بررسی جامعه‌شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مصرف مواد اعتیادآور (مورد مطالعه: جوانان شهر قزوین)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه جامعه‌شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 کارشناسی جامعه شناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

3 دانشجوی دکتری حقوق کیفری و جرم شناسی دانشگاه شهید بهشتی؛ تهران. ایران

4 عضو هیات علمی گروه تاریخ و جامعه شناسی دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه محقق اردبیلی, اردبیل. ایران

10.22059/ijsp.2023.92833

چکیده

یکی از آسیب­های مخرب اجتماعی پدیده مصرف مواد اعتیادآور است که متأسفانه این آسیب هرروز بیشتر در جامعه ریشه دوانده و رشد می­کند. از آن جا که قشر جوان در حساس­ترین و آسیب­پذیرترین دوره زندگی قرار دارند، بیشترین آسیب را دیده و به راحتی در دام مصرف این مواد گرفتار می­شوند. از این­رو، پژوهش حاضر نیز با هدف بررسی جامعه­شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مصرف مواد اعتیادآور به رشته تحریر درآمده است. روش تحقیق پژوهش، از نوع پیمایشی است و جامعه آماری شامل کلیه جوانان شهر قزوین می­باشد که 384 نفر از آنان از طریق فرمول آماری کوکران و به شیوه نمونه­گیری تصادفی طبقه­ای جهت گردآوری داده­ها انتخاب شدند. ابزار گرداوری اطلاعات پرسشنامه و نرم­افزار مورد نیاز جهت تجزیه و تحلیل آماری، نرم افزار SPSS بوده است. نتایج حاصل از آزمون همبستگی r پیرسون نشان داد که رابطه سرمایه اجتماعی با تمامی مؤلفه­های مصرف مواد اعتیاد آور شامل مصرف سیگار، مصرف قلیان، مصرف مشروب و مصرف سیگار در بین جوانان شهر قزوین با اطمینان 99 درصد و در سطح معناداری کوچکتر از 05/0 به تأیید رسیده است. همچنین، نتایج تحلیل رگرسیونی چند­متغیره نشان داد که متغیرهای حاضر در مدل رگرسیونی، توانسته­اند 5/39 درصد از تغییرات متغیر مصرف مواد اعتیادآور را تبیین نمایند.

کلیدواژه‌ها


آزاد ارمکی، تقی و صرامی، فاطمه (1397). مطالعه کارکردهای جامعه­شناختی سازمان­های غیردولتی فعال در حوزه درمان اعتیاد. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال دوازدهم، شماره 47، 50-30.
آیتی، سعید؛ امیر احمدی، رحمت اله و اسماعیلی، علیرضا (1401). مطالعه‌ی تجربه‌ی زیسته‌ی جوانان با اختلال مصرف مواد در شهر بجنورد جهت دستیابی به یک مدل تبیینی. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال شانزدهم، شماره 65، صص: 354-333.
اسدی فرد، محمد؛ قیطاسی، حسن رضا و محسنی، رضا علی (1396). بررسی رابطه اعتماد اجتماعی با میزان کج­روی فرهنگی. فصلنامه انتظام اجتماعی، سال نهم، شماره دوم، صص: 248-223.
انصاری، رضوان؛ خسروی، علیرضا و مختاری، محمدرضا (1386). شیوع و علل گرایش به سیگار در دانشجویان پزشکی. مجله دانشگاه علوم پزشکی سمنان، دوره 9، شماره 1، (پیاپی25)، صص: 26-1.
بشرپور، سجاد و محمدنژاد دوین، عارفه (1401). رابطه الگوهای ارتباطی خانواده و ویژگی های سایکوپاتیک با آمادگی به اعتیاد: با آزمون نقش واسطه ای بی‌اشتیاقی اخلاقی. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال شانزدهم، شماره 65، صص: 120-97.
بهروان، حسین؛ حمیدی، تکتم و شهریاری، ابوالقاسم (1394). تأثیر پایبندی دانشجویان دانشگاه فردوسی مشهد به هنجارهای دینی بر پیشگیری از گرایش به مصرف مواد مخدر. فرهنگ در دانشگاه اسلامی 16، سال پنجم، شماره سوم، صص: 454-428. 
ترقی جاه، صدیقه (1394). بررسی نقش خانواده در تجربه مصرف مشروبات الکلی دانشجویان دانشگاه­های دولتی. فصلنامه مشاوره و روان­درمانی خانواده، سال پنجم، شماره 3، صص: 135-121.
توسلی، غلام عباس و موسوی، مرضیه (1384). مفهوم سرمایه در نظریات کلاسیک و جدید با تأکید بر نظریه­های سرمایه اجتماعی. نامه علوم اجتماعی، شماره 26، صص: 32-1.
حمید، نجمه (1385). رابطه حمایت اجتماعی با فعالیت سیستم ایمنی در مدیران دبیرستان­های استان خوزستان. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی گرگان، دوره هشتم، شماره 3 (پی در پی 19)، صص: 36-29.
خلیلی اردکانی، محمدعلی؛ آروین، بهاره و توسلی فرشته، فرزاد (1396). اعتماد اجتماعی و عوامل مرتبط با آن (مطالعه پیمایشی جوانان شهر مشهد). فصلنامه علوم اجتماعی، سال 26، شماره 76، صص: 143-112.
رازقی، نادر و رضوانی، مهدیه (1392). تبیین جامعه­شناختی تأثیر سرمایه اجتماعی بر جرم. فصلنامه پژوهش­های اطلاعاتی و جنایی، سال هشتم، شماره سوم، صص: 36-9.
ساسمن، استیو، ایمس، سوزان ال (1393). سوء مصرف مواد: مفاهیم، پیشگری و توقف. ترجمه­ کوروش رشادت، تهران: انتشارات دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر.
سعادتی، موسی (1399). تبیین اجتماعی رانندگی مخاطره آمیز بر اساس سازه سرمایه اجتماعی. پژوهش­های روانشناسی اجتماعی، دوره دهم، شماره 38، صص: 121-40.
سعادتی، موسی؛ عباس­زاده، محمد؛ نیازی، محسن و منتظری خوش، حسن (1394). بررسی جامعه­شناختی رابطه بین سرمایه اجتماعی و افسردگی (مورد مطالعه: زنان متأهل شهر تبریز). مطالعات اجتماعی روانشناختی زنان، سال 13، شماره 1، صص: 110-89.
سعید فیروز آبادی، ملیحه؛ طهماسبی، رحیم و نوروزی، آزیتا (1395). کاربرد تئوری رفتار برنامه­ریزی شده در پیشگویی وابستگی به نیکوتین در زنان مصرف­کننده قلیان شهر بوشهر. دو ماهنامه علمی پژوهشی دانشکده بهداشت یزد، سال پانزدهم، شماره دوم، صص: 72-59.
سلامات، رقیه (1394). بررسی تأثیر شبکه­های اجتماعی بر سرمایه اجتماعی دانشجویان دانشگاه شهید چمران اهواز. پایان­نامه کارشناسی ارشد جامعه­شناسی، دانشگاه شهید چمران اهواز، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، گروه جامعه­شناسی.
شایگان، فریبا و اصغر زاده، سمیه (1394). مشارکت مردم در پیشگیری اجتماعی از جرائم مواد اعتیاد آور. فصلنامه سلامت اجتماعی و اعتیاد، سال دوم، شماره 5، صص: 86-69.
عشایری، طاها؛ عباسی، الهام؛ مهدی­زاده اردکانی، محمد و حاجی حسینلو، سجاد (1395). تحلیل جامعه­شناختی رابطه بین مؤلفه­های سرمایه اجتماعی با پیشگیری از جرم (مورد مطالعه: استان اردبیل). پژوهش­های مدیریت انتظامی، سال یازدهم، شماره چهارم، صص: 551-531.
عطادخت، اکبر و پور زور، پرویز (1395). نفش میزان پایبندی دانشجویان در پیش­بینی میزان گرایش آنها به اعتیاد. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال دهم، شماره 37، صص: 26-11.
غلامی کوتنابی، کوروش و قربان نژاد شهرودی، یدالله (1393). بررسی تأثیر اجتماعی خانواده بر اعتیاد جوانان (شهر قائم شهر). دو فصلنامه پژوهش­های جامعه­شناسی معاصر، سال دوم، شماره چهارم، صص: 139-115.
فتحی، سروش و علیخانی، احسان (1400). تبیین جامعه­شناختی سرمایه اجتماعی و مصرف کالاهای فرهنگی. فصلنامه صیانت فرهنگی و سرمایه اجتماعی، سال اول، شماره 1، صص: 192-159.
فرهمند، مهناز؛ سعیدی مدنی، سید محسن و سهندی خلیفه کندی، مهناز (1394). مطالعه تطبیقی انسجام اجتماعی بین دو قومیت آذری و کرد (مورد مطالعه: شهرهای سنندج و تبریز). بررسی مسائل اجتماعی ایران، دوره 6، شماره 1، صص: 122-95.
فیلدز، ریچارد (1392). چشم انداز مواد مخدر: علل، ارزشیابی خانواده، پیشگری، مداخله و درمان. ترجمه. غلامرضا حمیدی کیا و عابد غلامرضایی، تهران: انتشارات دفتر تحقیقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد مخدر.
قره­داغی، شکرالله؛ یحیی­زاده پیر سرایی، حسین؛ ذکایی، محمد سعید و آقابخشی، حبیب (1401). فهم و شناخت مسائل و نیازهای نوجوانان وابسته به مواد محرک. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال شانزدهم، شماره 66، صص: 222-193.
کوهی، کمال؛ بوداقی، علی؛ عباس­زاده، محمد و علیزاده اقدم، محمد باقر (1391). تأثیر سرمایه اجتماعی بر اعتیاد به اینترنت در میان دانش­آموزان مقطع متوسطه استان آذربایجان شرقی. فصلنامه خانواده و پژوهش، سال نهم، شماره 2، صص: 156-128.
گرجی گرسامی، علی؛ سیاه چشم، مهری؛ موسوی بیجاری، سید جعفر و سیف، قدرت الله (1396). بررسی رابطه بین سرمایه اجتماعی و مشارکت شهروندان در پیشگیری از اعتیاد. فصلنامه علمی ترویجی مطالعات پیشگیری از جرم، سال دوازدهم، شماره 46، صص: 103-81.
مقدم، محمدحسین (1401). کندوکاوی در بسترهای خانوادگی و پیامدهای پدیده اعتیاد در بین مردان در شهر اهواز. فصلنامه اعتیادپژوهی، سال شانزدهم، شماره شصت­و­ششم، صص: 170-145.
یادگار تیرانداز، شیما؛ صاحبی حق، محمد حسن؛ نامدار ارشتناب، حسین؛ جعفری­زاده، حسین و اصغری، محمد (1395). وابستگی به مصرف سیگار و ارتباط آن با هوش هیجانی و سلامت عمومی در کارکنان مرد سیگاری دانشگاه علوم پزشکی ارومیه 1397، مجله پرستاری و مامایی، دوره 17، شماره 8، صص: 655-646.
  Adnum, L., Elliott, L., Raeside, R., Wadd, S., Jones, I, M., Donnelly, M. (2022). Social capital and alcohol risks among older adults (50 years and over): analysis from the Drink Wise Age Well Survey. Ageing & Society, 1-20.
Ahlborg, M, G., Nyholm, M., Nygren, J, M., Svedberg, P. (2022). Current Conceptualization and Operationalization of Adolescents’ Social Capital: A Systematic Review of self-Reported Instruments. Internatonal Journal of Enviromental Research and   Public Health, 19(15596), 1-25.
Akçomak, S., Weel, B, T. (2008). The Impact of Social Capital on Crime: Evidence from the Netherlands. IZA Discussion Series, 3603, 1-87.
Aslund, C., Nilsson, K, W. (2013). Social Capital in Relation to Alcohol Consumption, Smoking, and Illict Drug Use among Adolescents: A Cross-sectional Study in Sweden. International journal for Equity in Health, 12(33), 1-11.
Chan, G, H., Lo, T, W., Lee, G, K, W., Tam, C, H, L. (2020). Social Capital and Social Networks of Hidden Drug Abuse in Hong Kong. Internatonal Journal of Enviromental Research and   Public Health, 17(6231), 1-15.
Hoffmann, J, P., Dufur, M, J. (2008). Family and School Capital Effects on Delinquency: Substitutes or Complements? Sociological Perspectives, 51(1), 29-62.
McGrath, J., Crossle, S., Lhussie, M., Forster, N. (2023). Social capital and women’s narratives of Homelessness and Multiple Exclusion in Northern England. International Journal for Equity in Health, 22(41), 1-12.
Moore, M, D., Recker, N, L. (2016). Social Capital Type of Crime and Social Control, Journal of Crime & Delinquency, 62(6), 728-747.
Scales, P, C., Boat, A., & Pekel, K. (2020). Defining and Measuring Social Capital for Young People: A Practical Review of the Literature on Ressource-Full Relationships. Minneapolis: Search Institute. Report for the Bill Melinda Gates Foundation.
Somani, S., Meghani, S. (2016). Substance Abuse among Youth: A Harsh Reality. Emergency Medicine: Open Access Journal, 6(4), 1-4.
Treffers, S. (2016). The Role of Social Capital in Drug Use and Dependence in Four Canadian Provinces. A Thesis Submitted to the Faculty of Graduate Studies through the Department of Sociology, Anthropology, and Criminology in Partial Fulfillment of the Requirements for the Degree of Master of Arts at the University of Windsor.
Unlu, A., Sahin, I. (2015). The Impact of Social Capital on Youth Substance Use. International Journal of Public Policy, 11(1-3), 110-127.