مسأله‌شناسی حجاب در جامعه ایرانی (مورد کاوش: مقالات علمی 1383ـ 1397)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار جامعه‌شناسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 دانشجوی دکتری جامعه شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

پراکندگی نتایج مطالعات ناظر به حجاب، ضرورت مرور نظام­مند پژوهش‌های ذیربط را به منظور دست‌یافتن به تصویری نسبتاً روشن از آورده‌ها و چالش‌های مطالعاتی آشکار می‌کند. پرسش­های پژوهش حاضر ناظر به توصیف وجوه روش­شناختی، تبیینی و کارکردی پدیده ‏حجاب در جامعه ایران طی مطالعات سال‌های 1383 ـ1397، همچنین ایضاح نقد­های وارد بر آن مطالعات است. بر پایه نتایج پژوهش، نه مسأله محوری شامل عوامل مؤثر بر ارتقای فرهنگ حجاب، قلمرو حجاب، پیامدهای فردی و اجتماعی حجاب، شبهات و آسیب‌شناسی حجاب، مسئولیت حکومت در قبال فرهنگ حجاب، تحولات حجاب و تلقی از حجاب در جامعه مورد توجه پژوهش­گران داخلی قرار گرفته­اند. هم­چنین، به استناد برداشت­های تفسیری حاصله، موارد چندگانه­ای، مشتمل بر عدم توجه محققان به ملاحظات روش­شناختی مندرج در پارادایم کمّی، تقلیل سطح علمی پژوهش­ها به مطالعات ترویجی و مروری، حصر حداکثری پژوهش­ها به کلان‌شهرها و کنارگذاری شهرهای کوچک­تر از شمول مطالعه، تغلب نگاه آسیب­شناسانه به حجاب در مطالعات و تغافل پژوهشگران از ابعاد تفسیری و معناکاوانه مرتبط با آن، تقلیل طیف کثیری از کارکردهای دنیوی و اخروی حجاب به ملاحظات معطوف به امر جنسی، نبود راهکارهای مبتنی بر مطالعات میدانی در مواجهه با معضله حجاب، و سرانجام، بی­­توجهی به رویکردهای میان­رشته­ای در حکم نقدهای وارد بر مطالعات منتخب هستند. موارد فوق­الذکر، امکان تعریف دستورکارهای پژوهشی جدید پیرامون مسأله حجاب در جامعه ایرانی فراهم می­آورد.

کلیدواژه‌ها


  • اباذری، یوسف، و نفیسه حمیدی (1387)، جامعه‌شناسی بدن و پاره‌ای مناقشات. تهران: پژوهش زنان، دوره‌ی ششم، ‏شماره4.
  • ابراهیم­زاده، عیسی (1385)، فلسفه تربیت. تهران: دانشگاه پیام نور.
  • اخلاصی، ابراهیم، یاسر رستگار، و زهرا راسخی (1398)، فراتحلیل مطالعات ناظر به برساخت اجتماعی بدن در ‏جامعه‌ ایرانی. تهران: جامعه­پژوهی فرهنگی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ‏سال دهم، شماره 3.
  • اسلامی پناه، علی (1396)، نقش عرف به منزله منبع حقوق. تهران: فصلنامه‌ی مطالعات حقوق حقوق خصوصی، ‏دوره47، شماره2.
  • آقازاده، احمد (1379)، آموزش و پرورش تطبیقی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها ‏‏(سمت).
  • بابایی، علی‌اکبر و همکاران (1414ق)، روش‌شناسی تفسیر. تهران: بی‌نا.
  • بوردیو، پی یر (1390)، تمایز، ترجمه حسن چاوشیان، تهران، نشر نی.
  • جوادی یگانه محمدرضا (1387)، رویکرد جامعه شناسانه نظریه انتخاب عقلانی، راهبرد فرهنگ، شماره 3، ص 33-64.
  • جواهری، فاطمه(1387)، بدن و دلالت های فرهنگی اجتماعی آن»؛ نامه پژوهش فرهنگی، ش 11،: ص37-80.
  • چلبی، مسعود و کمال رضوی (1393)، روش تاریخی؛ جزوه درسی دانشگاه شهید بهشتی، برگرفته از http://facultymembers.sbu.ac.ir/k_razavi/files/pdf/Historical-Method.pdf
  • حداد عادل، غلامعلی (1386)، فرهنگ برهنگی و برهنگی فرهنگی،. تهران: سروش.
  • حکمت‌نیا، محمود (1393)، قواعد بنیادین در حقوق و روش‌شناسی احراز و توسعه‌ی آنها،. تهران: مجله‌ی حقوق ‏اسلامی، سال یازدهم، شماره42.
  • دریفوس، هیوبرت و پل رابینو(1384)، فراسوی ساختارگرایی و هرمنوتیک، ترجمه حسین بشیریه، تهران، نشر نی، 1384.
  • ذکایی، محمد سعید (1386)، جوانان، بدن و فرهنگ تناسب؛ تحقیقات فرهنگی، شماره 1، ص 117-142.
  • رجایی باغ سیائی، مهدی (1392)، آشنایی با مفاهیم حقوق عمومی (بررسی مفهوم اجتهاد). تهران: دفتر مطالعات نظام ‏سازی اسلامی.
  • رستگار خالد، امیر، محمدی، میثم و نقی‌پور ایوکی، سحر(1391)، کنش‌های اجتماعی زنان و دختران نسبت به حجاب و رابطه‌ آن با مصرف اینترنت و ماهواره. مطالعات راهبردی زنان سال پانزدهم. شماره 56.
  • رفیع‌پور، فرامرز (1376)، توسعه و تضاد. تهران،: دانشگاه شهید بهشتی.
  • ریتزر، جورج (1389)، نظریه‌های جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه: محسن ثلاثی. تهران: انتشارات علمی.
  • زارع، مرضیه و رهبر نیا، زهرا (1395)، نگاهی جامعه‌شناسانه به مفهوم لباس در هنر معاصر با تکیه بر ‏آراء بوردیو؛ دو فصلنامه‌ پژوهش‌های جامعه‌شناسی معاصر، سال پنجم، شماره‌ 9.‏
  • ساعی، منصور (بی‌تا) روش تحقیق تاریخی: شیوه‌ها و کاربردهای آن در ارتباطات. تهران: مجله‌ی رسانه، سال ‏نوزدهم، شماره1.
  • شاکر، محمدکاظم (1381)، ترمینولوژی مبانی و روش­های تفسیر قرآن. قم: مقالات و بررسی‌ها، دفتر 72، 1381.
  • طالبی دلیر، معصومه و سید مجتبی رضوی طوسی (1392)، اعتقاد به حجاب و نگرشهای مربوط به آن. تهران: ‏فصلنامه‌ی فرهنگی ـ تربیتی زنان و خانواده، سال هفتم، شماره23.
  • طاهرپورکلانتری، حبیب الله، علی مناهی، و ترکان تقی‌زاده لشنلو. (بی‌تا) روش تحقیق تاریخی در علوم اجتماعی. ‏سامانه‌ اینترنتی: ‏sid.ir‏.
  • عباس زادگان، محمد (1368)، اصول و مفاهیم اساسی مدیریت،. تهران: سروش.
  • فتحعلی خانی، محمد (1379)، آموزه‌های بنیادین علم اخلاق. قم: شهریار.
  • فصیحی، امان الله (1390)، منطق کارکردی و دفاع از دین. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
  • گولد، جولیس، و ویلیام. ال کولب (1376)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه: جمعی از مترجمان. تهران: انتشارات ‏مازیار.
  • محبوبی­منش، حسین (1386)، تحلیل اجتماعی مسأله حجاب. تهران: مجله‌ی مطالعات راهبردی زنان، شماره 38.
  • محسنی، الهه (1398)، روش‌شناسی حقوق تطبیقی. تهران: مجله‌ی مطالعات حقوق تطبیقی، دوره‌ی 10، شماره2.
  • مصباح‌یزدی، محمدتقی (1390)، فلسفه‌ تعلیم و تربیت اسلامی. تهران: انتشارات مدرسه.
  • مطهری، مرتضی (1385)، مجموعه آثار، ج. 4، تهران: انتشارات صدرا
  • مطیع، ناهید (1370)، مکتب کنش متقابل نمادی،  رشد آموزش علوم اجتماعی، شناره 7.
  • معدن­دار آرانی، عباس (1394)، مطالعه‌ تطبیقی در آموزش و پرورش: کاربست روشهای جدید تحقیق. تهران: ‏فصلنامه‌ی خانواده و پژوهش، شماره27.
  • موسوی خمینی، روح الله (1388)، اجتهاد و تقلید. تهران: مؤسسه‌ تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
  • واتسون، هلن (1382)، زنان و حجاب، ترجمه مرتضی بحرانی. تهران: فصلنامه‌ی کتاب زنان، سال پنجم، ‏شماره20.
  • وبلن، تورستن ( 1383)، نظریه طبقه مرفه؛ ترجمه فرهنگ ارشاد؛ چاپ اول، تهران، نشر نی.
  • ویل کاکس، روت ترنر (1379)؛ تاریخ لباس؛ ترجمه شیرین بزرگمهر، تهران: توس.‏