کنش سقط جنین: تقابل هراس و انتخاب (مطالعه‌ای پیرامون زمینه‌های شکل‌گیری سقط جنین ارادی در شهر مشهد)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه جامعه شناسی دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

2 گروه جامعه‌شناسی دانشگاه خوارزمی ، تهران، ایران

10.22059/ijsp.2023.338353.670998

چکیده

هدف این پژوهش کشفِ تفسیر و دلایل زنان شهر مشهد از کنش سقط جنین ارادی بوده که با روش­شناسی کیفی و روش نظریه­ زمینه­ای انجام شده است. در این پژوهش، با روش نمونه‌گیری هدفمند و استراتژی گلوله‌برفی، تعداد 28 نفر از زنانی که متعلق به گروه­های اجتماعی مختلف از حیث سن و طبقة اقتصادی و اجتماعی بودند به عنوان مشارکت­کنندگان انتخاب شدند و مورد مصاحبه­های عمیق و نیمه­ساختار­یافته قرار گرفتند. تحلیل داده‌ها با نظام کدگذاری سه‌سطحی باز، محوری و گزینشی نشان داد که مقولۀ مرکزی منتزع از کنش سقط جنین در بین زنان مورد مطالعه، «سقط جنین: تقابل هراس و انتخاب» است. علاوه بر این، سقط جنین در شرایط علّی ویژه‌ای شامل فردگرایی منفعت‌طلبانه، مسائل شغلی، تحصیلات و آینده‌نگری اقتصادی، ناآگاهی پیشگیرانه از بارداری، تعاملات ناکارآمد زناشویی و طلاق، اجبار و فشار از طرف همسر، اتفاق افتاده که شرایط مداخله‌گر (تصویر و کنترل بدن، انزوا و مسائل روحی-روانی، وسواس و ایده­آل­گرایی پرورش فرزند) و شرایط بافتی (پایگاه اجتماعی و ایده‌های مدرن، داغ ننگ) نیز تصمیم افراد به سقط جنین و این نوع تقابل را زمینه‌سازی و تسهیل کرده‌اند. دلالت نتایج بر آن است که زنان در شرایط خاصی سقط جنین را چونان یک انتخاب می­دانند که به وسیلۀ آن سعی دارند خود را از قیدوبندهای ساختاری و اجتماعی رها ساخته و زندگی خود را به روال عادی برگردانند.

کلیدواژه‌ها


افراسیابی, حسین, برزیده, کسری, & جوادیان. (1399). سازگاری پرنوسان در تعاملات اجتماعی بیماران سرطانی؛ مطالعۀ کیفی در شهر اهواز. جامعه شناسی کاربردی، 31(1),1-16.
اینگلهارت، رونالد، (1382). تحول فرهنگی در جامعه پیشرفته صنعتی، ترجمۀ مریم وتر، تهران: کویر.
بلالی، اسماعیل، (1386). « زنان و پیامد­های سقط جنین»، مطالعات راهبردی زنان، ش 22.
امیرپورسعید, سیفی, بهناز, رضایی, & احمد. (1400). سبک زندگی و مدیریت بدن: مطالعه ای جامعه شناختی (مطالعه موردی: زنان شهر رفسنجان). مطالعات جامعه شناسی, 14(53), 47-70.
رازقی نصرآباد, حجیه بی بی, حسینی, زینب. (1398). مطالعه تجربه ایفای هم‌زمان نقش شغلی-خانوادگی در ماداران شاغل دارای فرزند خردسال. جامعه شناسی کاربردی, 30(3), 109-134.
رازقی‌نصرآباد, ‌حجیه‌بی‌بی, سنجری, & ‌الهام. (1396). عوامل موثر بر اقدام زنان به سقط جنین عمدی: تجربه زیسته زنان از سقط جنین در تهران. مطالعات اجتماعی روان‌شناختی زنان, 51(15), 106-138.‎
راسخ، محمد، (1388). جدال حیات: بررسی اجمالی نظریه­های سقط جنین، سقط جنین؛ مجموعه مقالات سمینار میان رشته­ای سقط جنین، تهران: انتشارات سمت. 
زارع, سراج زاده, حبیب پور گتابی, کرم, & مداحی. (1399). زیست مجردی جوانان: مسئله‌ای اجتماعی-فرهنگی (رویکردی تحلیلی مبتنی بر آرای ژان بودریار و ریچارد سِنِت). مسائل اجتماعی ایران, 11(2), 97-123.
سرائی, روشان شمال, & پگاه. (1391). سنجش عوامل اجتماعی مؤثر بر نگرش زنان باردار نسبت به سقط عمدی. زن در توسعه و سیاست, 10(2), 5-23.‎
سرایی، حسن، (1387). « گذار جمعیتی دوم، با نیم نگاهی به ایران»، نامه انجمن جمعیت­شناسی ایران، ش 3.‎
‎ طالبی. (1400). ارتباط بین ذهن آگاهی و استرس، افسردگی و نگرانی در زنان باردار مراجعه‌کننده به کلینیک‌های زنان و زایمان شهر تهران. مجله پرستاری و مامایی, 19(6), 449-458.
ظفری، دیزجی (1393). تجربه زیسته زنان در سقط جنین ارادی، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده علوم­اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا.
مرتضی عبدالجباری, مرضیه کرمخانی, نسرین سحرخیز, محمد امین پورحسینقلی, & معصومه شکری خوبستانی. (1395).  بررسی عوامل مؤثر در تصمیم‌گیری زنان برای سقط عمدی جنین و نگرش اعتقادی و شرعی آنان در این‌باره. پژوهش در دین و سلامت, 2(4), 44-54.
عبداللهی, احدی, تاجری, بیوک, حاج علیزاده, & کبری. (1399). تجربه‌ی طلاق از منظر زوجین مطلقه در شهر تهران (در پنج سال اول زندگی). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق), 23(891399), 143-162.
عرفانی, & شجاعی. (1397). شواهد تازه از سقط جنین عمدی در شهر تهران: میزان‌ها، دلایل و تغییرات. مجله زنان، مامایی و نازایی ایران, 21(3), 64-77.‎
عسکری ندوشن, عباسی شوازی, محمدجلال, & صادقی. (1388). مادران، دختران و ازدواج (تفاوت های نسلی در ایده ها و نگرش های ازدواج در شهر یزد). فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق), 11(441388), 7-36.‎
غلامی, & ژاله. (1400). بررسی ارتباط اعتقادات مذهبی زنان باردار و سقط القایی جنین در بارداری‌های ناخواسته. مجله پرستاری و مامایی, 19(5), 278-286.‎
فراش خیالو, نورالدین, صادقی, رمضی, & نگار. (1399). تعیین‌کننده‌های اجتماعی و فرهنگی نگرش دانشجویان به سقط جنین. فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات راهبردی زنان (کتاب زنان سابق), 22(871399), 109-130.
فروتن, یعقوب, & صادقی. (1396). رویکرد اجتماعی و جمعیت شناختی به مسائل خانوادة معاصر با تأکید بر سقط‌جنین در ایران. مجلة مطالعات اجتماعی ایران, 11(3), 55-76.‎
فیاض بخش, نفسیه, سوادی, عصمت, & حسین آبادی. (1400). وضعیت سقط جنین در جامعه کنونی و لزوم انجام اقدامات پیشگیرانه. مطالعات توسعه اجتماعی ایران, 13(3).
مداحی, زارع, سراج زاده, حبیب پور گتابی, & کرم( 1400). مسئله تجرد: سوژه و زیست‌جهانِ نو پدید دختران شهر تهران. بررسی مسائل اجتماعی ایران, 12(1), 7-43.
مشیرزاده، حسین، (1385). از جنبش تا نظریه اجتماعی تاریخ دو قرن فمنیسم، تهران: شیرازه.
محمدی قره قانی, موسوی, & هادی. (1398). انگ و استیگما، بستر رویش آسیب های اجتماعی در عصر فضای مجازی. فصلنامه رفاه اجتماعی, 19(75), 253-281.
موسوی، منصوره. (1398). تابوی زنانگی. تهران: انتشارات مروارید.
میرابی, میرزائی, حسین, & حسنی درمیان. (1399). بررسی پدیدارشناسانۀ آگاهی زنان متأهل از فرزندآوری. جامعه شناسی کاربردی, 31(3), 1-20.‎
نجاتی حاتمیان. (1393). تجربة سقط‌جنین‌ ارادی در زنان متأهل شهر تهران. مجلة مطالعات اجتماعی ایران, 8(1), 167-187.
هام، مگی، گمبل، سارا، (1382). فرهنگ نظریه‌های فمینیستی، ترجمه: فیروزه مهاجر و فرخ قره­داغی و نوشین احمدی، تهران: نشر توسعه.
Astbury‐Ward, E., Parry, O., & Carnwell, R. (2012). Stigma, abortion, and disclosure—findings from a qualitative study. The journal of sexual medicine, 9(12), 3137-3147.
Ajayi, A. I., Nwokocha, E. E., Adeniyi, O. V., Ter Goon, D., & Akpan, W. (2017). Unplanned pregnancy-risks and use of emergency contraception: a survey of two Nigerian Universities. BMC health services research, 17(1), 1-8.
Alemayehu, M., Yebyo, H., Medhanyie, A. A., Bayray, A., Fantahun, M., & Goba, G. K. (2017). Determinants of repeated abortion among women of reproductive age attending health facilities in Northern Ethiopia: a case–control study. BMC Public Health, 17(1), 1-8.
Atakro, C. A., Addo, S. B., Aboagye, J. S., Menlah, A., Garti, I., Amoa-Gyarteng, K. G., ... & Boni, G. S. (2019). Contributing factors to unsafe abortion practices among women of reproductive age at selected district hospitals in the Ashanti region of Ghana. BMC women's health, 19(1), 1-17.
Bearak, J., Popinchalk, A., Ganatra, B., Moller, A. B., Tunçalp, Ö., Beavin, C., ... & Alkema, L. (2020). Unintended pregnancy and abortion by income, region, and the legal status of abortion: estimates from a comprehensive model for 1990–2019. The Lancet Global Health, 8(9), e1152-e1161.
Bearak, J., Popinchalk, A., Alkema, L., & Sedgh, G. (2018). Global, regional, and subregional trends in unintended pregnancy and its outcomes from 1990 to 2014: estimates from a Bayesian hierarchical model. The Lancet Global Health, 6(4), e380-e389.
Blystad, A., Haukanes, H., Tadele, G., Haaland, M. E., Sambaiga, R., Zulu, J. M., & Moland, K. M. (2019). The access paradox: abortion law, policy and practice in Ethiopia, Tanzania and Zambia. International Journal for Equity in Health, 18(1), 1-15.
DePoy, E. & Gitlin, L. (2005) Introduction to Research: Understanding and Applying Multiple Strategies. Michigan: Mosby.
Faundes, A., Comendant, R., Dilbaz, B., Jaldesa, G., Leke, R., Mukherjee, B., ... & for the Prevention, T. F. I. (2020). Preventing unsafe abortion: Achievements and challenges of a global FIGO initiative. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 62, 101-112.
Freeman, C. (2021). Feeling better: representing abortion in ‘feminist’television. Culture, Health & Sexuality, 1-27.
Ganatra, B., Gerdts, C., Rossier, C., Johnson Jr, B. R., Tunçalp, Ö., Assifi, A., ... & Alkema, L. (2017). Global, regional, and subregional classification of abortions by safety, 2010–14: estimates from a Bayesian hierarchical model. The Lancet, 390(10110), 2372-2381.
Habib, M. A., Raynes-Greenow, C., Nausheen, S., Soofi, S. B., Sajid, M., Bhutta, Z. A., & Black, K. I. (2017). Prevalence and determinants of unintended pregnancies amongst women attending antenatal clinics in Pakistan. BMC pregnancy and childbirth, 17(1), 1-10.
HATUN, D., & YILMAZ, M. (2020). Religiosity and Public Attitudes toward Abortion among Turkish Adults: From an Islamic Perspective. Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 22(42), 433-456.
Holten, L., de Goeij, E., & Kleiverda, G. (2021). Permeability of abortion care in the Netherlands: a qualitative analysis of women’s experiences, health professional perspectives, and the internet resource of Women on Web. Sexual and Reproductive Health Matters, 29(1), 1917042.
Kim, C., Sorhaindo, A., & Ganatra, B. (2020). WHO guidelines and the role of the physician in task sharing in safe abortion care. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 63, 56-66.
Kumar, A., Hessini, L., & Mitchell, E. M. (2009). Conceptualising abortion stigma. Culture, health & sexuality, 11(6), 625-639.
Love, G. (2021). Abortion stigma, class and embodiment in neoliberal England. Culture, health & sexuality, 23(3), 317-332.
Maina, B. W., Mutua, M. M., & Sidze, E. M. (2015). Factors associated with repeat induced abortion in Kenya. BMC public health, 15(1), 1-8.
Makleff, S., Wilkins, R., Wachsmann, H., Gupta, D., Wachira, M., Bunde, W., ... & Baum, S. E. (2019). Exploring stigma and social norms in women’s abortion experiences and their expectations of care. Sexual and reproductive health matters, 27(3), 50-64.
Merriam, S. (2009) Qualitative Research: a Guide to Design and Implementation. San Francisco: Jossey-Bass.
Moore, B., Poss, C., Coast, E., Lattof, S. R., & van der Meulen Rodgers, Y. (2021). The economics of abortion and its links with stigma: A secondary analysis from a scoping review on the economics of abortion. PloS one, 16(2), e0246238.
Morse, J. E., Ramesh, S., & Jackson, A. (2017). Reassessing unintended pregnancy: toward a patient-centered approach to family planning. Obstetrics and Gynecology Clinics, 44(1), 27-40.
Puri, M. C. (2020). Providing medical abortion services through pharmacies: Evidence from Nepal. Best Practice & Research Clinical Obstetrics & Gynaecology, 63, 67-73.
Rashidpouraie, R., Dastjerdi, M. V., Shojaei, A., Saeeditehrani, S., Sharifi, M., Joodaki, K., ... & Larijani, B. (2021). Complications of illegal abortion in the suburbs of Tehran: A 9-year cross-sectional study. Journal of Research in Medical Sciences: The Official Journal of Isfahan University of Medical Sciences, 26.
Rehnström Loi, U., Otieno, B., Oguttu, M., Gemzell-Danielsson, K., Klingberg-Allvin, M., Faxelid, E., & Makenzius, M. (2019). Abortion and contraceptive use stigma: a cross-sectional study of attitudes and beliefs in secondary school students in western Kenya. Sexual and reproductive health matters, 27(3), 20-31.
Taylor, John (2003) Encyclopedia of population, Induced abortion (History), Volume 2, MacMillan References USA: Thomson.
Van de kaa, D.J. (2002). “postmodern fertility preference: from changing value orientation to new behavior. “population & development Review, 27.
World Health Organization 2020. Preventing unsafe abortion. https://www.who.int/news- room/fact-sheets/detail/preventing-unsafe-abortion Last assessed on 12 May 2021.
World Health Organization 2022. WHO issues new guidelines on abortion to help countries deliver lifesaving care. https://www.who.int/news/item
World Health Organization 2020. Adolescent pregnancy. https://www.who.int/