تبیین جامعه شناختی مسئولیت اجتماعی بنگاه‌های اقتصادی- انتفاعی براساس هنجارهای اخلاقی و دینی (مورد مطالعه: مدیران دانشگاه آزاد اسلامی و بانک پارسیان در شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه جامعه شناسی دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری گروه جامعه شناسی پردیس البرز

چکیده

مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها یکی از موضوعات مهم مورد توجه در سال‌های اخیر بوده است تا جایی که سازمان‌های بین المللی استانداردهایی را در این زمینه ارائه نموده اند.
امروزه یکی از مهم ترین موضوعات در مدیریت، مسئولیت اجتماعی بنگاه‌ها و شرکت‌ها CSR می‌باشد. مسئولیت اجتماعی بنگاه به معنای الزام به پاسخگویی گروههای ذینفع خارجی است. صاحب نظران مختلف از جمله وود، میچل، لاولی، سالوسکی، زولچ، کارول و لانتوس در سالهای اخیر به بررسی مباحث مسئولیت اجتماعی پرداخته اند. هدف اصلی این پژوهش نیز بررسی ابعاد و وضعیت کلی مسئولیت پذیری اجتماعی بر اساس هرم چهار بعدی کارول و تعاریف مفهومی سالوسکی ، زولچ و لانتوس در میان 215 نفر از مدیران دانشگاههای آزاد اسلامی و شعب بانک پارسیان واقع در شهر تهران  خصوصا در پایبندی به ابعاد اخلاقی و دینی بر اساس روش پیمایشی و استفاده از پرسشنامه است. با عنایت به نتایج حاصله جهت گیری‌های دینی، ارزشی و اخلاقی بنگاه‌های تحت مطالعه در سطح متوسط رو به بالا است. بر اساس اطلاعات مأخوذه در بعد اقتصادی و شرکت استراتژیک 87 % از مدیران کسب سود و افزایش سرمایه را به عنوان مسئولیت اولیه و اصلی ترین هدف برای یک بنگاه اقتصادی و انتفاعی دانسته اند . در بعد قانونی و حقوقی مسئولیت اجتماعی نیز بیش از نیمی از مدیران سازمان‌ها ( 57%) ملزم به رعایت قوانین و مقررات و حدود 70% آنان ملزم به رعایت شئونات اخلاقی هستند. نتایج به دست آمده پژوهش در بعد بشر دوستانه، مسئولیت اجتماعی را در سطح مثبت و قابل قبول ارزیابی نموده است. آزمون فرضیات تحقیق نشان داد: 1- رابطه مثبت و معنی داری میان جهت گیری‌های دینی و اخلاقی بنگاههای اقتصادی مورد مطالعه و مسئولیت اجتماعی آنها وجود دارد. (35/0 r=) 2- رابطه مثبت و معنی داری میان تقید و التزام عملی مدیران بنگاه‌های اقتصادی مورد مطالعه به اخلاق، اصول و فرایض دینی و مسئولیت اجتماعی آنها وجود دارد. (54/0 r=) 3- رابطه مثبت و معنی داری میان جهت گیری‌های دینی و اخلاقی بنگاههای اقتصادی تحت مطالعه و اثربخشی سازمانی آنان وجود دارد. (44/0 r=) 4- رابطه مثبت و معنی داری میان مسئولیت اجتماعی بنگاههای اقتصادی تحت مطالعه و اثربخشی سازمانی آنها وجود دارد. (55/0 r=).

کلیدواژه‌ها


-         اسمیت، فیلیپ (1998) درآمدی بر نظریه فرهنگی، ترجمه حسن پویان، دفتر پژوهش‌های فرهنگی با همکاری مرکز بین المللی گفتگوی تمدن ها.
-         امیدوار، علیرضا (1387)؛ ترویج مسئولیت اجتماعی شرکت ها، تکمیل کننده و جایگزین سیاست‌ها و ظایف دولت، پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، پژوهش نامه شماره 21.
-         ایزو (ISO) 26000، استانداردهای جهانی برای مسئولیت اجتماعی، 2004.
-         رابینز، استیفن (1384)، مبانی رفتار سازمانی، ترجمه پارسائیان و اعرابی، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی، چاپ هشتم.
-         فروم، اریک (1360)، جامعه سالم، ترجمه اکبر تبریزی، تهران: کتابخانه بهجت.
-         قراملکی، احد فرامرز، (1386): سازمان‌های اخلاقی در کسب و کار، تهران، نشر مجنون.
-         لاوسن، آلن. (1381): مدیریت اخلاقی در خدمات دولتی، ترجمه: محمدرضا ربیعی مندجین و حسن کیوریان، تهران، نشر یکان.
-         موسوی، زهرا؛ موسوی، رفیع و حسین حیدری (1390). بررسی میزان پایبندی به مناسک دینی و رفتارهای دینی و عوامل مؤثر بر آن، مجله تخصصی جامعه شناسی جوانان، سال اول، شماره اول، صص 149-173.
-         نوری تاجر، مریم (1380)؛ مسئولیت اخلاقی و اجتماعی در مدیریت؛ مجله تدبیر، شماره 15.
-         Barthorpe, W. Mitchell, G.S. and Loveley, R. (2007), Corporate Social Responsibility and Economic Behavior. Economic Research Quarterly, Vol. 11 (3) 103-114.
-         Bond JW. (2009). Professional ethics and corporate social responsibility: process safety and environmental protection. United Kingdom.
-         Bond JW. (2009). Professional ethics and corporate social responsibility: process safety and environmental protection. United Kingdom.
-         Carroll, A. (1999) Corporate Social Responsibility: Evolution of a Definitional Construct, Academy of Management Review, Vol. 4, pp . 268-296.
-         Carroll, A. B. (1991)." The pyramid of corporate social responsibility: Toward the moral management of organizational stakeholders", 39-48, Business Horizons, 34.
-         Carroll, A. B. (1999). "Corporate social responsibility: Evolution of a definitional construct", 268-295, Business & Society, 38.
-         Holowzki A. (2002). The relationship  between knowledge management & Organization Culture, Applied information management program. Avaiable at:
-         https://aim.uoregon.edu/research/pdfs/Holowetzki. Accessed: Apr 28, 2014.
-         Lantos, Geoffrey P. (2001). |The Boundaries of Strategic Corporate Social Responsibility”. Journal of Consumer Marketing. MCB UP. 18 (7): 595-632.
-         Mc Williams, Abagail; Siegel, Donald. (2000)."Corporate social responsibility and financial performance. correlation or misspecification?", 603-609, Strategic Management Journal, 21 (5).
-         Smith, N.C. (2003), consumer Perceptions of Corporate Social Responsibility: The CSR halo effect, 16. Faculty and Research Paper.