشیار گروه تعاون و رفاه اجتماعی دانشگاه یزد

3 دانشجوی دکتری جامعه شناسی دانشگاه یزد

چکیده

براساس شواهد میدانی، مصرف قلیان در جامعه روبه‌افزایش است و به‌نوعی مصرفی همه‌پسند  شده است. بنابراین هدف اصلی پژوهش حاضر، مطالعه‌ای کیفی از بسترهای شکل­دهنده مصرف قلیان در بین جوانان شهر یزد است. این پژوهش در پارادایم  کیفی و  به روش نظریۀ زمینه‌ای انجام شده و داده‌ها از طریق مصاحبه‌های عمیق با  21 نفر از جوانان  15 تا 29 ساله شهر یزد گردآوری شده‌ است.  داده‌ها طی سه مرحله متوالی  باز، محوری و گرینشی کدگذاری و به منظور شناسایی مقولات، روابط میان آنها و ساختار مفهومی نهایی پالایش شده‌اند. یافته‌های پژوهش شامل 33 مقوله  از جمله هنجار گروه مصرف، اپوخه مشکلات، عادت‌وارگی مصرف قلیان، عاطفه بحرانی، فراغت‌های مصرف‌محور و غیره و یک مقوله هسته‌ای تحت عنوان «پذیرش اجتماعی قلیان» می‌باشد. تبیین نتایج نشان می‌دهد که مصرف قلیان در جامعه و در میان خانواده­ها با پذیرش اجتماعی همراه است و قلیان در حال تبدیل شدن به ابزاری مشروع برای تفریح و وقت‌گذرانی است، به طوری که پیش از هر نهاد یا گروه مرجعی، خانواده و ­ بسترهای افتراقی خانوادگی زمینه‌‌ی مناسب  برایمصرف قلیان را مهیا می‌کند. این امر لزوم توجه بیش‌ازپیش به تغییرات فرهنگی و ارزشی خانواده‌ها، و ایجاد  و جایگزینی زمینه‌های تفریحی و فراغتی جدید  برای خانواده را گوشزد می‌کند. 

کلیدواژه‌ها


  • احتشامی‌افشار، امین، نقشین، روزبه، عمیدشاهی، امیرعباس، فرشته‌نژاد، سیدمحمد، ناصربخت، مرتضی (1385) تعیین ارتباط کشیدن قلیان با تغییرات ایجادشده در شاخص‌های اسپیرومتری در افراد با شکایات تنفسی مراجعه‌کننده به بیمارستان‌های حضرت رسول اکرم (ص) و شهدای هفتم تیر شهر تهران، مجله دانشگاه علوم پزشکی ایران، دوره سیزدهم(شماره 52) 57-49.
  • احمدی، رحیم، عشق‌جو، سحر (1393) بررسی اثر دود سیگار و قلیان بر سطح سرمی آنزیم‌های آلانین آمینوترانسفراز و آسپارتات آمینوترانسفراز در موش‌های صحرایی نر، پیاورد سلامت، دوره 8، شماره 2: 175-169.
  • افراسیابی، حسین، امیرمحمدی، ضیاالله (1397) مطالعه کیفی مصرف قلیان در میان پسران جوان شهر جیرفت، پژوهش‌های راهبردی امنیت و نظم اجتماعی، شماره 20: 65-80.
  • اکبری، حسن، احمدی، حسین (1391) بررسی جامعه‌شناختی پدیده قاچاق مواد مخدر توسط زنان در شهر زنجان، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره، 32: 132-113.
  • پیردهقان، آذر، آقاکوچک، آرزو، وکیلی، محمود، پوررضایی، مهدی (1395) تعیین عوامل پیشگویی‌کننده مصرف قلیان در دانش‌آموزان دوره پیش‌دانشگاهی شهرستان یزد در سال 1394، مجله علمی پژوهان، شماره 1: 26-38.
  • ترقی‌جاه، صدیقه، حمدیه، مصطفی، یعقوبی، نرگس (1389) عوامل پیش‌بینی‌کننده مصرف سیگار و قلیان در دانشجویان دانشگاه‌های دولتی، مجله پژوهش در پزشکی، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات درمانی شهید بهشتی، دوره 34، شماره 4: 256-249.
  • جهان‌پور، فائزه، واحدپرست، حکیمه، روانی‌پور، مریم، عضدی، پرویز (1395) علل گرایش به مصرف قلیان در نوجوانان و جوانان: پژوهشی کیفی، مجله تحقیقات کیفی در علوم انسانی، شماره 4: 338-351.
  • حسن‌نژاد، محمدرضا، میرغضنفری، بیتاالسادات (1391) نگاهی جامعه‌شناختی به علل گرایش نوجوانان و جوانان به قهوه‌خانه‌ها و آسیب‌های اجتماعی آن، دومین همایش سراسری علمی کاربردی مددکاری اجتماعی ایران دانشگاه آزاد اسلامی واحد خمینی‌شهر، اصفهان، خردادماه 1391.
  • رحیم‌زاده، مهدی، حسینی، رستگار، فاضل، جمال (1395) بررسی فراوانی مصرف و علل گرایش به مصرف سیگار و قلیان در بین دانشجویان پسر و دختر تربیت بدنی دانشگاه کردستان، مجله سلامت و بهداشت، شماره 5: 680-699.
  • ستاد مبارزه با مواد مخدر، (1386). گزارش پژوهشی اهمیت و ضرورت مسئله اعتیاد و میزان شیوع آن در کشور.
  • سهراب‌زاده، مهران، پرنیان، لیلا (1396) مطالعۀ کیفی مصرف قلیان بین دختران و زنان جوان شهر شیراز، زن در توسعه و سیاست، شماره 2: 193-224.
  • فرنام، علی، فردین، محمدعلی، جناآبادی، حسین، شیرازی، محمود و ثناگوی، غلامرضا (1397) بررسی باورهای غیرمنطقی جوانان مصرف‌کننده قلیان در چایخانه‌های سنتی و جوانان مراجعه‌کننده به باشگاه‌های ورزشی پرورش اندام، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، شماره 147: 207-216.
  • فکوهی، ناصر، انصاری مهابادی، فرشته (1382) اوقات فراغرت و شکل‌گیری شخصیت فرهنگی، نمونه موردی دو دبیرستان دخترانه شهر تهران، نامه انسانشناسی، 1 (4): 89-61.
  • سعید فیروزآبادی، ملیحه، طهماسبی، رحیم، نوروزی، آزیتا (1397) کاربردی از نظریه رفتار برنامه‌ریزی شده برای بررسی عوامل پیش بینی‌کننده قصد تداوم مصرف قلیان در زنان بوشهری، آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت، شماره 4: 260-273.
  • کاربخش راوری، ماشاالله (1392) قلیان از باورها تا واقعیت‌ها، ماهنامه ایران پاک خانواده، تهران: انتشارات روابط عمومی ستاد مبارزه با مواد مخدر.
  • ﻣﺤﻤﺪ، ﻛﺎﻇﻢ، نورﺑﺎﻻ، اﺣﻤﺪﻋﻠﻲ، ﻣﺠﺪزاده، ﺳﻴﺪرﺿﺎ و ﻛﺮﻳﻤﻠﻮ، ﻣﺴﻌﻮد (1379) روﻧﺪ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺷﻴﻮع اﺳﺘﻌﻤﺎل دﺧﺎﻧﻴﺎت در اﻳﺮان بر اﺳﺎس دو ﻃﺮح ملی ﺳﻼﻣﺖ و ﺑﻴﻤﺎری، ﻣﺠﻠﻪ ﺣﻜﻴﻢ، شماره 4: 294-290.
  • محمدخانی، شهرام، رضایی، حسن (1395) رابطه‌ی مصرف سیگار و قلیان با عوامل فردی، خانوادگی و اجتماعی نوجوانان، مجله دانشگاه علوم پزشکی سبزوار، شماره 2: 262-283.
  • مکوندی، زینب، شریفی، مهناز، براتی، مجید (1396) بررسی عوامل مرتبط با مصرف قلیان در بین دانشجویان شهرستان اسدآباد براساس تئوری رفتار برنامه‌ریزی‌شده در سال 95-1394، فصلنامه آموزش بهداشت و ارتقای سلامت، شماره4: 279-270.
  • میرزایی، مسعود و خواجه، محمد (1397). بررسی ارتباط بین مصرف دخانیات و کیفیت زندگی در مردم یزد، مجله دانشگاه علوم پزشکی شهید صدوقی یزد، 26 (6): 507-495.
  • وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی (1395). نتایج هفتمین دوره پیمایش ملی عوامل خطر بیماریهای غیرواگیر در سال 1395. تهران: معاونت بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی.
  • Almerie MQ, Matar HE, Salam M, Morad A, Abdulaal M, Koudsi A, (2017). Cigarettes and waterpipe smoking among medical students in Syria: a cross-sectional study. Int J Tuberc Lung. 12 (9): 1085-91.
  • Barnett, T. E., Forrest, J. R., Porter, L., & Curbow, B. A. (2014). A multiyear assessment of hookah use prevalence among Florida high school students. Nicotine & tobacco research, 16 (3), 373-377.
  • Conrad, K. M., Flay, B. R., & Hill, D. (1992). Why children start smoking cigarettes: predictors of onset. Addiction, 87 (12), 1711-1724.
  • Fielder, R. L. Carey, K. B. & Carey, M. P. (2015). Prevalence, Frequency, and Initiation of Hookah Tobacco Smoking Among First-Year Female College Students: A One-Year Longitudinal Study, Addictive Behaviors, 37 (2): 221–224.
  • Hoving, C., Reubsaet, A., & de Vries, H. (2007). Predictors of smoking stage transitions for adolescent boys and girls. Preventive medicine, 44 (6), 485-489.
  • Lea, M. M., Alanna, S., Robin, J. B. & Steve, R. M. (2017). Hookah Use Prevalence, Predictors, and Perceptions among Canadian Youth: Findings from the 2016/2017 Youth Smoking Survey, Caner Causes Control, 26 (6): 831–838.
  • Malmberg, M. (2018) The theory of planned behavior: Precursors of marijuana use in early adolescence? Drug and alcohol dependence; 123 (1):22-8.
  • Markwitz, L. (2003). Who Is Risk for Substance Use? Development at the pensylvanic State University.
  • Maziak W, Eissenberg T, Rastam S, Hammal F, Asfar T, Bachir ME, et al (2004). Belief and attitude related to narghile (waerpipe) smoking among university student in Syria. Ann Epidemiol, 2004; 14: 646-54.
  • Poyrazoglu S, Sarli S, Gencer Z, Gunay O. Waterpipe (2016) smoking among medical and non-medical university students in Turkey. Ups J Med Sci, 115 (3): 210-6.
  • Sutherland, E. H., Cressey, D. R., & Luckenbill, D. (1995). The theory of differential association. Deviance: A symbolic interactionist approach, 64-68.
  • Simons, R. L., Conger, R. D., & Whitbeck, L. B. (1988). A multistage social learning model of the influences of family and peers upon adolescent substance abuse. Journal of Drug issues, 18 (3), 293-315.

.