شکاف اجتماعی دولت و جنبش چپ دانشجویی در دهه 1380

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی وزارت علوم، تحقیقات و فناوری

چکیده

در دهه 1380، جنبشی چپ­گرایانه در دانشگاه­ها شکل گرفت که تاکنون دیدگاه­ها و مواضعِ آن درباره دولت بررسی نشده است. هدف مقاله حاضر بازشناسی تعارض­های جنبش دانشجویی با حوزه سیاست و  شناختِ رویکرد دانشجویانِ چپ­گرا نسبت به دولت است. بررسی نقش فضای باز سیاسی در رشد جنبش چپ دانشجویی و بازشناسی دیدگاه‌های این دانشجویان در این خصوص، سؤالاتِ اصلیِ تحقیق بوده است. این پژوهش با رویکرد کیفی انجام گرفته و برای گردآوری نظرات کنشگران، از روشِ مصاحبه با «افراد مطلع مهم» استفاده شده است. نتایج نشان دادند که رخدادهای تیر 78 و نیز اعتراض دانشجویان در سال 82 به خصوصی شدن دانشگاه­ها بستری سیاسی برای شکل­گیری اعتراضات دانشجویی چپ­گرا بوده است. برخی مصاحبه شوندگان معتقد به نقش مساعد فضای سیاسی دهه ۷۰ در رشد نشریات و نیز تفاوتِ فضای سیاسیِ آن دوره در مقایسه با دولت قبل بودند، حال آن که برخی دیگر رشد چپ­گرایی را ناشی از بن بست رویکرد سیاسیِ دولت هشتم می­دانستند. از دیدِ گروه دوم، گسترش چپ در دانشگاه نه لزوماً نتیجه توسعه سیاسی بلکه برآیند اقتصاد سیاسی جامعه و نیز تأثیر تغییرات تکنولوژیک بوده که امکان کنترل را در آن دوران کاهش داده است.

کلیدواژه‌ها


  • کتاب‌ها

    • رنجبران، داوود (1388). بررسی جریان مارکسیسم دانشجویی در ایران، تهران، چاپ اول، انتشارات ساحل اندیشه (سات).
    • فلیک، اووه (1393). مقدمه­ای بر تحقیق کیفی ترجمه هادی جلیلی، تهران نشر نی.
    • کاتوزیان، محمد علی (1381). تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران، ترجمه علیرضا طیب، چاپ دوم، تهران، نشر نی.
    • لنین، ولادیمرایلیچ اولیانوف (1384). مجموعه آثار لنین، جلد اول، ترجمه محمد پورهرمزان ویراستار عزیرالله علیزاده،تهران، انتشارات فردوس.
    • لوکزامبورگ، رزا (1381). اصلاح یا انقلاب ترجمه اسدالله کشاورزی، تهران، انتشارات آزاد مهر.
    • مارکوزه، هربرت و پوپر، کارل (1361) انقلاب یا اصلاح، ترجمه هوشنگ وزیری، تهران، چاپ سوم، انتشارات خوارزمی.
    • وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، دفتر مرکزی حراست (1383). کالبد شکافی اعتراضات دانشجویی خرداد و تیر 1382، تهران، ناشر وزارت علوم.

    مقالات

    • احمدی حاجیکلایی، حمید و پورابراهیم اهوازی، محمد صادق (1395) چپ دانشجویی در دهه 80، خبرگزاری فارس، کد خبر:  ۶۷۴۴۵۱ قابل بازیابی در: https://www.tabnak.ir/fa/news/                                                                              
    • حسینی، حسن (1389). بازخوانی سیر تحولات گروه­های چپ مارکسیستی در دانشگاه­ها تکاپو برای احیای یک جسد پوسیده روزنامه کیهان، شماره 19885 مورخ 21 اسفند 1389
    • روزنامه اطلاعات (1378). 19 تیر، شماره 21666، شنبه 19 تیرماه 1378
    • روزنامه خرداد (1378). 19 تیر 1378، شماره 165، 19 تیر ماه 78
    • روزنامه نشاط (1378). 19 تیر، دوره جدید سال اول، شماره 101 19 تیر 1378
    • سحابی، عزت­الله (1382). در کوی دانشگاه چه گذشت؟ گفتگو با مهندس عزت‌الله سحابی، چشم­انداز ایران، شماره ۲۰، ص 9-6
    • محمودی، بهنام (1383الف). اصلاحات، نشریه خاک، شماره چهارم، خرداد 1383
    • محمودی، بهنام (1383ب). کندوکاوی در اصلاحات، نشریه خاک، شماره دوم، فروردین 1383

    وب سایت­ها

    • آسایش، کریم (1393). مصاحبه با کریم آسایش، ویژه نامه روز دانشجو، آذر 1393. از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو. صص 90-84 برگرفته از: com
    • امین، سیامک (1388). چپ دانشجویی، گفتگوی اشتراک با سیامک امین به آدرس:

    http://tadarok.org/index.php/issues/item/764

        همچنین قابل بازیابی در: چپ دانشجوئی؛، گفتگوی اشتراک با هفت تن از دانشجویان، چهارشنبه 4 آذر ١٣٨٨در: http://www.ofros.com/mosahebe/eshterak_mosahebeha.htm

    • باقری، بهزاد (1393). چرا سکوت؟ نظر سنجی از رفقا صباغ، باقری، پورعبدالله و آسایش؛ پاسخ­های رفیق بهزاد باقری، آذر 1393، از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو برگرفته از: com        
    • پورعبدالله، محمد (1393). مصاحبه با محمد پورعبدالله، ویژه‌نامه روز دانشجو، آذر 1393، از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو برگرفته از com
    • توانچه عابد (1393). مصاحبه با عابد توانچه، ویژه‌نامه روز دانشجو، آذر 1393، از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو برگرفته از:  com
    • ثقفی، محسن (1392). نگاهی به جنبش دانشجویی چپ در دهه 80 برگرفته از وبلاگ نویسنده، قابل بازیابی در: http://mohsensaghafy.com/ArticleFa.aspx?Id=24
    • حجاریان، سعید (1385). هنوز هم به استراتژی فشار از پایین و چانه‌زنی در بالا معتقدم، گفت‌وگوی خبرگزاری فارس با سعید حجاریان در 9/8/1385 قابل بازیابی در :

    https://www.farsnews.com/news/8508060195

    • حسینی، حسین (1390). در سودای یک مکتب پوسیده، پایگاه تحلیلی تبیینی برهان، قابل بازیابی در نشانی: ir/NSite/FullStory/Print/?Id=1394
    • حزب توده (1380). پا به پای دانشجویان در سنگر پیکار، مبارزه ادامه دارد، حزب توده ایران و جنبش دانشجویی میهن ما. انتشارات حزب توده ایران، قابل بازیابی در:

    http://www.tudehpartyiran.org

    • سلطان بیگی، نسیم (1393). مصاحبه با نسیم سلطان بیگی، ویژه‌نامه روز دانشجو، آذر 1393، از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو، صص47-42 برگرفته از:

       Tabaghe.com

    • عبدی، عباس (1392). سرنوشت محتوم تحلیل جامعه شناختی سوم تیر، قابل بازیابی در نشانی:

    https://groups.google.comforum#!topicpersianebooksq18eWjH45LY

    • قضایی، امین (بی­تا) چپ دانشجویی، گفتگوی اشتراک با امین قضایی، در:

    http://www.eshterak.net

    • کرمانیان، سارا (1393). مصاحبه با سارا کرمانیان، ویژه نامه روز دانشجو، آذر 1393، از سلسله مطالب سایت «طبقه دات کام» به مناسبت روز دانشجو، صص 62-55  برگرفته از: com
    • معارفی پور، حسن (1388). چپ دانشجویی، گفتگوی اشتراک با حسن معارفی پور قابل بازیابی در:
    • چپ دانشجوئی، گفتگوی اشتراک با هفت تن از دانشجویان، چهارشنبه 4 آذر ١٣٨٨در:

    http://www.ofros.com/mosahebe/eshterak_mosahebeha.htm

    • مومنی، محسن (1388). برما چه گذشت، تاریخچه کوتاهی از زایش چپ دانشجویی، شنبه 7 آذر 1388، اخبار روز، قابل بازیابی در: akhbar-rooz.com
    • نصرآبادی، پریسا (1388). چپ دانشجویی، گفتگوی اشتراک با پریسا نصرآبادی قابل بازیابی در:
    • چپ دانشجوئی؛،گفتگوی اشتراک با هفت تن از دانشجویان، چهارشنبه 4 آذر ١٣٨٨در:

    http://www.ofros.com/mosahebe/eshterak_mosahebeha.htm

    • Abrahamian, Ervand (1980) "The Guerrilla Movement in Iran, 1963-1977." MERIP Reports, No.86, March-April 1980.
    • Blee, Kathleen (2013) Interviewing activists in: The Wiley-Blackwell Encyclopedia of Social and Political Movements, Edited by David A. Snow, Donatella Della Porta, Bert Klandermans, and Doug McAdam. © 2013 Blackwell Publishing Ltd. Published 2013 by Blackwell Publishing Ltd. DOI: 10.1002/9781405198431.wbespm111
    • Mahdi, Ali Akbar (1999) The Student Movement in the Islamic Republic of Iran, Journal of Iranian Research and Analysis, Volume 15 Number 2 November.

    برگرفته از    https://go.owu.edu/~aamahdi/students.htm      :